Criticisms of the Turkish Revolution in the Historiography of Şevket Süreyya Aydemir

Yıl 2021, Cilt: 31 Sayı: 1, 341 - 374, 23.06.2021

Ferit Salim Sanlı

Öz

Şevket Süreyya Aydemir is one of the important figures of Turkish intellectual life in the Republican period. Aydemir, the chief ideologist of the “Kadro” movement, which marked the intellectual life of the Republican period, was also on the writing staff of “Yön” journal, which had a lot of influence in the 1960s. In the 1960s and 1970s, Aydemir wrote biographies in order of about Atatürk, İsmet Inönü, Adnan Menderes and Enver Paşa, and wrote A History of Modern Turkey through these people, whom he considered as “axis personalities”. When Aydemir's biographies were examined, it was observed that he made similar criticisms of all the periods he dealt with. As a man of “doctrine and cadre", Aydemir claimed that the Turkish revolution was not based on a deep philosophical system because the personalities who carried out the revolution did not come from such a formation. At this point, Aydemir, who thinks that the “intellectual” group should have the mission to lead the revolution, believes that both bureaucratic wheels are blocking the way of this group, and also those intellectuals do not have such an idealism. According to Aydemir, although the Turkish Revolution achieved an important stage, especially during the reign of Atatürk, it should have been “replenished” after Atatürk, but those who replaced it could not achieve this.

Anahtar Kelimeler

Sevket Süreyya Aydemir, Biography, Doctrine, Doctrine, Turkish Revolution, Intellectual

Şevket Süreyya Aydemir’in Tarihî Metinlerinde Türk İnkılâbına Eleştiriler

Öz

Şevket Süreyya Aydemir cumhuriyet dönemi Türk fikir hayatının önemli isimlerinden birisidir. Cumhuriyet dönemi fikir hayatına damga vuran “Kadro” hareketinin baş ideoloğu olan Aydemir, 1960’ı yıllarda çok etki yaratmış olan “Yön” dergisinin de yazar kadrosunda yer almıştır. Aydemir, 1960’lı ve 1970’li yıllarda sırasıyla Atatürk, İsmet İnönü, Adnan Menderes ve Enver Paşa’ya dair biyografiler kaleme almış ve “mihver şahsiyet” olarak gördüğü bu kişiler üzerinden, Modern Türkiye Tarihi yazmıştır. Aydemir’in biyografileri tetkik edildiğinde, ele aldığı bütün dönemlere dair benzer eleştirilerde bulunduğu müşahede edilmiştir. “Doktrin ve kadro” adamı olarak Aydemir, Türk inkılabının derin bir felsefî sisteme dayanmadığını çünkü inkılabı gerçekleştiren şahsiyetlerin böyle bir formasyondan gelmediğini ileri sürmüştür. Bu noktada “aydın” zümresinin, inkılaba öncülük etme misyonu olması gerektiğini düşünen Aydemir hem bürokratik çarkların söz konusu zümrenin önünü kapadığını hem de aydınların bu idealizme sahip olmadığını düşünmektedir. Aydemir’e göre Türk İnkılâbı bilhassa Atatürk döneminde önemli bir aşama kaydetmiş olsa da Atatürk sonrasında “ikmal edilmeliydi” ancak yerine gelenler bunu gerçekleştiremedi.

