OSMAN NEVRES DÎVÂNI’NDA YAZIYA DAİR UNSURLAR

Yıl 2019, Cilt: 29 Sayı: 1, 179 - 198, 14.06.2019

Eda Tok

https://doi.org/10.18345/iuturkiyat.560273

Öz

Sanatkârların bir sanat eserini meydana
getirirken yaşadığı sosyal ve doğal çevreyi eserine yansıtmayacağını, bir diğer
ifadeyle çevrenin etkisi altında kalmadan eserini meydana getirebileceğini söylemek
pek mümkün değildir. Dîvân şairleri de yaşadıkları toplumun özelliklerini,
yaşayış biçimlerini, günlük hayatta karşılaştıkları her nesneyi şiirlerinde dile
getirmiş, duygu ve düşüncelerini anlatmak için onları birer araç olarak
kullanmışlardır. 19. yüzyıl şairlerinden Osman Nevres’in Dîvânı incelendiğinde
de şairin çevresindeki her şeye karşı ne kadar ilgili olduğu, maddî ve manevî
hemen hemen her şeyin çeşitli tasavvurlarla şiirlerine yansıdığı
görülmüştür.  Nevres Dîvânı’nın özellikle
giyim kuşamdan yeme içmeye; savaş aletlerinden müzik aletlerine, mimariden yazı
araç gereçlerine kadar maddî unsurlar bakımından oldukça zengin olduğu tespit
edilmiştir. Çalışmamızı bu unsurlar arasından dikkatimizi çeken Osman Nevres Dîvânı’ndaki
yazı ile ilgili araç ve gereçlerin incelenmesi oluşturmaktadır. Şairin
şiirlerinde kalem başta olmak üzere mürekkep, tebeşir, defter, tomar, levh,
varak, hatt, kitap, mektup, telgraf gibi yazıya dair birçok unsura çeşitli
tasavvur ve hayallerle yer verdiği görülmüştür. Osman Nevres’in -şair olması
münasebetiyle- yaşamının daima içerisinde olan yazıya dair bu araç gereçlere
şiirlerinde hangi hayaller ve tasavvurlarla yer verdiği ortaya konulmaya
çalışılacaktır. 

Anahtar Kelimeler

Osman Nevres, dîvân, şiir, yazı, kalem.

THE ELEMENTS ABOUT WRITING IN NEVRES DIVAN

Öz

    While
artisans have occurred their artworks, that not to reflect on their artworks so
social and nature environment. In other words, it’s not to possible to create
the art work without the influence of the environment. Divan poets have been
used   characteristics of society in
which they live the way of life and every object they have been experienced in
their daily lives that are used in their poems as a tool inorder to express
their feelings and thoughts. One of the 19^th century poets, Osman
Nevres, expressed his perspective of interest of environment in his divan. In
view of his reflecting the perspective of the material and spiritual
realizations in terms of their affecting the environment. It has been found to
be valuable in terms of material elements especially drinking and clothing;
combat materials and music materials; writing materials and architecture etc.
Our work includes writing materials among these elements of Nevres. Poems of
Nevres includes different elements especially, top of the pencil, ink, chalk,
notebook, wad, plate, leaf, calligraphy, book, letter, telegraph. These have
been used different realizations and imaginations. As a conclusion; how to
process to shown in those elements of Divan of Nevres.

Anahtar Kelimeler

Osman Nevres, divan, poetry, writing, pencil.

Kaynakça

• BAYKAL, Bekir Sıtkı. 1974. Tarih Terimleri Sözlüğü, Ankara: TDK Yayınları. CEBECİOĞLU, Ethem. 2014. Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü, Ankara: Otto Yayınları. ÇAĞMAN, Filiz ve Şule Aksoy. 1998. Osmanlı Sanatında Hat, İstanbul: Kültür Bakanlığı Anıtlar ve Müzeler Genel Müdürlüğü. ÇETİN, Abdurrahman. 2006. “Kur’ân”, İslam’da İnanç, İbadet ve Günlük Yaşayış Ansiklopedisi, Ed. DÖNMEZ, İbrahim, İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, C.3, s.1155-1166. DERDİYOK, Çetin. 1999. “Osmanlı Devrinde Mektup Yazma Geleneği”, Osmanlı Kültür ve Sanat, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, C.9, s.731-740. DERMAN, M. Uğur. 2001. “Kalem”, İstanbul: Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C.24, s.245-257. DEVELLİOĞLU, Ferit. 2003. Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat, Ankara: Aydın Kitabevi Yayınları. ERSOYLU, Halil. 1992. “Kaside-i Kalem”, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı, Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi, s.147-167. HAMMER-PURGSTALL, Joseph Von. 1999. Osmanlı Mühürleri, Çev. Ümit Öztürk, İstanbul: Pera Yayıncılık. Hayat Ansiklopedisi. (Yayın Yılı Yok). “Telgraf” , Hayat Yayınları, C.6, s. 3025. İslam Ansiklopedisi. 1967. “Ku’ran”, İstanbul: MEB, C.6, s.995-1011. KARAMAN, Hayrettin ve Mustafa Çağrıcı, İbrahim Kâfi Sönmez, Sadrettin Gümüş. 2014. Kur’an Yolu Meâli, Ankara: Diyanet Başkanlığı Yayınları. KAYA, Bayram Ali Kaya. 2017. Osman Nevres Dîvânı, İstanbul: Kesit Yayınları. ÖZEN, M. Esiner. 1985. Yazma Kitap Sanatları Sözlüğü, İstanbul: Basım Atölyesi. ÖZÖNDER, Hasan. 2003. Ansiklopedik Hat ve Tezhip sanatları Deyimleri, Terimleri Sözlüğü, Konya: Sebat Ofset Matbacılık. PAKALIN, Mehmet Zeki. 1993. Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, C.2, İstanbul: MEB. PALA, İskender. 2002. Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü, İstanbul: Leyla ile Mecnun Yayınları. SEFERCİOĞLU, Nejat. 1990. “Yazı ve Yazı ile İlgili Unsurların Divan Şiirinde Kullanılışı 2”, İstanbul: Yeni Defne, Sayı: 96-97, C. 8, s. 2-8. SERİN, Muhiddin. 1982. Hat San’atımız Tarihçesi-Malzeme ve Aletler-Meşkler, İstanbul: Kubbe Altı Neşriyatı. SERİN, Muhiddin. 1999. Hat Sanatı ve Meşhur Hattatlar, İstanbul: Kubbealtı Neşriyatı. ŞEMSEDDİN SAMİ. 2007. Kâmûs-ı Türkî, İstanbul: Çağrı Yayınları. ŞENGÜN, Necdet. 2008. “Klasik Türk Şiirinde Kalem Kasideleri”, International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 3/4 Summer, s.730-758. TOK, Eda. 2010. Osman Nevres Divânı’nda Maddî Kültür, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sakarya. Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi. 1986. “Mektup”, İstanbul: Dergâh Yayınları, C.6, s. 231-232. UMUR, Suha. 1980. Osmanlı Padişah Tuğraları, İstanbul: Cem Yayınevi. YAVUZ, Yusuf Şevki ve Abdurrahman Çetin. 1991. “Âyet”, İstanbul: Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C.4, s.242.