Somut Olmayan Kültürel Miras: Aşağıseyit Sudan Koyun Atlatma ve Çoban Bayramı

Yıl 2020, Cilt: 30 Sayı: 1, 181 - 194, 19.06.2020

Gülperi Mezkit Saban

Öz

Stoltje’ye göre eski ve gücünü çabuk toplayan kültürel form, tüm dünya toplumlarının organizasyonları ve işlevleri karşısında zengin çeşitlidir. Her ne kadar birbirlerinden farklı olsalar da festivaller, kesin karakteristik belirleyici niteliklere sahiptirler. Onlar, takvimsel düzen aralıklarıyla meydana gelir, ulusaldır, halkın iştirak ettiği kompleks bir durumdur ve tüm bunlara ses, görüntü ve amaç da eklenir. Sudan Koyun Atlatma ve Çoban Bayramı; somut olmayan kültürel miras ulusal envanterinde‘Toplumsal uygulamalar, ritüeller ve şölenler’ dâhilinde “Çoban Bayramları: Koç Katımı, Saya, Döl Dökümü, Yünüm-Koyun Yüzdürme” grubuna giren, gelenekleri kuşaktan kuşağa aktarma amacıyla yapılan bir kutlama olarak değerlendirilmektedir. Anadolu coğrafyasında birçok yörede bolluk ve bereket amaçlı yapılan bu ritüel, Denizli’nin Çal ilçesinde yer alan Aşağıseyit köyünde yüzyıllardır kutlanagelen bir bayram olarak bilinmektedir. Ele alınan araştırmada öncelikli amaç Aşağıseyit Köyünde yapılan Çoban Bayramı’nın geleneksel işleyişinin ve halk kültürü bağlamında işlevlerinin araştırılmasıdır. Bu çerçevede yöre halkı ile görüşmeler yapılmış ve bayram kutlamalarına dair yazılı belgeler taranmıştır. Sudan Koyun Atlatma Bayramı ve Çoban geleneğin temsilciliğini yapan çobanlar, cazgırlar ve hakem heyeti ile görüşülmüş; geleneğin himayesini yapan dönemin ağası ile de bir mülakat gerçekleştirilmiştir. Elde edilen veriler zaman, mekân ve eğlence başlıkları altında toplanmıştır. Bu çalışmada icra edilen yarışma esnasında gerçekleştirilen geleneksel halkbilimi unsurları araştırılacak, Türk kültür envanterine dâhil edilen Çoban Bayramı’nın Denizli kolu, kültürel bilginin gelecek kuşaklara aktarımı bağlamında ortaya konulacaktır. 

Anahtar Kelimeler

Çoban, bayram, Aşağıseyit, ritüel, koç

Intangible Cultural Heritage: Aşagıseyit Sheep Jumping and Shepherd Dark (Sample of Shepherd’s Day)

Öz

The cultural form, which is old and quickly accumulated, is rich in a variety of organizations and functions of all world societies. Although they are different from each other, festivals have certain characteristic determinants. They occur at intervals of calendar order, are national, a complex situation that the public participates in, and all this adds to the sound, image, and purpose. Sheep Jump and Shepherd Day from the River, in the inventory of intangible cultural heritage, it is considered a celebration that takes place in the “Shepherd Holidays: Sheep Addition, Saya, Procreation, Wool-Sheep Floating” group within the scope of “Social practices, rituals and feasts”, to transfer the traditions from generation to generation. This ritual, which is done for the purpose of abundance and fertility in many regions of Anatolia, is known as a holiday that has been celebrated for centuries in the village of Aşağıseyit, located in the Çal district of Denizli. The primary aim of the research under consideration was to investigate the traditional functioning of the Shepherd's Feast in Aşağıseyit Village and its functions in the context of folk culture. In this regard, interviews were made with local people and written documents on the festival celebrations were scanned. Interviews were conducted with shepherds, jigglers, and an arbitral tribunal, representing tradition; An interview was also held with clergy of the period under his patronage. The data was collected under the titles of time, place, and entertainment. In this study, traditional folklore elements carried out during competition will be researched, the Denizli branch of the Shepherd's Feast, which is included in Turkish cultural inventory, will be introduced in the context of the transfer of cultural knowledge to future generations.

Anahtar Kelimeler

Shepherd, rid, Asagisseyit, ritual, aries

Kaynakça

• Boratav P. Naili. 100 Soruda Türk Halkbilimi. Ankara: Bilgesu Yayıncılık, 2013.
• Düzgün, Dilaver. “Geleneksel Türk Tiyatrosu”, Türkler. C. 15. Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, 2002.
• Oğuz, Öcal. Somut Olmayan Kültürel Miras Nedir? Ankara: Geleneksel Yayıncılık, 2013a.
• Oğuz, Öcal. Sunuş. Somut Olmayan Kültürel Mirasın Geleceği Türkiye Deneyimi. Ankara: Grafiker Yayınları, 2013b.
• Ekici, Metin vd. Somut Olmayan Kültürel Miras: Barana (Dursunbey-Balıkesir). İzmir: Uşşak Tif Ofset Matbaacılık, 2011.
• Kolektif. Törensel Nitelikli Köy Seyirlik Oyunlarının Kaynakları. Türkler, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları. 18 (2002).
• Kültür ve Turizm Bakanlığı Kolektif. Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması Temel Belgeler. Ankara: Başak Matbaacılık, 2011.
• Örnek, Sedat Veyis. 100 Soruda İlkellerde Din, Büyü, Sanat, Efsane. İstanbul: Gerçek Yayınevi, 1995.
• Özdemir, Nebi. Türk Eğlence Kültürü. Ankara: Akçağ Yayınevi, 2005.
• Stolotje Beverly J. Festival. Çev. Petek Ersoy. Milli Folklor. 67 (2005).
• Şimşek, O., Güner, İ. Iğdır’da Halk Takvimi ve Halk Meteorolojisi. Türk Coğrafya Dergisi. 33, 129-135 (1998).
• Turan, Fatma Ahsen. Orta Asya’dan Anadolu’ya Mitik Yolculukta Tabiat Olayları. Milli Folklor. 90 (2011).
• Kaynak Kişiler
• Kaynak Kişi 1: Fethi Akçam, üniversite Yüksekokul, Çal, 48. Kaynak Kişi 2: Suat Bektaş, ilkokul, Baklan-Çataloba, 42. Kaynak Kişi: Ahmet Karaduman, lise, Baklan-Çataloba, 29. Kaynak Kişi 4: Ramazan Mercan, ortaokul, Dinar, 53. Kaynak Kişi 5: Yaşar Celal Ceylan, üniversite, Denizli, 51. Kaynak Kişi 6: Arif Lahnacı, ilkokul, Çal- Yukarıseyit, 32.