Anahtar Kelimeler

Şevket Süreyya Aydemir, biyografi, Türk İnkılâbı, doktrin, aydın

Kaynakça

• Aydemir, Şevket Süreyya. “ 27 Mayıs İhtilalinde İki Cereyan”, Yön, 30 Mayıs 1962, 8.
• ______________________İhtilalin Mantığı ve 27 Mayıs İhtilali. İstanbul: Remzi Kitabevi, 2.B,1976.
• ______________________ İkinci Adam I. İstanbul: Remzi Kitabevi, 14.B, 2011.
• ______________________ İkinci Adam II. İstanbul: Remzi Kitabevi, 11.B, 2011.
• ______________________İkinci Adam III. İstanbul: Remzi Kitabevi, 9.B, 2011.
• ________________________“İnkılâp Bitti Mi?”, Kadro, Mart 1932, 5-10.
• ______________________“İnkılâp Heyecanı ( Antusiasm)”, Kadro, Şubat 1932, 5-8.
• ______________________“Ziya Gökalp”, Kadro, Şubat 1932, 29-41.
• ______________________ Kırmızı Mektuplar Son Yazıları. İstanbul: Çağdaş Yay. 1979.
• ______________________Lider ve Demagog. İstanbul: Remzi Kitabevi, 1997.
• __________________________Makedonya’dan Orta Asya’ya Enver Paşa I. İstanbul: Remzi Kitabevi, 1970.
• _____________________Makedonya’dan Orta Asya’ya Enver Paşa III. İstanbul, Remzi Kitabevi, 1972.
• _____________________ Makedonya’dan Orta Asya’ya Enver Paşa II,( İstanbul: Remzi Kitabevi, 1971).
• _____________________ Menderes’in Dramı. İstanbul: Remzi Kitabevi,1969.
• _____________________ Suyu Arayan Adam. İstanbul: Remzi Kitabevi, 42.B., 2020.
• _____________________ Tek Adam I. İstanbul: Remzi Kitabevi, 10.B, 1985.
• _____________________ Tek Adam II. İstanbul: Remzi Kitabevi, 12.B, 1993.
• _____________________ Tek Adam III. İstanbul: Remzi Kitabevi, 11.B. 1992.
• Bora, Tanıl. Cereyanlar: Türkiye’de Siyasî İdeolojiler. İstanbul: İletişim Yay. 2.B. 2017.
• Carlyle, Thomas. Kahramanlar, çev. Reşat Nuri Güntekin, İstanbul: Semih Lütfü Kitabevi, 1943.
• Ertan, Temuçin Faik. Kadrocular ve Kadro Hareketi Ankara: Kültür Bakanlığı Yay. ,1994.
• Güler, Zeynep. Süveyş’in Batısında Arap Milliyetçiliği: Mısır ve Nasırcılık. İstanbul: Yeni Hayat Yayıncılık, 2004.
• Kaçmazoğlu, H.Bayram.“ Bazı Bilim İnsanlarının Türkiye’deki Siyasal Düşün Tarihi Katkıları Üzerine Bir Deneme”, Modern Türkiye’de Siyasî Düşünce 9: Dönemler ve Zihniyetler. İstanbul: İletişim Yay. 2009, 233-248.
• Karaosmanoğlu, Yakup Kadri. Atatürk. İstanbul: İletişim Yayınları, 5.B,1991.
• ________________________ Zoraki Diplomat. İstanbul: İletişim Yayınları, 12.B, 2020.
• ________________________ Politikada 45 Yıl. İstanbul: İletişim Yay. 8.B, 2013.
• Karaömerlioğlu, Asım. “Türkiye’de Çok Partili Hayata Dönüşün Toplumsal Dinamikleri”, Toplum ve Bilim, 1 Ocak 2006, 174-191.
• Karpat, Kemal. Türk Demokrasi Tarihi. İstanbul: Timaş Yay. 2010.
• Kuyaş, Ahmet. “ Yeni Osmanlılardan 1930’lara Anti-Emperyalist Düşünce”, Modern Türkiye’de Siyasî Düşünce 2:Kemalizm. İstanbul: İletişim Yay.6.B. 2009, 247-253.
• Küçük, Yalçın. Aydın Üzerine Tezler 3. İstanbul: Tekin Yay. 3.B. 1999.
• ____________ Aydın Üzerine Tezler 5. İstanbul: Tekin Yay. 1988.
• Özdemir, Hikmet. Kalkınmada Bir Strateji Arayışı: Yön. Ankara: Bilgi Yayınevi, 1986.
• Sanlı, Ferit Salim. Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisi’nden Milliyetçi Hareket Partisi’ne Tarihî Süreç, İdeoloji, Politika (1960-1969). İstanbul: Ötüken Yayınları, 2019.
• Türkeş, Mustafa. “Kadro Dergisi”, Modern Türkiye’de Siyasî Düşünce 2: Kemalizm, 464-476.
• Varel, Anıl. “ Altmışlı Yıllar Türkiye’sinde Sınıf ve Siyaset: Meşruiyet Savaşımı, Siyasal Yükselişi ve İç Bölünmeleriyle TİP”, Türkiye’nin 1960’lı Yılları, haz. Mete Kaan Kaynar. İstanbul: İletişim Yay.2017.
• Widmann, Horst. Atatürk ve Üniversite Reformu, çev. Aykut Kazancıgil- Serpil Bozkurt İstanbul: Kabalcı Yayınevi, İstanbul, 1999.