Comparison of Turkish and Polish Proverbs on the Example of Nedîm’s Dîvân

Yıl 2021, Cilt: 31 Sayı: 2, 801 - 818, 28.12.2021

Kamila Stanek , Nilüfer Karadavut

https://doi.org/10.26650/iuturkiyat.989982

Öz

IProverbs and idioms contain those lexical elements of a language that how the unique way of thinking, lifestyle, religious beliefs, and practices of a nation. People across different nations may have different worldviews, however, it is worth noticing that they focus on the same subjects in their proverbs, use the same analogies, and underline the same details. Therefore, comparative studies between cultures of different nations are very important in showing the common grounds of cultural values and intellectual capacities. Moreover, it is interesting to make people from different cultures aware of them. Although Poland and Turkey are countries without common borders, they show similarities in terms of cultural elements included in their written language. To determine similar uses in Turkish and Polish proverbs, proverbs used in the poems of Nedîm, who was the most important representative of the Localization Movement (Mahallileşme Akımı) in the eighteenth century were used as a sample. Rather than identifying the proverbs and idioms in Nedîm’s Divan, this study reveals the poet’s individual use as opposed to the universal use of those proverbs in different cultures. In this study, Polish proverbs that have the closest meaning or deal with the same subject as in the proverbs mentioned in the Divan of Nedîm are presented.

Anahtar Kelimeler

Nedim, The Localization Movement, Turkish and Polish Proverbs, Oral and Written Literature, Comparison of Proverbs

Nedîm Dîvânı Örnekleminde Türk ve Leh Atasözlerinin Karşılaştırılması

Öz

Atasözleri ve deyimler, bir milletin kendine özgü düşünce tarzını, yaşam tarzını, dini inançlarını ve uygulamalarını gösteren dilin sözcük öğelerini içerir. İnsanların dünya görüşleri farklı olsa da atasözlerinde aynı konulara odaklandıklarını, aynı analojileri kullandıklarını ve aynı detayların altını çizdikleri görülmektedir. Bu nedenle, farklı milletlerin kültürleri arasındaki karşılaştırmalı çalışmalar, kültürel değerlerin ve entelektüel kapasitelerin ortak paydasını ortaya koymak açısından oldukça önemlidir. Dahası, farklı kültürden insanların bunun farkında olmalarını sağlamak İlgi çekici hale gelmektedir. Polonya ve Türkiye ortak sınırları olmayan ülkeler olmasına rağmen yazı dilinde yer alan kültürel unsurlar açısından benzerlik göstermektedir. Türk ve Leh atasözlerindeki benzer kullanımları belirlemek için 18.yüzyılda Mahallileşme Akımı’nın en önemli temsilcisi olan Nedîm'in şiirlerinde kullanılan atasözleri örneklem olarak seçilmiştir. Bu çalışmanın amacı Nedîm Dîvânı’ndaki atasözleri ve deyimleri tespit etmekten ziyade şairin bireysel kullanımını ve evrensel anlamda bu atasözlerinin farklı kültürlerde de yer bulduğunu göstermektir. Bu çalışmada, Nedîm Dîvânı’nda geçen atasözleriyle aynı konuyu işleyen veya en yakın anlam taşıyan Leh atasözleri sunulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Nedîm Dîvânı, Mahallileşme Akımı, Türk ve Leh Atasözleri, Sözlü ve Yazılı Edebiyatı, Atasözlerinin Karşılaştırılması

Kaynakça

• Aksoy, Ömer Asım. Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü I-II. İstanbul: İnkılap Kitabevi, 1993.
• Aksan, Doğan. Türkçenin Söz Varlığı, Ankara: Engin Yay., 1996.
• Aksan, Doğan. Her Yönüyle Dil, Ankara: TDK Yay., 1982.
• Ayverdi, İlhan. “kaza”. Misalli Büyük Türkçe Sözüğü: 646. İstanbul: Kubbealtı Lugatı, 2001.
• Batislam, H. Dilek “Nedim’in Şiirlerindeki Atasözleri ve Deyimler”, Türkoloji Araştırmaları 1997. Fuat Özdemir Anısına, Adana: Çukurova Üniversitesi Basımevi, (1997): 107-125.
• Brener, Jerzy. Mądrej głowie dość...przysłowie [Akıllı başa... bir atasözü yeter]. Łomża: Oficyna Wydawnicza Stopka. 1992.
• Çobanoğlu, Özkul. “Karşılaştırmalı Atasözleri Bağlamında Türk Dünyası Atasözlerinde Sosyo Kültürel Süreklilik ve Değişme Üzerine Tespitler”, Türkbilig 5 (2003), 3-12.
• Çevi̇k, Mehmet. “Basın Dilinde Atasözleri ve Deyimler”. Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi, 2006.
• Gönen, Sinan. “Manzum Atasözü Kavramı Üzerine Değerlendirmeler”. Selçuk Üniversitesi/Seljuk University Fen-Edebiyat Fakültesl/Faculty ofArts and Sciences Edebiyat Derglsi/ Joumal of Social Sciences Sayı/Number: 16, (2006): 249- 258.
• İsen, Mustafa. Usûlî: Hayatı, Sanatı ve Dîvânı, Erzurum: Atatürk Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Yay., 1988.
• Macit, Muhsin. Nedim’in Hayatı, Eserleri ve Sanatı,1Baskı, Ankara: Akçağ Yayınları, 2000.
• Masłowscy, Danuta. ve Włodzimierz. Przysłowia polskie [Lehçe Atasözleri], Katowice: Wydawnictwo Videograf Edukacja sp. z o. o., 2003.
• Mengi, Mine. “Necâtî’nin Şiirlerinde Atasözlerinin Kullanımı”, Erdem Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, S. 4, c. II, (1986): 47-56.
• Karahan, Abdülkadir. “Trabzonlu Figânî’de Atasözleri ve Deyimler”, Eski Türk Edebiyatı. İncelemeleri, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Matbaası, (1980): 43-53.
• Kopaliński, Władysław. Słownik mitów i tradycji kultury [Mitloloji ve gelenek kütürünün sözlüğü], Kraków: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1991: 943.
• Ong, Walter, J. Sözlü ve Yazılı Kültür. Sözün Teknolojileşmesi, (Çev. Sema Postacıoğlu), İstanbul: Metis Yayınevi, 2014.
• Pala, İskender. Ansiklopedik Dîvân Şiiri Sözlüğü, Ankara: Akçağ Yayınları, 2001.
• Stanek, Kamila. Linguistic similarities in the perception of the concept of ‘word’ in selected Turkish, Azerbaijani and Polish proverbs” makalesinden seçilmiştir: Türkologiya nr 4, Baku: (2016): 29-51.
• Stanek, Kamila. “Zazdrość w przysłowiach i frazeologizmach tureckich (“Türk Atasözlerinde ve Deyimlerinde Kıskançlık”), w: Przegląd Orientalistyczny (Şakiyat/ Oriental Dergisi) Zeszyt:1-2, Warszawa, (2016): 203-215.
• Słownik turecko-polski, Türkçe -Lehçe Sözlük, ed. Maria Kozłowka, Warszawa: 2009.