BÜYÜK TERÖR DÖNEMİNDE HAKAS TÜRKÜ AYDINLARA UYGULANAN ZULÜM VE BÖLGESEL SOVYET GAZETELERİNİN ROLÜ

Yıl 2019, Cilt: 29 Sayı: 1, 163 - 178, 14.06.2019

Erkam Temir , Fırat Yaldız

https://doi.org/10.18345/iuturkiyat.560266

Öz

1937-1938 yıllarında Stalin öncülüğünde gerçekleşen Sovyet
zulmünde 680 bin kişi kurşunlanarak idam edilmiş, 1,5 milyon kişi tutuklanarak
toplama kamplarına gönderilmiştir. Zulüm ve katliamlar bir taraftan elitlere diğer taraftan sosyal açıdan tehlikeli veya etnik açıdan şüpheli unsurlara karşı
yürütülmüştür. Bu çalışmada büyük temizlik döneminde bilhassa Türk aydınlarına karşı uygulanan zulüm ortaya konulmaya çalışılmıştır. Bu kapsamda Hakas
Türkü aydınlar tarafından kurulan Sibirya Türkleri Birliği ve bu birliğin
üyelerine karşı yürütülen faaliyetler ele alınmıştır. Ayrıca komünist rejimin resmi
propaganda aracı olarak hizmet eden, toplumun duygu ve düşünce dünyasını parti politikaları
doğrultusunda manipüle etmek ve şekillendirmek için kullanılan bölgesel Sovyet
gazetelerinden olan Krasnoyarsk İşçi, Sovyet
Hakasyası ve Sovyet Sibir gazetelerinin
bu süreçte oynadığı rol değerlendirilmiştir. Zira bu yıllarda Sovyet gazeteleri
sözde halk düşmanlarına karşı sistematik bir nefret söylemi geliştirmiştir.
Yapılan infazları meşrulaştırma, halkı korkutarak baskı altına alma ve hedef
gösterme işlevi görmüşlerdir. Bu bağlamda Hakas Türkü aydınlara yönelik baskı
ve zulümler ile bu olayların ilgili Sovyet gazetelerine nasıl yansıdığı
ayrıntılı olarak incelenmiştir. 

Anahtar Kelimeler

Büyük Terör, Sibirya Türkleri Birliği, Sovyet Gazeteleri, Hakas, Krasnoyarsk İşçi, Sovyet Hakasyası, Sovyet Sibir.

PERSECUTION AGAINST THE KHAKAS TURKIC INTELLECTUALS DURING GREAT TERROR AND THE ROLE OF LOCAL SOVIET NEWSPAPERS

Öz

During the Soviet atrocities
in 1937-1938 which realized under the leadership of Stalin 680 thousand people
were shot to death and 1.5 million people were arrested and sent to
concentration camps. On the one hand the persecution and massacres were
conducted against the elites and on
the other hand against the socially
dangerous or ethnically suspicious
elements. In this study it is tried to be revealed the persecution against
Turkic intellectuals during the great purge
period. In this context Siberian Turks Union which was established by Khakas
Turkic intellectuals and the activities carried out against the members of this
union are discussed. In addition, it has been evaluated the role of the
regional newspapers of Krasnoyarsk Worker, Soviet Khakassia and Soviet Siberia those
which serve as official propaganda and censorship tools of the communist regime
and which are used to manipulate the emotions and thoughts of society in
accordance with party policies. In these years, Soviet newspapers developed a
systematic hate speech against the so-called public enemies. They acted to
legitimize the executions, to subdue people by intimidating and to target
community leaders as an enemy. In this article, the oppression and atrocities
against the Khakas Turkic intellectuals and how these events are reflected in
the relevant Soviet newspapers were examined in detail.

Anahtar Kelimeler

Great Terror, Siberian Turks Union, Soviet Newspapers, Khakas, The Krasnoyarsk Worker, Soviet Khakassia, Soviet Siberia.

