Bir Osmanlı Tarihi Nasıl Anlatır ? Karaçelebi-zâde Abdülaziz Efendi’nin Süleymân-nâmesi’nin Anlatım Özellikleri

Yıl 2021, Cilt: 31 Sayı: 2, 625 - 647, 28.12.2021

Volkan Karagözlü

https://doi.org/10.26650/iuturkiyat.1006018

Öz

Selim-nâmelerin devamı olarak görülen Süleymân-nâmeler, Kanûnî Sultan Süleymân’ın hayatı, savaşları, yaptığı hayır hasenatı içeren eserlerdir. Osmanlı yönetiminde önemli etkilere sahip olan Karaçelebi ailesine mensup, Karaçelebi-zâde Abdülazîz Efendi’nin Süleymân-nâme’si ise 17. yy.da yazılmış tek Süleymân-nâme olması bakımından önemlidir. Bununla birlikte eser Kanûnî’nin ölümünden sonra yazılmış, I. İbrahim’e sunulmuştur. Eser hakkında kaynaklarda dilinin ağır olduğu, “süslü” bir dil kullanıldığı gibi genel ifadelere rastlanır. Kâtip Çelebi ise eserin “hoş bir kompozisyon” ile hazırlandığını söyler. Giriş kısmından sonra anlatılanların başlıklar hâlinde verildiği eserde toplam 25 başlık bulunur. Kanûnî Sultan Süleymân’ın tahta çıkmasından ölümüne kadar olan tarihî olayların verildiği eserde, şehzadeler için ayrı bir bölüm açılmış; ayrıca Kanûnî devrindeki vezirler ve âlimlerin hayatları ayrı başlıklar hâlinde anlatılmıştır. Kanûnî’nin tahta çıkışından Zigetvar seferinde ölümüne kadar olan tarihî olayların nasıl anlatıldığının araştırılacağı çalışmada, başlıktan itibaren çeşitli üslûp araçlarının kullanıldığı tespit edilmiştir. Bu araçların eserde nasıl kullanıldığı ve esere katkılarının incelenmesi amaçlanmaktadır. Böylelikle tarihî metinlerdeki anlatım özelliklerinin tespiti sağlanacak ve dilinin sanatlı olduğu söylenen eserdeki dil kullanımlarının üslûp araçlarını taşıdığı gösterilecektir.

Anahtar Kelimeler

Süleymân-nâme, Karaçelebi-zâde Abdülaziz, Üslûp, Estetik Nesir

How to Tell An Ottoman History ? Narrative Characteristics of Karaçelebi-zade Abdülaziz Efendi's Suleimanname

Öz

Suleimannames, which are seen as the continuation of Selimnames, are works that include the life, wars and charitable acts of Suleiman the Magnificent. The Suleimanname of Karaçelebi-zâde Abdülaziz Efendi, who was a member of the Karaçelebi family, who had important influences in the Ottoman administration, is important in that it is the only Suleimanname written in the 17th century. However, the work was written after Kanuni's death and presented to Ibrahim I. There are general statements about the work, such as the heavy language and the use of an "ornate" language in the sources. Katip Çelebi, on the other hand, says that the work was prepared with a "nice composition". There are 25 titles in total in the work, in which what is told after the introduction is given as titles. In the work, in which the historical events from the enthronement of Suleiman the Magnificent until his death, a separate section was opened for the princes; In addition, the lives of viziers and scholars in the Kanuni period are explained under separate headings. In the study, it will be investigated how the historical events from Kanuni's accession to the throne until his death in the Zigetvar campaign are explained, it has been determined that various stylistic tools have been used since the title. It is aimed to examine how these tools are used in the work and their contributions to the work. Thus, it will be ensured that the narrative features in historical texts are determined and it will be shown that the language uses in the work, which is said to be heavy in language, carry stylistic tools.

Anahtar Kelimeler

Suleimanname, Karaçelebi-zâde Abdülaziz, Style, Aesthetic Prose

Kaynakça

• Ahmet Refik. Alimler ve Sanatkarlar. Der. M. Necip Yılmaz. İstanbul: Büyüyenay Yayınları, 2013.
• Babinger, F. “Abdülaziz Efendi”. İslam Ansiklopedisi, I, 64. Ankara: MEB Yayınları, 1978.
• Babinger, F. Osmanlı Tarih Yazarları ve Eserleri. Çev. Coşkun Üçok. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 1992.
• Bursalı Mehmet Tahir. Osmanlı Müellifleri III. İstanbul: Matbaa-i Âmire, 1333.
• İnehan-zâde Mehmet Nâil Tuman. Tuhfe-i Nâilî II. Haz. Cemal Kurnaz-Mustafa Tatcı. Ankara: Bizim Büro Yayınları, 2001.
• Karaçelebi-zâde Abdülazîz. Süleymân-nâme. Mısır: Bulak Matbaası, 1248.
• Kâtip Çelebi. Keşfü’z-zünûn. Çev. Rüştü Balcı. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 2007.
• Kaya, N. “Karaçelebizade Abdülaziz Efendi”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 27, 381. İstanbul: TDV Yayınları, 2001.
• Kaya, N. Ravzatü’l-Ebrâr Zeyli Tahlil, Metin. Ankara: TTK Yayınevi, 2003.
• Mehmet Süreyya. Sicill-i Osmânî I. Akt. Seyit Ali Kahraman. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 1996.
• Sağırlı, A. “Süleymânnâme”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 38, 124. İstanbul: TDV Yayınları, 2010.