Öz
Kosova
Türkçesi, Türkiye Türkçesi ağızlarıyla ilgili yapılmış olan sınıflandırmalarda
Balkan Türkçesinin Batı Ağızları grubunda yer alır. Kosova’da yaşayan Türklerin
anadili ve Kosova şehirlerinin bazılarında yaşayan Türk dışı topluluklar
tarafından “şehir dili” olarak konuştukları Türkçe, Kosova Türkçesidir. Mevcut
resmi istatistiklere bakıldığında Kosova Türkçesini anadili olarak konuşanların
sayısı “şehir dili” olarak konuşanların sayısından oldukça azdır. Diğer yandan
Türkçeyi anadili olarak konuşanlar çoğunlukla iki veya daha çok dillidir. Bunun
sonucu olarak Kosova Türkçesi Kosova’da konuşulan diğer dillerle yoğun bir
temas içerisindedir. Bu dil temasının Kosova Türkçesinde fiil çekimine bazı
etkileri olmuştur. Bu çalışmada Türkçe gramer yazım geleneğinde çoğunlukla “istek
kipi” başlığı altında ele alınan ve bu fiil çekiminde kullanılan
biçimbirimlerin Kosova Türkçesinde kullanıldığı durumlar ele alınıp Standart
Türkiye Türkçesinde bu yapıların karşıladığı anlamlar ve / veya işlevlerle
karşılaştırılacaktır. İstek kipi biçimbirimlerinin Kosova Türkçesinde
kullanıldığı örneklerin Arnavutça ve Sırpça karşılıklarıyla fiil çekimi
karşılaştırmaları da yapılarak kod kopyasının bu dillerden hangisinden gelişmiş
olabileceği hakkında fikir ortaya konmaya çalışılacaktır.
Anahtar Kelimeler
Kosova Türkçesi İstek Kipi Analitik Fiil Çekim Unsuru Analitik Gelecek Zaman Kipi Gereklilik Kipi Yeterlik Fiili Yardımcı Modal Fiil
Kaynakça
- AGALLIU, Fatmir, Shaban Demiraj, Mahir Domi, Gramatika e gjuhes shqipe, Akademia e Shkencave e Shqiperise, Tiranë, 2002. AKBABA, Dilek Ergönenç, “Türkiye Türkçesinde Yapısında “, Dil Araştırmaları Dergisi, Güz 2007, C1, S. 1, 2007, s. 83-95. ASLAN, Birsel Oruç, “Kıbrıs Türk Ağzı ile Gagavuzcada Gereklilik Yapısı”, Türk Dilleri Araştırmaları, S. 20, 2010, s. 175-186. BALCI, Mustafa, “Kosova ve Makedonya Türk Ağızlarında Devrik Cümle Meselesi”, Avrasya Etüdleri, 38, 2010, s. 43-60. BANGUOĞLU, Tahsin, Türkçenin Grameri, TDK, Ankara, 1990. CANGÜR, Ahmet, Kosova Türkçesi Priştine Ağzı Sözdizimi Özellikleri, Balkan Aydınları ve Yazarları Yayınları, Prizren, 2009. CANHASI, Suzana D., Kosova-Makedonya Türk Ağızlarında Yapım ve Çekim Ekleri, Priştine Üniversitesi Filoloji Fakültesi, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Priştine, 2004. CMAJ, Martin, Albanian Grammar: with exercises, hcrestomathy and glossaries, Otto Harrassowitz, Wiesbaden, 1984. DEMİR, Nurettin, “Kıbrıs’ta Türkçe”. Suya Düşen Sancak: Kıbrıs Türk Kültürü Üzerine İncelemeler, Nihat Öztoprak ve Bayram Ali Kaya, 47 Numara Yayıncılık, İstanbul, 2008, s. 60-79. DEMİR; Necati, “Türkçede Gereklilik Kipleri ve Anlamdaşları”, TDAY- Belleten 2003, C: I, s. 11-22. DENY, Jean, Türk Dil Bilgisi, Çev. Ali Ulvi Elöve (1941), Uyarlama: Ahmet Benzer, Kabalcı, İstanbul, 2012. ERCİLASUN, Ahmet B., “Türkçede Emir ve İstek Kipi Üzerine”. Makaleler: Dil - Destan - Tarih - Edebiyat, Ekrem Arıkoğlu, Akçağ, Ankara, 2007, 364-370. ERGİN, Muharrem, Türk Dil Bilgisi, Bayrak, İstanbul, 2004. Fjalor i shqipes së sotme, Botimi i dytë, Botimet Toena, Tiranë, 2002. GÜLENSOY, Tuncer, “Rumeli Ağızlarının Ses Bilgisi Üzerine Bir Deneme”, TDAY-Belleten, 1984, 87-147. Gülsevin, Gürer, XVII. Yüzyıl Batı Rumeli Türkçesi Ağızları: Yaşayan Türkiye Türkçesi Ağızlarının Tarihi Dönemlerini Belirleyebilmek İçin Bir Yöntem Denemesi