Kaynakça

• ALEKSEYEVNA, K. V. 2018. İstoriya Hakasskoy Basni (s. 201-206). Sohraneniye i Razvitiye Yazıkov i Kultur Korennıh Naradov Sibiri. Abakan: Hakasskiy Gosudarsrvennıy Universirsitet im. H.F. Katanova. ALEKSEYEVNA, L. L. 2012. Sotsialnıy Portret Repressirovannıh Vhode Bolşogo Terrora (1937-1938 gg.): Analiz Bazı Dannıh po Knigam Pamyati Nijegorodskoy Oblasti, İstoriçeskaya İnformatika. İnformatsionnıye Tehnologii i Matematiçeskiye Metodı v İstoriçeskih İssledovaniyah i Obrazovanii, 1, 30-43. ARVASİ, S. A. 2009. Türk İslam Ülküsü II, İstanbul: Bilgeoğuz Yayınları. BENDLE, M. F. 2014. “Putin’s Rasputin: Aleksandr Dugin and Neo-Eurasianism”, Quadrant, LVIII /9, s. 14-20. Burjuaznıye Natsionalistı Restavratorı Baystva, (1937, 8 Ekim), Sovetskaya Hakassiya. CARR, E. H. 2007. 1917 Öncesi ve Sonrası, Çev. B. ADALET, İstanbul: Birikim Yayınları. CİORAN, E. M. 2013. Tarih ve Ütopya, Çev. H. BAYRI, İstanbul: Metis Yayınları. DELİÖMEROĞLU, Y. 1996. “Hakaslar ve Tarihleri”, Bilig/Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi, III, s. 53-59. DUGİN, A. G. 1990. “Stalinizm: Legendı i Mifı”, Slovo, VII, s. 22-26. Federalnaya Slujba Bezopasnosti Rossiyskoy Federatsii, http://www.fsb.ru/fsb/history.htm, (Erişim Tarihi: 13.10.2018). FİLATOV, S. B. 2002. Religiya i Obşestvo: Oçerki Religioznoy Jizni Sovremennoy Rossii, Moskva: Letniy Sad. Gnezdo Burjuaaznogo Natsionalist Togdina, (1937, 6 Ekim), Sovetskaya Hakassiya. Gorkaya Pravda İstorii (Politiçeskiye Repressii v Hakasii). Bibliografiçeskiy Ukazatel, http://www.memorial.krsk.ru/Articles/2001Hak.htm, (Erişim Tarihi: 05.10.2018). GRULIOW, L. 1956. “The Soviet Press:Propagandist, Agitator, Organizer”, Journal of International Affairs, s. 153-169. HARRIS, J. 2016. The Great Fear Stalin’seTerror of the 1930s, Oxford: Oxford University Press. HILL, L. 2013. The Great Purge of Stalinist Russia, http://blogs.bu.edu/guidedhistory/moderneurope/laura-hill/, (Erişim Tarihi: 14.09.2018). https://r-19.ru/authorities/the-ministry-of-culture-of-the-republic-of-khakassia/useful/sobytiya/khakasiya-2015-kalendar-znamenatelnykh-i-pamyatnykh-dat.html, ((Erişim Tarihi: 05.10.2018). JARYC, M. 1933. “The Press in Soviet Russia”, The Slavonic and East European Review, XI/33, p. 103-106. KAFKASYALI, M. S. (Ed.). 2012. Bölgesel ve Küresel Politikalarda Orta Asya, Ankara: SFN Televizyon Tanıtım Tasarım Yayıncılık. KOSTYAKOVA Y.B. 2014. İzmneniye Soderjaniya Regionalnıh Gazet v Usloviyah Usileniya Partiyno-Politiçeskogo Kontrolya v 1930-e gg. (Na primere pressı Hakasii i Gornogo Altaya), İnformatsionnoye Pole Sovremennoy Rossii: Praktiki i Effektı, Materialı Odinnadtsatoy Mejdunarodnoy Nauçno-Praktiçeskoy Konferentsii, Kazanskiy (Privoljskiy) Federalnıy Universitet, Kazan. KOTOJEKOV G., Otets Ne Vinoven, (1988, 30 Nisan), Sovetskaya Hakassiya. Korçevat i Bespoşodno Gromit Burjuaznıh Nationalistov, (1937, 5 Ekim), Sovetskaya Hakassiya. KROPAÇEV, S. A. 2009. Rossiyskaya İstoriya, (s. 206-213), Mejdunarodnaya Nauçnaya Konferentsiya v Parije o Stalinskom Bolşom Terrore, Parij. KURAMİYA, H. 2005. “Accounting for the Great Terror”, Jahrbücher für Geschichte, I, p. 86-101. LAMİN V.A. 2009. İstoriçeskaya Entsiklopediya