A COMPARISON BETWEEN THE POETRY OF SEHI BEY AND NECATI BEY

Yıl 2019, Cilt: 29 Sayı: 1, 215 - 248, 14.06.2019

Müslüm Yılmaz

https://doi.org/10.18345/iuturkiyat.560282

Öz

Turkish Classical Poetry in the fifteenth century, which is the first
century from its birth, witnessed the rise of distinguished poets who would
guide the literature of the two nations under whose influence they were
flourished. The foremost figure of these poets is Necâtî Bey, one of the leading
representatives of Classical Turkish Literature. Thanks to his poetic
brillance, he developed a style peculiar to himself and made successful use of
the proverbs, idioms and popular sayings in his poems. Necâtî Bey has mastered
the literary assemblies he has created and has been influential in the
flourishing of many poets, as stated in the tezkires, the main sources of the
period. The top example for those who were brought up in the literary
assemblies of Necâtî Bey is Sehî Bey, who is called "the apprentice of
Necâtî" and who received the first monument to the throne in Anatolia.

When we evaluate
the poems of Sehî Bey, who has a regular divan, in consideration with Necatî
Bey, it is noteworthy that Sehî has similarities with the poems of his master.
As a matter of fact, it is seen that these similarities are in a form of
"plagiarism" today, and that some sentences are exactly the same
except for a few words. Noticing this resemblance, Evliyâ Çelebi claims that
Sehî Bey's divan is plagiarised from Necatî Bey's poems by saying, "Sehî
Bey prepared a divan with the writings of Necatî."

After giving
information about the life and works of Sehî Bey in this article, this claim of
Evliya Çelebi will be evaluated by comparing the poems of Necatî Bey with the
poems of Sehî Bey within the master-apprentice relation.

Anahtar Kelimeler

Necâtî Bey, Sehî Bey, Diwan, Nazîre

SEHÎ BEY’İN ŞİİRLERİNİN NECÂTÎ BEY’İN ŞİİRLERİYLE KARŞILAŞTIRILMASI

Öz

Klasik şiirimiz 15. yüzyılda henüz
daha doğuşunun ilk asrında, etkisinde geliştiği iki milletin edebiyatına yön
verecek derecede olgun şairler yetiştirmiştir. Bu şairlerin başında Klasik
Türk Edebiyatı’nın önde gelen temsilcilerinden olan Necâtî
Bey gelmektedir. Necâtî Bey, yaratılışındaki şairlik dehası sayesinde
şiirlerinde kendine has bir üslup geliştirmiş ve atasözleri, deyimleri, halk
tabirlerini şiirlerinde başarıyla kullanmıştır. Dönemin başlıca kaynakları olan
tezkirelerde de belirtildiği gibi Necâtî Bey kendi oluşturmuş olduğu edebi
meclislere üstadlık etmiş ve birçok şairin de yetişmesine vesile olmuştur.

Necâtî Bey’in edebi meclislerinde
yetişen şairlerin başında “Necâtî’nin çırağı” olarak adlandırılan ve Anadolu
sahasındaki ilk şuara tezkiresini kaleme alan Sehî Bey
gelmektedir. Sehî Bey, şiirlerinde üslub olarak dönemin en büyük
şairlerinden olan Necâtî Bey’in etkisinde Dîvân’ını oluşturmuştur.

