A Dream within a Dream: A Literary Comment by Ali Haydar Haksal on Dreams in the Context of Religion

Yıl 2021, Cilt: 31 Sayı: 2, 775 - 800, 28.12.2021

Ahmet Karakuş

https://doi.org/10.26650/iuturkiyat.885516

Öz

Dreams affects people psychologically. A link between dreams and physiology exists because the physiological effect brought by feelings such as curiosity, excitement, anxiety, fear, joy, and happiness is a state experienced by people establishing a connection between dreams and the future. Dreams can affect people both positively and negatively. This effect can be even more striking with the interpretation of dreams. When an evaluation is made in the context of dreams and religion, the mention of dreams, especially in the Quran and hadith, affects believers, and the appreciation of some Sufis or scholars for this concept increases the power of dreams and enables the belief that dreams have a connection with reality. However, dreams clearly have a reality not only religiously but also scientifically, where studies have been conducted on dreams. This reveals that dreams should not be accepted only by believers. Yet, when Ali Haydar Haksal's work Rüya Rüya Içinde is studied, the author is seen to evidently process his stories in the context of dreams and Islam. In this study, after some information about dreams is provided, the way dreams are handled in stories is mentioned, and some Islamic information is explained. The examples from the Quran and some mystical elements, especially the hadiths, used are also mentioned. It has been concluded that the author tries to establish a connection between the form and the content and aims to explain some religious issues to the reader

Anahtar Kelimeler

Ali Haydar Haksal, Dream, Religion, Influence, Purpose

Rüya Rüya İçinde: Ali Haydar Haksal’ın Rüyalar Üzerine Din Bağlamında Edebî Bir Yorumu

Öz

Rüya, bireyi psikolojik açıdan etkileyen bir hadisedir. Bu kavramla fizyoloji arasında da bir bağ kurulduğunu söylemek gerekir. Çünkü rüyaların görülmesiyle beraber rüyalar ve gelecek arasında bağ kuran kişide merak, heyecan, endişe, mutluluk gibi fizyolojik duyguların oluştuğu yaşanılan bir durumdur. Rüyalar kişiyi bazen olumlu bazen de olumsuz açıdan etkileyebilmektedir. Bu etki, görülen rüyanın yorumuyla daha da dikkat çekici olabilmektedir. Rüya ve din bağlamında bir değerlendirme yapıldığı zaman özellikle Kur’ân-ı Kerîm’de ve hadislerde rüya bahsinin olması inananları etkilemekte, bazı mutasavvıfların yahut âlimlerin bu kavrama değer vermesi rüyaların etki gücünü artırmakta, rüyaların gerçekle bağlantısının olduğu inancının kabul görmesini de sağlamaktadır. Fakat rüyaların sadece dinî olarak değil, bilimsel olarak da bir gerçekliğinin olduğu ve ilmî sahada rüyalarla ilgili çalışmalar yapıldığı bilinmektedir. Bu husus, rüyayı sadece inananlar açısından bir kabul olarak görmemek gerektiğini de ortaya koymaktadır. Ancak Ali Haydar Haksal’ın Rüya Rüya İçinde adlı eseri dikkate alındığı zaman yazarın öykülerini rüya ve İslam bağlamında işlemiş olduğu görülmektedir. Bu çalışmada rüyalar hakkında genel bir bilgi verildikten sonra bu kavramın öykülerde nasıl ele alındığına değinilmiş, eserde yer alan İslami birtakım bilgiler de açıklanmıştır. Özellikle hadislerin olmak üzere Kur’ân’ın ve tasavvufi bazı unsurların öykülerde kullanılan örneklerine değinilmiştir. Yazarın şekille içerik arasında bağlantı kurmaya çalıştığının ve edebî bir eserle bazı dinî hususları okuyucuya vermek amacında olduğunun düşünülebileceği sonucuna da ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Ali Haydar Haksal, Rüya, Din, Etki, Amaç

