İstanbul’da Suç ve Suçlulara Dair Bazı Sayısal Veriler (1876-1880)

Yıl 2022, Cilt: 32 Sayı: 2, 451 - 472, 30.12.2022

Adem Korkmaz

https://doi.org/10.26650/iuturkiyat.1165429

Öz

1839 yılında Tanzimat Fermanı’nın ilanıyla birlikte Osmanlı yenileşme tarihinde yeni bir döneme girilmiştir. Batı kaynaklı reform hareketleri, hemen hemen her alanda olduğu gibi hukuk alanında da kendini göstermiştir. Bir taraftan Batı hukuk tekniği ile yeni ceza kanunları çıkarılırken bir taraftan da bu kanunlara göre yargılama yapacak Nizamiye mahkemeleri oluşturulmuştur. Bu makalede Dersaadet, Beyoğlu ve Üsküdar Nizamiye mahkemelerine yansıdığı kadarıyla Osmanlı başkenti İstanbul’da 1876-1880 tarihleri arasında meydana gelen suçlar incelenecektir. Bu kapsamda ilgili tarihlerde İstanbul’da işlenen adam öldürme, hırsızlık, gasp, yaralama, tecavüz, ve kalpazanlık gibi suçlar ve bu suçlara karışanlara dair istatistiki bilgilere yer verilecektir.

Anahtar Kelimeler

Tarih, Osmanlı Devleti, İstanbul, Suç, Nizamiye Mahkemeleri

Some Numeric Data on Crime and Criminals in Istanbul (1876-1880)

Öz

The Imperial Edict of Gülhane in 1839 marked a new era in the history of Ottoman modernization. As in almost all fields, reform movements heavily influenced by European ideas showed their effects in the field of law. While new criminal laws were being enacted with a Western approach, the Nizamiye [guardhouse] courts were being established that would carry out trials based on these laws. This article addresses the crimes that were committed between 1876-1880 in the Ottoman capital of Istanbul as based on the Dersaadet, Beyoğlu, and Üsküdar Nizamiye court records. For this purpose, the article analyzes statistical information regarding crimes such as homicide, larceny, extortion, bodily harm, rape, and forgery that were committed in Istanbul during the specified period as well as the individuals who committed these crimes.

Anahtar Kelimeler

History, Ottoman State, Istanbul, Crime, Nizamiye Courts, Conviction

Kaynakça

• Arşiv Kaynakları
• Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı, Osmanlı Arşivi (BOA) BOA, Yıldız Sadaret Hususi Maruzat Evrakı (Y.A.HUS).
• Araştırma ve İnceleme Eserler Akyıldız, Ali; “Tanzimat”, DİA, C.40, İstanbul, 2011, s.1-10. Bardakoğlu, Ali; “Eşkıya”, DİA, C.11, 1995, s.463-466.
• Bingöl, Sedat; “Osmanlı Mahkemelerinde Reform ve Ceride-yi Mahakim’deki Üst Mahkeme Kararları”, Tarih İncelemeleri Dergisi, XX/1, Temmuz 2005, s.19-38.
• Bingöl, Sedat; “Vaka-yı Zabtiye Gazetesi ve İstanbul Mahkemeleri”, Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları, Sayı 11, 2010, s.1-30.
• Demirel, Fatmagül; Adliye Nezareti Kuruluşu ve Faaliyetleri (1876-1914), Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi, İstanbul, 2010.
• Eren, A. Cevad; “Tanzimat”, İslam Ansiklopedisi (İA), C.11, MEB, İstanbul, 1970, s.709-765.
• Gül, Abdullah; “Osmanlı Taşrasında Suç ve Suçlular (1919 Ocak Ayı Erzincan Sancağı Örneği), Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, XVII, 2013, s.1-29.
• Karpat, Kemal H.; Osmanlı Nüfusu 1830-1914, Timaş Yayınları, İstanbul, 2010. Kenanoğlu, M. Macit; “Nizâmiye Mahkemeleri”, DİA, C.33, İstanbul, 2007, s.185-188.
• Kızılay, Muhammed Emin; “Osmanlı Devleti’nde Cinsel Saldırı Suçları: 1869 Vakayi-i Zabtiye Gazetesi Örneği”, Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, C.21/2, 2021, s.987-1018.
• Kızılay, Muhammed Emin; “Son Dönem Osmanlı Uygulamasında Gasp Fiilinin Tezahürleri” Bayburt Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Sayı:12, (Yaz) 2020, s.99-109.
• Koç, Yunus; “Osmanlı Dönemi İstanbul Nüfus Tarihi”, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, C.8/16, 2010, s.171-199.
• Korkmaz, Adem; “Aydın Vilayeti’nde Meydana Gelen Adli Vakalar ve Bu Vakalara Karışanlara Dair Bazı Sayısal Veriler (1876-1880)”, Tarih Dergisi, 65, İstanbul, 2017, s.119-130.
• Korkmaz, Adem; Midhat Paşa İdari ve Siyasi Faaliyetleri, TTK, Ankara, 2019.
• Levy-Aksu, Noemi; Osmanlı İstanbulu’nda Asayiş 1879-1909, Çev. Serra Akyüz, İletişim Yayınları, İstanbul, 2017.
• Öztel, Muharrem; “Osmanlı Devleti’nin Kalpazanlıkla İmtihanı (1818-1921)”, Belleten, 84/299, Nisan 2020, s.315-356.
• Öztop, Fatih; “Suç Cetvellerine Göre Osmanlı Devletinde “Adam Öldürme” Suçu: Aydın Vilayeti Örneği (1908- 1916)”, Türk ve İslam Dünyası Sosyal Araştırmalar Dergisi (TİDSAD), Sayı 3, Haziran 2015, s.75-85.
• Öztop, Fatih; II. Meşrutiyet Döneminde Aydın Vilayetinde Sosyal Yapı ve Adli Vaziyet (1908-1916), Danışman: Yrd. Doç. Dr. Dursun Gök, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, Konya, 2014.
• Öztop, Fatih – Karasu, Demet; Ceraim-i Umumiye Cetvellerine göre Kudüs Sancağında “Hırsızlık” Suçları ve Failleri (R.1329/M.1913-1914), Asia Minor Studies, C.5/10, 2017, s.115-131.
• Uzunçarşılı, İsmail Hakkı; “Beşinci Murad ile Oğlu Salâhaddin Efendiyi Kaçırmak için Kadın Kıyafetinde Çırağana Girmek İsteyen Şahıslar”, Belleten, C.VIII/32, 1944, s.589-597.
• Uzunçarşılı, İsmail Hakkı; “Beşinci Murad’ı Avrupa’ya Kaçırma Teşebbüsü”, Belleten, C.X, Sayı 37, 1946, s.195-209.
• Yetkin, Aydın; “Osmanlı Devleti’nde Hukuk Devletinin Gelişim Süreci”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6/24, Kış 2013, s. s.380-413.