Örneği, TDK, Ankara, 2017. GÜNŞEN, Ahmet, “Dil Etkileşimi Açısından Makedonya ve Kosova Türk Ağızları”, Turkish Studies, 4/8, 2009, s. 225-254. HAFIZ, Nimetullah, Prizren Türk halk edebiyatı metinleri ve ağız hususiyetleri, İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul, 1975. İĞCİ, Alpay, Vıçıtırın-Kosova Türk Ağzı, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İzmir, 2010. JABLE, Ergin, Kosova Türk Ağızları-İnceleme, Metin, Sözlük, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Sakarya, 2010. JOHANSON, Prof. Dr. Lars,, Türkçe Dil İlişkilerinde Yapısal Etkenler, Çev. Prof. Dr. Nurettin Demir, TDK, Ankara, 2007. JUSUF, Sureja, Prizrenski Turski Govor, Jedinstvo, Priština, 1987. KARHAN, Leyla, Türkçede Söz Dizimi, 15. Baskı, Akçağ, Ankara, 2010. KORAŞ, Hikmet, “Türkiye Türkçesinde Gereklilik”, Türklük Bilimi Araştırmaları, S. 17, 2014, s. 135-154. KORKMAZ, Prof. Dr. Zeynep, Türkiye Türkçesi Grameri (Şekil Bilgisi), TDK, Ankara, 2009. MOLLOVA, Mefküre, “Balkanlardaki Türk Ağızlarının Tasnifi”, TDAY-Belleten, 1999, 1996, 167-176. MORİNA, İrfan, Mamuşa Türk Halk Ağzı Üzerinde Dil Araştırması, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi, Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul, 1985. NÉMETH, Gyula, “Bulgaristan Türk Ağızlarının Sınıflandırılması Üzerine”, TDAY-Belleten, 1981, 113-167. NÉMETH, Gyula, Vidin Türkleri: Ağız Araştırmaları: Folklorik Metinler Üzerinde, Çev. Abdurrahman Güzel, TDK, Ankara, 2014. ÖZKAN, Prof. Dr. Mustafa, Türk Dilinin Gelişme Alanları ve Eski Anadolu Türkçesi, Filiz Kitabevi, İstanbul, 2000. PIPER Predrag, Ivan Klajn, Normativna Gramatika Srpskog Jezika, 2. dopunjeno i izmenjeno izdanje, Matica Srpska, Novi Sad, 2014. SÜLÇEVSİ, Nebahat, “Kosova Türk Ağızlarında Şimdiki ve Geniş Zaman Kipinin Yapılışı” Dil Araştırmaları, S. 12, 2013, s.175-190. Türkçe Sözlük, 10. Baskı, TDK, Ankara, 2005. Türkçeden Osmanlıcaya Cep Kılavuzu, TDK, İstanbul, 1935.
Öz
According to the classifications related to the Turkey Turkish dialects,
Kosovo Turkish takes place in Western Balkans Turkish dialects group. Kosovo
Turkish dialect is the dialects spoken by the Turkish community living in
Kosovo, speaking it as their mother tongue, as well as, by the other
non-Turkish communities, speaking it as “city language”. Considering the
current official statistics, the number of those who speak Kosovo Turkish as
their mother tongue is considerably lower than the number of those who speak
Turkish language as “city language”. On the other hand, those who speak Turkish
as a native speaker are mostly diglots or polyglots. As a result, Kosovo
Turkish is in intense contact with other languages spoken in Kosovo. This
language contacts had some impact on the verb inflection in Kosovo Turkish.
This work is focused on the morphemes used for the inflection of the “optative
mood” as well as, comparisons to the Standard Turkey Turkish meanings and / or
functions. We will strive to create an opinion on Kosovo Turkish optative mood
morphemes examples and their Albanian and Serbian equivalents doing the verb
inflection comparison in order to reveal which of these languages have
influenced the code copying.
Anahtar Kelimeler
Kosovo Turkish optative mode analytical verb inflection element analytical future tense necessitative mood potential mood auxiliary modal verb.
