Standart dildeki tek bir anlamlı sözcüğün farklı ağızlarda çeşitli anlamlarda kullanılması olası bir durumdur. Edebî dilde var olup ağızlarda ilk anlamı veya sonradan kazanılan anlamıyla kullanılmasına örnek sözcüklerden biri de täte sözcüğüdür. Täte sözcüğünün yaşça büyük kadın akrabaları ifade ederken kullanılması standart dilde kalıplaşmış bir durumdadır. Fakat bu sözcüğün erkek kişileri ifade ederek “baba, amca” anlamında kullanılması Kazak ağızlarına özgüdür. Bu sözcük Kazakistan’ın güneyindeki yazarların dilinde yerel ağızdaki anlamıyla kullanılmaktadır. Bunun yanında, erken dönem yazma eserlerde de benzeri kullanımlara rastlanmıştır. Örneğin; Abay, kardeşi Haliolla'ya yazdığı mektubunda täte sözcüğünü “baba” anlamında kullanmıştır. Täte akrabalık adının erken dönemdeki kullanılışlarını inceleyecek olursak sözcüğün “baba tarafından akrabaları” ifade etmek için kullanıldığını yalnızca Kazakistan’ın güney bölgelerinde değil batı, doğu, hatta kuzey bölgelerinde de görmek mümkündür. Täte akrabalık kavramının böylesine geniş bir alanda, standart dilden farklı bir anlamda kullanılıyor olması boşuna değildir. Sözcüğün tarihini açıklayabilmek için sözlü edebiyat ürünleri, erken dönem yazılı kaynakları ve eski Türk eserlerine değinmemiz gereklidir. Eski Türkçe eserler incelendiğinde täte sözcüğünün “baba, dede” anlamında kullanıldığı görülmektedir. Bu çalışmada, täte sözcüğünün Kazakçada erkek akrabayı ifade etmek maksadıyla hâlen kullanılıyor olmasının sebepleri araştırılmıştır. Kazakçadaki täte sözü gibi anlam yönünden değişen äje, äke, apa akrabalık adlarının da temel anlamları ile yan anlamları karşılaştırılıp incelenmiştir.
Kazakça Kazakçanın Ağızları Akrabalık Adları Täte Äke Äje Apa
Words whose meaning has expanded or narrowed or whose original meaning has changed are phenomena characteristic of language. Words can have several meanings in Turkic languages, including Kazakh. A certain word may quite possibly have a figurative meaning in dialects or examples from oral literature. One example of this is the literary word täte, which is used in dialects in the derivative (as well as original) sense of the word. The word täte in literary language is used to refer to older female relatives. Its opposite meaning (i.e., father or uncle) is used in relation to men and has a dialectical character. Nevertheless, writers from southern regions of Kazakhstan continue to use this word’s dialectal meaning. In addition, such usage is observed in earlier works. For example, in a letter to Abai’s brother, Khaliolla, Abai used the word täte with the meaning of father. This article examines the reasons and bases for the uses of the word täte in the Kazakh language when addressing a man and analyzes the word’s scope and origin. The article also examines the meanings of other Kazakh kinship honorifics such as äje, äke, and apa, which have undergone more semantic changes compared to in other Turkic languages.
Kazakh Dialects Kazakh Language Kinship Honorifics täte äke äje apa
Birincil Dil | Türkçe |
---|---|
Konular | Edebi Çalışmalar (Diğer) |
Bölüm | Araştırma Makalesi |
Yazarlar | |
Yayımlanma Tarihi | 28 Haziran 2024 |
Yayımlandığı Sayı | Yıl 2024 Cilt: 34 Sayı: 1 |