Kaynakça

• Aydemir, Ömer. “Depresyon”, El Kitapları Serisi-Psikiyatri içinde, 35-58. Editör Timuçin Oral. İstanbul: 121 Medikal Yayıncılık, 2010.
• Budak, Selçuk. Psikoloji Sözlüğü. 3. Baskı. Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları, 2005.
• Buhârî, Muhammed b. İsmâîl. el-Câmiu’s-Sahîh, Tahkik Muhammed Zuheyr b. Nâsırinâsır. Beyrut: Dâru Tavki’n-Necât, 2001.
• Canan, İbrahim. “Enes b. Mâlik”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 11: 234-235. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1995.
• Cebecioğlu, Ethem. Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü. 5. Baskı. İstanbul: Ağaç Kitabevi Yayınları, 2009.
• Çakan, İsmail Lütfi ve Muhammed Eroğlu. “Abdullah b. Abbas b. Abdülmüttalip”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 1: 76-79. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1988.
• Çelik, İsa. Tasavvufî Düşüncede İnsân-ı Kâmil. İstanbul: Kaknüs Yayınları, 2010.
• Ebû Dâvûd, Süleymân b. el-Eş’as b. İshâk el-Ezdî es-Sicistânî. Sünenü Ebî Dâvûd. 2. Baskı. Tahkik Şu’ayb el-Arnaûd-Muhammed Kâmil Karabellî. Dımaşk: Dâru’r-Risâleti’l-Âlemiyye, 1437/2016.
• Erul, Bünyamin. “Semüre b. Cündeb”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 36: 501-502. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2009.
• Erul, Bünyamin. “Zeyd. b. Sâbit”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 44: 321-322. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2013.
• Fayda, Mustafa. “Abdullah b. Selâm”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 1: 134-135. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1988.
• Freud, Sigmund. Rüya Yorumları-I. 2 cilt. 2. Baskı. Çeviren Akın Kanat. İzmir: İlya İzmir Yayınevi, 2009.
• Haksal, Ali Haydar. Rüya Rüya İçinde. 7. Baskı. İstanbul: İz Yayıncılık, 2017.
• Hall, Manly P. Rüya Sembolizmi. Çeviren Özgür Umut Hoşafçı. İstanbul: Mitra Yayınları, 2011.
• Jung, Carl Gustav. Rüyalar. 2. Baskı. Çeviren Aylin Kayapalı. İstanbul: Pinhan Yayıncılık, 2016.
• Kandemir, M. Yaşar. “Hadis”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 15: 27-64. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1997.
• Kandemir, M. Yaşar. “Osman b. Maz’ûn”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 33: 470-471. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2007.
• Kandemir, M. Yaşar. “Übâde b. Sâmit”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 42: 13-14. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2012.
• Kandemir, M. Yaşar. “Ümmü Harâm”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 42: 321-322. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2012.
• Karaman, H., Özek, A. Dönmez, İ. K. Çağrıcı, M. Gümüş, S. ve Turgut, A. Kur’ân-ı Kerîm Açıklamalı Meâli. 3. Baskı. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2015.
• Muhyiddin İbnu’l Arabî. Fusûsu’l- Hikem Tercüme ve Şerhi-I. 4 cilt. 7. Baskı, Çeviren ve Şerh Ahmed Avni Konuk, Hazırlayanlar Mustafa Tahralı ve Selçuk Eraydın. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, 2017.
• Mutçalı, Serdar. Arapça-Türkçe Sözlük. İstanbul: Dağarcık Yayınları, 1995.
• Müslim, b. el-Haccâc. Sahîhu Müslim. Tahkik Muhammed Fuâd Abdulbâkî. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l- Arabî, tarihsiz.
• Sofuoğlu, Mehmed. Sahîh-i Buhârî ve Tercemesi. 16 cilt. İstanbul: Ötüken Yayınları, 2013.
• TDK, Türkçe Sözlük. 11. Baskı. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 2011.
• Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ b. Sevre. Sünenü’t-Tirmizî. Tahkik Beşşâr Avvâd Ma’rûf. Beyrut: Dâru’lĞarbi’l- İslâmî, 1998.
• Uludağ, Süleyman. Tasavvuf Terimleri Sözlüğü. 2. Baskı. İstanbul: Kabalcı Yayınevi, 2005.
• Yılmaz, Hasan Kâmil. Anahatlarıyla Tasavvuf ve Tarîkatlar. 29. Baskı. İstanbul: Ensar Yayınları, 2019.
• Yüksel, Hasan Avni. Türk-İslâm Tasavvuf Geleneğinde Rüya. İstanbul: M.E.B. Yayınları, 1996.