From Girls’ Industrial (Sanayi) to Imperial (Sultanî) School: Aksaray Girls’ Industrial School and Selçuk Sultanî
Öz
In the post8Tanzimat era, with increasing emphasis on girls’ education, institutions such as the Dârülmuallimât (Teacher Training Schools for Women) and inas rüşdiyeleri (secondary schools for girls) were established. However, a gap remained between these secondary schools 8 equivalent to today’s middle schools 8 and the higher education level represented by the Dârülmuallimât. This gap created a need for the establishment of new schools at the high school level to serve as an educational bridge. To meet this need, the first girls’ industrial school, the Yedikule Girls’ Industrial School (Yedikule İnas Sanayi Mektebi), was founded in the capital, Istanbul. This study focuses on one of the subsequent institutions, the Aksaray Girls’ Industrial Day School (Aksaray Nehari İnas Sanayi Mektebi), and its successor, the Selçuk Hatun Girls’ Sultanî (Imperial) school (Selçuk Hatun İnas Sultanîsi). Located in Istanbul’s historic walled city (Suriçi), this school served as an important institution for girls’ education. The study examines the curriculum followed by the school, its institutional development, and the student profile. Within this framework, the historical significance of the school in the transition from the Ottoman Empire to the Republic is analyzed and evaluated.
Anahtar Kelimeler
Girls’ Education Secondary Education Tanzimat Ottoman Empire Selçuk Girls’ (İnas) Sultanî (Imperial School)
Kaynakça
- Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA) google scholar
- Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi (BCA) google scholar
- İkdam google scholar
- Vakit google scholar
- Sheffield Daily Telegraph google scholar
- Abdurrahman Şeref, Mehmed ZiYâ, İhsan (Sungu), Cemil, Mekteb-i Sultanî 50. Yıl, Yay. haz. İzzeddin Çalışlar, Melih Şabanoğlu, İstanbul, 2018. google scholar
- AkYüz, Yahya, Türk Eğitim Tarihi, Ankara, 2019. google scholar
- Altın, Hamza, “1869 Maarif-i Umumiye Nizamnamesi ve Öğretmen Yetiştirme Tarihimizdeki Yeri”, Fırat Üniversitesi îtahiyat Fakültesi Dergisi, 13/1, 2008, ss. 271-283. google scholar
- Çakır, Serpil, Osmanlı Kadın Hareketi, İstanbul, 2011. google scholar
- Çalışlar İzzeddin, Batı’ya Açılan Pencere Galatasaray Lisesi’nin 150. Yılı 1868-2018, İstanbul, 2018. google scholar
- Candeğer, Ümmügülsüm, “OsmanlI Devleti’nde Kız Islahhanesi ve Kız SanaYİ Mektepleri” Türklerde Kadın, Konya, 2020, ss. 259-274. google scholar
- Cihan, Ahmet, Osmanlı’da Eğitim, İstanbul, 2007. google scholar
- Çağır, Mine, Türk, İbrahim Caner, “1869 Maarif-i Umumiye Nizamnamesi ve Türk Eğitim Tarihindeki Yeri”, Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, C. IV, İstanbul, 2017, ss. 37-50. google scholar
- Çelik, Halil İbrahim “OsmanlI Devleti’nde Yabancı Dil Eğitimi (Paris Mekteb-i Osmânîsi Örneği)”, Her Yönüyle Yabancı Dil Üzerine Araştırmalar III, Konya 2018, ss. 89-101. google scholar
- Demir, Mine, Osmanlı'dan Cumhuriyet'e Kadın Eğitiminde Biçki Dikişin Yeri (1908-1952), İstanbul, 2019. google scholar