Mürettep bir divan sahibi olan
Sehî Bey’in şiirlerini Necâtî Bey’le karşılıklı değerlendirdiğimizde
Sehî’nin şiirlerinin üstadının şiirleriyle benzerlikler taşıdığı dikkat
çekmektedir. Sehî’nin şiirlerinin dîvânında
Necâtî Bey’e nazîre olarak yazıldığı ifade edilmediği gibi bazı mısraların
birkaç kelime farklılığıyla birebir olduğu görülmektedir. Bu benzerliği gören
Evliyâ Çelebi, “Hatta Edirnevî Sehî Bey Necâtî Bey’in duhter-i pakize-ahterin alup
Necâtî Bey’in intikalinden sonra Sehî Bey evrâk-ı perîşân-ı Necâtî ile Sehî
namıyla bir dîvân tertip etmişdir” diyerek Sehî Bey’in dîvânının Necâtî
Bey’in şiirlerinden alıntı (intihal) olduğunu iddia etmektedir. Sehî Bey’in üstadına damat olduğu dair
kaynaklarda net bir bilgi bulunmadığı gibi dönemin tezkire yazarları
dikkat etmedikleri bu yakınlığa yaklaşık bir asır sonra Evliyâ Çelebi'nin
tarafından iddia olarak ortaya atılması oldukça önemlidir.

Bu makalede Sehî Bey’in hayatı ve
eserleri hakkında bilgi verildikten sonra, usta-çırak ilişkisi içinde Necâtî
Bey’in dîvânındaki şiirler ile Sehî Bey’in dîvânındaki şiirleri
karşılaştırılarak Evliya Çelebi’nin bu iddiası değerlendirilecektir.