Sibiri c-ya, Rossiyskaya Akademiya Nauk Sibirskoye Otdeleniye İnstitut İstorii İzdatelskiy Dom İstoriçeskoye Nasledeniye Sibiri, Novosibirsk. LANDTSHEER, C.H., FARNEN, R.F., GERMAN, D.B, DEKKER, H., SÜNKER, H., SONG, Y. and MİAO, H. 2014. E-political Socialization, the Press and Politics: The Media and Government in the USA, Europe and China, Frankfurt: PETER LANG LTD International Academic Publishers. LEMIEUX, C. P. 1950. “Soviet Moral-Political Unity And The Military Press”, Bulletin of the American Association of Teachers of Slavic and East European Languages, VII/4, p. 77-78. LENİN, V. İ. 1967. S Çego Naçat? Polnoye Sobrabiye Soçineniy, Moskva: İzdatelstvo Politiçeskoy Literarurı. LENOE, M. 2004. Closer to the Masses: Stalinist Culture, Social Revolution and Soviet Newspapers, Cambridge, MA: Harvard University Press. LYUTSAY, İ. A. 2016. “Repressii Perioda Bolşogo Terrora 1937-1938 gg. v Tsentre i Regionah Na Primere Hakasskoy Natsionalnoy İntelligentsii”, Vestnik Hakasskogo Gosudarstvennogo Universitata im. NF Katanova, XVI, p. 70-73. MAKAROV, A. A. 2007, Massovıye Repressii 1934-1938 Godov v Krasnoyarskom Kraye, Federalnoe Agenstvo Po Obrazovaniyu Rossiyskoy Federatsii GOU VPO Sibirskiy Federalnıy Universitet İnstitut Arhitekturı i Stroitelstva, Krasnoyarsk. MEDVEDEV, R. A. 1990. O Staline i Stalinizme, Progress, Moskva. MORİN, E. ve CERUTİ, M. 2014. Bizim Avrupamız, Çev. Ş. TEKELİ, İstanbul: İletişim Yayıncılık. MORİN, E. ve KERN, A. B. 2001. Dünya-Vatan, Çev. M. Hemmami KIRAÇ, İletişim Yayıncılık, İstanbul. O Hode Çistki Zapadno-Sibirskoi Partogranizatsii (1934, 28 Temmuz), Sovetskaya Sibir. Pravitelstvo Respubliki Hakasiya, Ministerstvo Kulturı Respubliki Hakasiya, Kalendar Znamenatelnıh i Pamyatnıh Dat, (2015). Prigovor Suda-Prigovor Naroda, Predateli Rodinı Poluçili Zaslujjennuyu Karu, (1937, 2 Şubat), Krasnoyarskiy Raboçiy. STALİN, İ. V. 1997. Soçineniya Tom 14, Moskva: Raboçiy Universitet. Şipionov, Prezrennıh Slug Faşizma, İzmennikov Rodine-Rasstrelyat! (1937, 12 Haziran), Pravda. TUGUJEKOVA, V. N. 1993. İz İstorii Hakasii. Sovetskiy Period. 1917-1991 gg., Abakan: İzdatelstvo Knij. VACHNADZE, G. N. 2016. Secrets of Journalism in Russia: Mass Media Under Gorbachev and Yeltsin, New York: Nova Science Pub Incorporated. VOLKOV, A. 2006. Delo «Soyuza Sbirskih Tyurok», Festival İssledovatelskih i Tvorçeskih Rabotuçaşihsya «Portfolio» Krayevedeniye, Abakan. VVEDENSKİY, B. A. (Ed.). 1953. Bolşaya Sovetskaya Entsiklopediya, Moskva: Gosudarstvennoye Nauçnoye İzdatelstvo. VVEDENSKİY, B. A. (Ed.). 1956. Bolşaya Sovetskaya Entsiklopediya, Moskva: Gosudarstvennoye Nauçnoye İzdatelstvo. YAKOVLEVA, A. N. 2004. Lubyanka:Stalin i Glavnoye Upravleniye Gosbezopasnosti NKVD 1937-1388: Dokumentı, Moskva: İzdatelstvo Materik. YAROSLAVSKİ, E. 1997. Komünist Enternasyonalce Kadro Sorunu Üzerine, Çev. İ. YARKIN, Ankara: İnter Yayınları. ZİZEK, S. 2003. Biri Totalitarizm mi Dedi? Bir Nosyonun (Kötüye) Kullanımına Beş Müdahale, Çev. H. NALÇAOĞLU, Ankara: Epos Yayınları. ZUBRIN, R. 2015. “Putin’s Rasputin: Meet Aleksandr Dugin, The Mystical High Priest of Russian Fascism Who Wants to Bring About The End of The World”, Skeptic, XX/2, p. 21-24.