- Dönmez, E. Naza, “CumhuriYet Döneminde Erken ve Klasik Osmanlı Üsluplarının Bir Sentezi: İstanbul'da Selçuk Sultan Camii”, Türk Arkeoloji ve Etnografya Dergisi, S. 73, İstanbul 2003, ss. 43-50. google scholar
- Emiroğlu, İbrahim, Anadolu Liseleri, İzmir, 1995. google scholar
- Engin, Osman Nuri, Türk Maarif Tarihi, C. II, İstanbul, 1977. google scholar
- Engin, Vahdettin, Mekteb-i Sultanî-Galatasaray Lisesi Kuruluş, İstanbul, 2018. google scholar
- FindleY, Caret V., Kalemiyeden Mülkiyeye Osmanlı Memurlarının Toplumsal Tarihi, İstanbul, 1996. google scholar
- Fortna, Benjamin C., Mekteb-i Hümayun, İstanbul, 2005. google scholar
- HaYta, Sibel, 1869 Maarif-i Umumiye Nizamnamesi ve Türk Eğitimine Katkıları, Gazi Üniversitesi SosYal Bilimler Enstitüsü YaYımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara, 1995. google scholar
- İpşirli, Mehmet, “Harem” Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. XVI, İstanbul, 1997, ss. 135-138. google scholar
- Nembrini Jean-Louis, Polivka Pierre, Le LoisScolaires de Jules Ferry En Lot-Et-Garonne, Garonne, 1982. google scholar
- Sâlnâme-i Nezaret-i Maarif-i Umûmiye (Altıncı Sene), İstanbul, 1321. google scholar
- Semenderoğlu, Vefa, O. Tanburacı Osman, Dünden Bugüne Galatasaray, İstanbul, 1997. google scholar
- Tirfil, Tuğçem, Osmanlı Modernleşme Sürecinde Eğitim Yapısında Değişim ve Dönüşüm: Sultaniler, İstanbul, 2022. google scholar
- Uzunçarşılı, İ. Hakkı, Osmanlı Tarihi, C. II, Ankara, 1998. google scholar
- Ülman, Yeşim Işıl, Galatasaray Tıbbiyesi, İstanbul, 2017. google scholar
- Vurgun, Ahmet, “19. YüzYıl TürkiYe’sinde Eğitimde Modernleşme Atağı: II. Mahmud ve Tanzimat Döneminde Eğitime Bakış”, 21. Yüzyılda Eğitim ve Toplum, Ankara, 2024, ss. 185-208. google scholar
- Yılmazer, ZİYa, “Esad Efendi, Sahaflar ŞeYhizâde” Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. XI, İstanbul, 1995, ss. 341-345. google scholar
- https://www.education.gouv.fr/Loi-sur-L-enseignement-primaire-du-10-avriL-1867-11000.%20 (Çevrimiçi), (Erişim Tarihi: 7 Mart 2025). google scholar
- https://eskiharita.istanbul/ (Çevrimiçi), (Erişim Tarihi: 7 Mart 2025). google scholar
Öz
Tanzimat sonrası dönemde, kız eğitimine de önem verilmesiyle beraber, Dârülmuallimât ve inas rüşdiyeleri açılmıştır. Ancak günümüzdeki ortaokul seviyesine denk sayılabilecek olan rüşdiyeler ile yüksekokul seviyesine muadil bulunan Dârülmual8 limât arasında, eğitim8öğretime köprü oluşturacak lise seviyesinde yeni okulların kurulması, bir ihtiyaç haline dönüşmüştür. Bu ihtiyacı karşılamak için, ilk kez başkent İstanbul’da Yedikule İnas Sanayi Mektebi kurulmuştur. Bu girişimin ardından açılan ve bu çalışmanın odak noktasını teşkil eden Aksaray Nehari İnas Sanayi Mektebi ile onun ardılı olan Selçuk Hatun İnas Sultanîsi çalışmada tetkik edilmiştir. Bu mektep İstanbul’un tarihi merkezi olan Suriçi’nde yer alan bir kız okuludur. Araştırmamızda bu okulun takip ettiği müfredat, gösterdiği gelişim ve öğrenci profili ele alınmıştır. Bu bağlamda Osmanlı’dan Cumhuriyet’e giden süreçte okulun tarihi önemi araştırılıp değerlendirilmiştir.