Anahtar Kelimeler

Necâtî Bey, Sehî Bey, Dîvân, Nazîre, Şiir

Kaynakça

• ACAR, Serper, Necâtî Bey Dîvânı Sözlüğü (Bağlamlı Dizin ve İşlevsel Sözlük), Selçuk Üniversitesi, SBE (Basılmamış) Yüksek Lisans Tezi, Konya, 2009. AKÜN, Ömer Faruk, “Sehî “, İslam Ansiklopedesi, MEB Yayınları, İstanbul, 1993. ALPAYDIN, Bilal, Refi Kâlâyî Dîvânı (İnceleme-Metin), İstanbul Üniversitesi SBE (Yayınlanmamış) Yüksek Lisans Tezi, 2008, İstanbul. ASLAN, Üzeyir, “Mu’îdî’nin Necâtî’ye Nazîreleri”, Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 4/2 Winter 2009, s. 29-78. BABACAN, İsrafil, “16. Asırda Osmanlı Sahası Şâirleri Hakkında Yazılmış Tezkire-i Mecâlis-i Şu‘arâ-yı Rum Adlı Tanınmayan Bir Tezkire”, Bilig, 40, s.1-16, (Kış 2007). BABACAN, İsrafil, Tezkire-i Mecâlis-i Rûm, Garîbî Tezkiresi, Vizyon Yayınevi, Ankara, 2010. BAYRAM, Yavuz, “Karşılaştırmalı Edebiyat Bilimi ve Bir Uygulama”, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, S. 16, s. 69-93. CANIM, Rıdvan,“Sehî Bey” DİA, c. 36, İstanbul, 2009. CANIM, Rıdvan, Latîfî, Tezkiretü’ş-Şuara, AKM Yayınları, Ankara, 2000. ÇAVUŞOĞLU, Mehmed, Necâtî Bey Dîvânının Tahlili, Kitabevi Yayınları, İstanbul, 2001. DANKOFF, Robert, DAĞLI, Yücel, KAHRAMAN, Seyit Ali, Evliya Çelebi, Seyahatnamesi, YKY, İstanbul, 2006. Ebu’l-Fidâ İsmail Bin Muhammed El-Aclûnî, Keşfü'l-Hafâ ve Müzilü'l-İlbas amma İştehere Mine'l-Ehâdîs ala Elsineti’n-Nâs, Dâru İhyai't-Türasi'l-Arabi 1352, Beyrut, c. II, s. 232. GÖKSU, Cemil Feyzi, Sehî Bey Dîvânı (56a-152a), İstanbul Üniversitesi Eski Türk Edebiyatı Kürüsüsü Mezuniyet Tezi, 1975. HATİPOĞLU, Hüseyin, Sehî Bey Dîvânı (1b-56a), İstanbul Üniversitesi Eski Türk Edebiyatı Kürüsüsü Mezuniyet Tezi, 1975. İÇEL, Hatice, “Necâtî Bey Divânı’ndaki Deyimler”, TÜBAR, S.XV, Bahar 2004, s.176-230. İSEN, Mustafa, Gelibolulu Ali, Künhü’l-Ahbar, AKM Yayınları, Ankara, 1994. İSEN, Mustafa, Sehî Bey, Heşt Behişt (Sedeleştirilerek), Akçağ Yayınları, Ankara, 1998. İPEK, Abdulmuttalip, Klâsik Türk Şiirinde Gül Redifli Kasideler, Fırat Üniverisitesi, SBE, Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü, Eski Türk Edebiyatı Bölümü Anabilim Dalı, (Basılmamış)Yüksek Lisans Tezi, Elazığ, 2007. KAYA, Bayram Ali, "Atasözleri ve Deyimlerin Dîvân Şiirinde Kullanımı ile Dîvânların Bu Söz Varlıklarımız Bakımından Önemi", Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, S.6, İstanbul, 2011, s.11-54 KILIÇ, Filiz, Âşık Çelebi Meşa’irü’ş-Şuara, İstanbul Araştırmaları Enstitüsü Yayınları, İstanbul, 2010. KUT, Günay, Sehî Bey, Heşt Behişt , Harvard University, USA, 1978. KUT, Günay, “Heşt Behişt”, DİA İstanbul 1998, c. 17, s. 273. KUT, Günay, Yazmalar Arasında, Simurg Yayınları, İstanbul, 2006. KUTLUK, İbrahim, Hasan Çelebi, Tezkiretü’ş-Şuara, TTK Yayınları, Ankara, 1989. KÜÇÜK, Sabahattin, Baki Dîvânı, TDK, Ankara, 1994. KÖKSAL, Fatih, Mecma‘u’n-Nezâ’ir, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, 2017, s. 1093 1097(http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/56057,mecmaun-nezair-edirneli-nazmi-pdf.pdf?0 Erişim tarihi. 08.04.2019) MAZIOĞLU, Hasibe, Fuzûlî-Hâfız, İş Bankası Yayınları, İstanbul, 1956. MENGİ, Mine, "Sehî Bey, Necâtî Bey’in Damadı mıydı", ÇÜTAD Çukurova Üniversitesi Türkoloji Araştırmaları Dergisi, Aralık 2016, c. 1, S.1, s. 60-64. MENGİ, Mine, "Necati'nin Şiirlerinde Atasözlerinin Kullanımı", Erdem, c. 2, S. 4, 1986, Ankara, s. 47-56. Sehî Bey, Dîvân, Süleymaniye Kütüphanesi Mikrofilm Arşiv 3736 Sehî Bey, Heşt Behişt, Haz. Halûk İPEKTEN, Günay KUT, Mustafa İSEN, [Hüseyin Ayan-Turgut Karabey], Ankara, 2017. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/53013,sehibeyhestbihistpdf.pdf?0 (Erişim tarihi 03.10.2017). SEVGİ, Ahmet, “Garîbî Tezkiresi”, Yeniçağ Gazetesi, 22.10. 2010. TARLAN, Ali Nihat, Necâtî Bey Dîvânı, MEB Yayınları, İstanbul, 1997. TOLASA, Harun, 16. Yüzyılda Edebiyat Araştırma ve Eleştirisi, Akçağ Yayınları, Ankara, 2002. ÖZDEMİR, Hakan, Sehî Bey Divanı Örneğinden Hareketle Klasik Türk Edebiyatında Eskil Yapılar, Kömen Yayınları, Konya, 2013. ÖZGÜR, Can, “Necâtî İle Hüseyin-i Baykara’nın Kullandığı Atasözleri ve Deyimler Üzerine Bir Karşılaştırma”, Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 4/3 Spring 2009, s. 1744-1754. YEKBAŞ, Hakan, Sehî Bey Dîvânı, Kitabevi Yayınları, İstanbul 2010.