Kaynakça
- AGALLIU, Fatmir, Shaban Demiraj, Mahir Domi, Gramatika e gjuhes shqipe, Akademia e Shkencave e Shqiperise, Tiranë, 2002. AKBABA, Dilek Ergönenç, “Türkiye Türkçesinde Yapısında “, Dil Araştırmaları Dergisi, Güz 2007, C1, S. 1, 2007, s. 83-95. ASLAN, Birsel Oruç, “Kıbrıs Türk Ağzı ile Gagavuzcada Gereklilik Yapısı”, Türk Dilleri Araştırmaları, S. 20, 2010, s. 175-186. BALCI, Mustafa, “Kosova ve Makedonya Türk Ağızlarında Devrik Cümle Meselesi”, Avrasya Etüdleri, 38, 2010, s. 43-60. BANGUOĞLU, Tahsin, Türkçenin Grameri, TDK, Ankara, 1990. CANGÜR, Ahmet, Kosova Türkçesi Priştine Ağzı Sözdizimi Özellikleri, Balkan Aydınları ve Yazarları Yayınları, Prizren, 2009. CANHASI, Suzana D., Kosova-Makedonya Türk Ağızlarında Yapım ve Çekim Ekleri, Priştine Üniversitesi Filoloji Fakültesi, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Priştine, 2004. CMAJ, Martin, Albanian Grammar: with exercises, hcrestomathy and glossaries, Otto Harrassowitz, Wiesbaden, 1984. DEMİR, Nurettin, “Kıbrıs’ta Türkçe”. Suya Düşen Sancak: Kıbrıs Türk Kültürü Üzerine İncelemeler, Nihat Öztoprak ve Bayram Ali Kaya, 47 Numara Yayıncılık, İstanbul, 2008, s. 60-79. DEMİR; Necati, “Türkçede Gereklilik Kipleri ve Anlamdaşları”, TDAY- Belleten 2003, C: I, s. 11-22. DENY, Jean, Türk Dil Bilgisi, Çev. Ali Ulvi Elöve (1941), Uyarlama: Ahmet Benzer, Kabalcı, İstanbul, 2012. ERCİLASUN, Ahmet B., “Türkçede Emir ve İstek Kipi Üzerine”. Makaleler: Dil - Destan - Tarih - Edebiyat, Ekrem Arıkoğlu, Akçağ, Ankara, 2007, 364-370. ERGİN, Muharrem, Türk Dil Bilgisi, Bayrak, İstanbul, 2004. Fjalor i shqipes së sotme, Botimi i dytë, Botimet Toena, Tiranë, 2002. GÜLENSOY, Tuncer, “Rumeli Ağızlarının Ses Bilgisi Üzerine Bir Deneme”, TDAY-Belleten, 1984, 87-147. Gülsevin, Gürer, XVII. Yüzyıl Batı Rumeli Türkçesi Ağızları: Yaşayan Türkiye Türkçesi Ağızlarının Tarihi Dönemlerini Belirleyebilmek İçin Bir Yöntem Denemesi Örneği, TDK, Ankara, 2017. GÜNŞEN, Ahmet, “Dil Etkileşimi Açısından Makedonya ve Kosova Türk Ağızları”, Turkish Studies, 4/8, 2009, s. 225-254. HAFIZ, Nimetullah, Prizren Türk halk edebiyatı metinleri ve ağız hususiyetleri, İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul, 1975. İĞCİ, Alpay, Vıçıtırın-Kosova Türk Ağzı, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İzmir, 2010. JABLE, Ergin, Kosova Türk Ağızları-İnceleme, Metin, Sözlük, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Sakarya, 2010. JOHANSON, Prof. Dr. Lars,, Türkçe Dil İlişkilerinde Yapısal Etkenler, Çev. Prof. Dr. Nurettin Demir, TDK, Ankara, 2007. JUSUF, Sureja, Prizrenski Turski Govor, Jedinstvo, Priština, 1987. KARHAN, Leyla, Türkçede Söz Dizimi, 15. Baskı, Akçağ, Ankara, 2010. KORAŞ, Hikmet, “Türkiye Türkçesinde Gereklilik”, Türklük Bilimi Araştırmaları, S. 17, 2014, s. 135-154. KORKMAZ, Prof. Dr. Zeynep, Türkiye Türkçesi Grameri (Şekil Bilgisi), TDK, Ankara, 2009. MOLLOVA, Mefküre, “Balkanlardaki Türk Ağızlarının Tasnifi”, TDAY-Belleten, 1999, 1996, 167-176. MORİNA, İrfan, Mamuşa Türk Halk Ağzı Üzerinde Dil Araştırması, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi, Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul, 1985. NÉMETH, Gyula, “Bulgaristan Türk Ağızlarının Sınıflandırılması Üzerine”, TDAY-Belleten, 1981, 113-167. NÉMETH, Gyula, Vidin Türkleri: Ağız Araştırmaları: Folklorik Metinler Üzerinde, Çev. Abdurrahman Güzel, TDK, Ankara, 2014. ÖZKAN, Prof. Dr. Mustafa, Türk Dilinin Gelişme Alanları ve Eski Anadolu Türkçesi, Filiz Kitabevi, İstanbul, 2000. PIPER Predrag, Ivan Klajn, Normativna Gramatika Srpskog Jezika, 2. dopunjeno i izmenjeno izdanje, Matica Srpska, Novi Sad, 2014. SÜLÇEVSİ, Nebahat, “Kosova Türk Ağızlarında Şimdiki ve Geniş Zaman Kipinin Yapılışı” Dil Araştırmaları, S. 12, 2013, s.175-190. Türkçe Sözlük, 10. Baskı, TDK, Ankara, 2005. Türkçeden Osmanlıcaya Cep Kılavuzu, TDK, İstanbul, 1935.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Bölüm | MAKALELER |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 14 Haziran 2019 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2019 Cilt: 29 Sayı: 1 |