Anahtar Kelimeler
Kız Eğitimi Orta Öğretim Tanzimat Osmanlı Devleti Selçuk İnas Sultanîsi
Kaynakça
- Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA) google scholar
- Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi (BCA) google scholar
- İkdam google scholar
- Vakit google scholar
- Sheffield Daily Telegraph google scholar
- Abdurrahman Şeref, Mehmed ZiYâ, İhsan (Sungu), Cemil, Mekteb-i Sultanî 50. Yıl, Yay. haz. İzzeddin Çalışlar, Melih Şabanoğlu, İstanbul, 2018. google scholar
- AkYüz, Yahya, Türk Eğitim Tarihi, Ankara, 2019. google scholar
- Altın, Hamza, “1869 Maarif-i Umumiye Nizamnamesi ve Öğretmen Yetiştirme Tarihimizdeki Yeri”, Fırat Üniversitesi îtahiyat Fakültesi Dergisi, 13/1, 2008, ss. 271-283. google scholar
- Çakır, Serpil, Osmanlı Kadın Hareketi, İstanbul, 2011. google scholar
- Çalışlar İzzeddin, Batı’ya Açılan Pencere Galatasaray Lisesi’nin 150. Yılı 1868-2018, İstanbul, 2018. google scholar
- Candeğer, Ümmügülsüm, “OsmanlI Devleti’nde Kız Islahhanesi ve Kız SanaYİ Mektepleri” Türklerde Kadın, Konya, 2020, ss. 259-274. google scholar
- Cihan, Ahmet, Osmanlı’da Eğitim, İstanbul, 2007. google scholar
- Çağır, Mine, Türk, İbrahim Caner, “1869 Maarif-i Umumiye Nizamnamesi ve Türk Eğitim Tarihindeki Yeri”, Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, C. IV, İstanbul, 2017, ss. 37-50. google scholar
- Çelik, Halil İbrahim “OsmanlI Devleti’nde Yabancı Dil Eğitimi (Paris Mekteb-i Osmânîsi Örneği)”, Her Yönüyle Yabancı Dil Üzerine Araştırmalar III, Konya 2018, ss. 89-101. google scholar
- Demir, Mine, Osmanlı'dan Cumhuriyet'e Kadın Eğitiminde Biçki Dikişin Yeri (1908-1952), İstanbul, 2019. google scholar
- Dönmez, E. Naza, “CumhuriYet Döneminde Erken ve Klasik Osmanlı Üsluplarının Bir Sentezi: İstanbul'da Selçuk Sultan Camii”, Türk Arkeoloji ve Etnografya Dergisi, S. 73, İstanbul 2003, ss. 43-50. google scholar
- Emiroğlu, İbrahim, Anadolu Liseleri, İzmir, 1995. google scholar
- Engin, Osman Nuri, Türk Maarif Tarihi, C. II, İstanbul, 1977. google scholar
- Engin, Vahdettin, Mekteb-i Sultanî-Galatasaray Lisesi Kuruluş, İstanbul, 2018. google scholar
- FindleY, Caret V., Kalemiyeden Mülkiyeye Osmanlı Memurlarının Toplumsal Tarihi, İstanbul, 1996. google scholar
- Fortna, Benjamin C., Mekteb-i Hümayun, İstanbul, 2005. google scholar
- HaYta, Sibel, 1869 Maarif-i Umumiye Nizamnamesi ve Türk Eğitimine Katkıları, Gazi Üniversitesi SosYal Bilimler Enstitüsü YaYımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara, 1995. google scholar
- İpşirli, Mehmet, “Harem” Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. XVI, İstanbul, 1997, ss. 135-138. google scholar
- Nembrini Jean-Louis, Polivka Pierre, Le LoisScolaires de Jules Ferry En Lot-Et-Garonne, Garonne, 1982. google scholar
- Sâlnâme-i Nezaret-i Maarif-i Umûmiye (Altıncı Sene), İstanbul, 1321. google scholar
- Semenderoğlu, Vefa, O. Tanburacı Osman, Dünden Bugüne Galatasaray, İstanbul, 1997. google scholar
- Tirfil, Tuğçem, Osmanlı Modernleşme Sürecinde Eğitim Yapısında Değişim ve Dönüşüm: Sultaniler, İstanbul, 2022. google scholar
- Uzunçarşılı, İ. Hakkı, Osmanlı Tarihi, C. II, Ankara, 1998. google scholar
- Ülman, Yeşim Işıl, Galatasaray Tıbbiyesi, İstanbul, 2017. google scholar
- Vurgun, Ahmet, “19. YüzYıl TürkiYe’sinde Eğitimde Modernleşme Atağı: II. Mahmud ve Tanzimat Döneminde Eğitime Bakış”, 21. Yüzyılda Eğitim ve Toplum, Ankara, 2024, ss. 185-208. google scholar
- Yılmazer, ZİYa, “Esad Efendi, Sahaflar ŞeYhizâde” Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. XI, İstanbul, 1995, ss. 341-345. google scholar
- https://www.education.gouv.fr/Loi-sur-L-enseignement-primaire-du-10-avriL-1867-11000.%20 (Çevrimiçi), (Erişim Tarihi: 7 Mart 2025). google scholar
- https://eskiharita.istanbul/ (Çevrimiçi), (Erişim Tarihi: 7 Mart 2025). google scholar
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Genel Türk Tarihi (Diğer) |
| Bölüm | Araştırma Makaleleri |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 26 Haziran 2025 |
| Gönderilme Tarihi | 11 Kasım 2024 |
| Kabul Tarihi | 25 Mart 2025 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2025 Sayı: 47 |
