Yabancılaşma Kavramı Ekseninde Vüs’at O. Bener ve Dost Hikâyesi

Yıl 2020, Cilt: 30 Sayı: 2, 635 - 655, 27.12.2020

Cemile Odunkıran

Öz

Yabancılaşma kavramı, çağlar içindeki gerçeklik algısı ve sanat arasındaki etkileşimin bir sonucu olarak modernleşen toplumlarda bireylerin kendi öz değerlerinden uzaklaşmasını, kopuşunu ifade etmektedir. Bu uzaklaşmanın boyutları toplumsal, sosyolojik yahut psikolojik anlamda irdelenebilir. Yabancılaşmanın bizim edebiyatımıza yansıması ise özellikle 1950 sonrasına tekâbül etmektedir. Vüs’at O. Bener bahsettiğimiz bu kopuşun 1950 kuşağı içerisinde en açık şekilde gözlemlendiği hikâyecilerindendir. Başka edebî türlerde de eserler kaleme almasına karşın onun hikâyeleri, yazar için romanlarına geçişte önemli bir basamak teşkil etmeleri ve yabancılaşma kavramına ilişkin yoğun veriler içermeleri hasebiyle dikkati çekmektedir. Bu çalışmanın ekseninde yer alan Dost hikâyesi ise yazarın ilk eseridir ve yabancılaşma konusunda yorumlar yapmamıza yeteri kadar müsait bir yapıdadır. Çalışmada yabancılaşmanın tarihsel evrelerine değinilmiş, daha sonra Dost hikâyesi ve içerdiği karakterler üzerinden birtakım çıkarımlar yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Vüs'at O. Bener, Yabancılaşma, Dost, Türk Edebiyatı, Hikâye

Vüs’at O. Bener and Dost in the Context of the Concept of Alienation

Öz

The concept of alienation refers to the detachment and detachment of individuals from their own values in modernized societies as a result of the interaction between the perception of reality and art in the ages. The dimensions of this divergence can be examined socially, sociologically or psychologically. The reflection of alienation on our literature especially corresponds to the post-1950s. Vüs'at O. Bener is one of the storytellers that this divergence we mentioned was most clearly observed in the 1950 generation. Although he writes works in other literary genres, his stories are remarkable because they constitute an important step in the transition to his novels and contain excess data on the concept of alienation. The story of Dost, which is at the centre of this study is the first work of the author and has a structure which is suitable for us to make comments about alienation. In the study, the historical stages of alienation are mentioned; later, some inferences have been made on the story of Dost and the characters it contains.

Anahtar Kelimeler

Vüs'at O. Bener, Alienation, Dost, Turkish Literature, Story

Kaynakça

• Belge, Murat. Sanat ve Edebiyat Yazıları, İstanbul: İletişim Yayınları, 2009.
• Bener, Vüs’at O.. Dost- Yaşamasız, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2015.
• Berman, Marshall. Katı Olan Her Şey Buharlaşıyor, İstanbul: İletişim Yayınları, 2014.
• Cevizci, Ahmet. Felsefe Sözlüğü, İstanbul: Paradigma Yayınları, 2013.
• Dellaloğlu, Besim F.. Ahmet Hamdi Tanpınar- Modernleşmenin Zihniyet Dünyası- Bir Tanpınar Fetişizmi, İstanbul: Kapı Yayınları, 2012.
• Dirlikyapan, Jale Özata. Kabuğunu Kıran Hikâye-Türk Öykücülüğünde 1950 Kuşağı, İstanbul: Metis Yayınları, 2013.
• Eagleton, Terry. Çev. Şenol Bezci, Kötülük Üzerine Bir Deneme, İstanbul: İletişim Yayınları, 2012.
• Ecevit, Yıldız. Türk Romanında Postmodernist Açılımlar, İstanbul: İletişim Yayınları, 2011.
• Eco, Umberto. Çev. Tolga Esmer, Açık Yapıt, İstanbul: Can Yayınları, 2016.
• Eşmekaya, Demet. “Vüs’at O. Bener: ‘Aklımca Varsa İşlevim; Karanlıkları Ortaya Koyarak, Aklıklara Dikkat Çekmektir’” , Dil Dergisi 110, Aralık 2001.
• Freud, Sigmund. Çev. A. Can İdemen, Uygarlığın Huzursuzluğu, İzmir: Cem Yayınevi, 2018.
• Gültekin, Alpagut. Vüs’at O. Bener Bir Tuhaf Yalvaç, İstanbul: Norgunk Yayınları, 2004.
• Gümüş, Semih. Kara Anlatı Yazarı- Vüs’at O. Bener, İstanbul: Can Yayınları, 2008.
• Gürbilek, Nurdan. Kör Ayna Kayıp Şark, İstanbul: Metis Yayınları, 2016.
• Gürbilek, Nurdan. Yer Değiştiren Gölge, İstanbul: Metis Yayınları, 2016.
• Jameson, Fredric. Çev. Kemal Atakay, Tuncay Birkan, Modernizm İdeolojisi- Edebiyat Yazıları, İstanbul: Metis Yayınları, 2008.
• Jusdanis, Gregory. Çev. Tuncay Birkan, Gecikmiş Modernlik ve Estetik Kültür-Millî Edebiyatın İcat Edilişi, İstanbul: Metis Yayınları, 1998.
• Okay, Orhan. Batılılaşma Devri Türk Edebiyatı, İstanbul: Dergâh Yayınları, 2011.
• Özbudun, Sibel, George Markus ve Temel Demirer. Yabancılaşma Ve..., Ankara: Ütopya Yayınevi, 2008.
• Simmel, Georg. Çev. Tuncay Birkan, Bireysellik ve Kültür, İstanbul: Metis Yayınları, 2009.
• Şahin, Ümran. Vüs’at O. Bener’in Hayatı, Eseerleri ve Hikâyeciliği, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, 2006.
• Tosun, Necip. Modern Öykü Kuramı, Ankara: Hece Yayınları, 2014.
• Tosun, Necip. Öykümüzün Kırk Kapısı, Ankara: Hece Yayınları, 2013.
• Tutumlu, Reyhan. Yaşamasız Yazabilmek- Vüs’at O. Bener’in Yapıtlarına Anlatıbilimsel Bir Yaklaşım, İstanbul: Metis Yayınları, 2010.
• Yüksel, Ayşegül. “İnsan Vüs’at Bener’e Tepeden Bakan Yazar Vüs’at O. Bener”, Vüs’at O. Bener- Bir Tuhaf Yalvaç. Hazırlayan. Alpagut Gültekin. İstanbul: Norgunk Yayıncılık, 2004.
• Yüksel, Ayşegül, Güven Turan, Yurdakul Levent Kavas ve Özen Yula. “Edebiyatımızın Suskun Ustası”, Vüs’at O. Bener- Bir Tuhaf Yalvaç. Hazırlayan. Alpagut Gültekin. İstanbul: Norgunk Yayıncılık, 2004.