OSMANLI DEVLETİ’NDE ULUSLARARASI TELGRAF İŞBİRLİĞİ: SİCİLYATEYN/İTALYA ÖRNEĞİ

Yıl 2014, Cilt: 13 Sayı: 25-26, 51 - 82, 15.04.2016

Diren Çakılcı

Öz

Avrupa telgraf hatlarıyla bağlantı gerçekleştirdiği 1855 yılından itibaren uluslararası
telgraf işbirlikleri geliştiren Osmanlı Devleti, idare ettiği telgraf şebekesiyle irtibat
kuran Fransa, Avusturya, Rusya, İran, Yunanistan ve Sicilyateyn/İtalya ile ikili
antlaşmalar imzalamıştır. Bununla birlikte 1858 Brüksel, 1865 Paris ve akabinde
imzalanan uluslararası telgraf antlaşmalarına da dâhil olan Osmanlı Devleti,
Rumeli ve Anadolu bölgelerinde inşa ettiği hatlarına transit telgraf hattı vasfını
kazandırmıştır. Doğu-batı arasındaki uluslararası telgraf haberleşmesinde stratejik
bir konuma sahip olan Osmanlı şebekesi, Avrupa’nın doğu ile haberleşmesini
temin ederken Osmanlı Devleti’nin de Avrupa başkentleri ile kolay ve süratli bir
telgraf teatisi gerçekleştirmesini mümkün kılmıştır. Bu bağlamda, Osmanlı Devleti’nin
1859’da Sicilyateyn ile başlayan ve 1861 yılından sonra aralıksız bir şekilde
İtalya Krallığı ile devam eden telgraf işbirliği, uluslararası telgraf haberleşmesinde
örnek gösterilecek derecede artmıştır. 1859 yılında imzalanan ilk antlaşmaya
bağlı olarak Sicilyateyn, Otranto-Avlonya denizaltı telgraf hattını inşa ederken,
Osmanlı Devleti de Otranto’nun Avusturya, Rusya ve İstanbul ile irtibat kurmasını
sağlayacak hatları inşa etmiştir. Kazan-kazan çerçevesinde ilerleyen bu işbirliği,
1862 ve 1866 yıllarında imzalanan iki antlaşma ile de pekiştirilmiştir

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Devleti, Sicilyateyn, İtalya, telgraf, haberleşme

Kaynakça

• Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA.)
• Hariciye Nezareti Mektubi Kalemi Evrakı (HR.MKT.): 262/26; 287/38; 301/84; 320/24; 327/22; 332/44; 338/1; 338/41; 345/21; 348/25; 352/65; 353/73; 356/92; 357/46; 363/23; 363/26; 366/74.
• Hariciye Nezareti Londra Sefareti Evrakı (HR.SFR.(3)): 32/2.
• Hariciye Nezareti Tercüme Odası Evrakı (HR.TO.): 101/28; 101/35; 161/1; 196/37; 287/11; 306/10; 306/18; 306/20; 376/10; 432/2; 467/64; 467/75; 467/76; 473/10; 473/42; 475/38.
• İrade Dahiliye Evrakı (İ.DH.): 455/30180; 458/30421.
• İrade Hariciye Evrakı (İ.HR.): 124/6211; 125/6241; 164/885; 166/8942; 166/8954; 168/9061; 173/9420; 173/9435; 175/9602; 176/9637; 176/9658; 177/9743; 180/9938; 180/9943; 181/10086; 183/10164; 190/10627; 192/10789; 198/11278; 207/11921; 214/12432; 219/12732; 332/21392.
• Sadaret Divan (Beylikçi) Kalemi Evrakı (A.DVN.): 158/2;160/79.
• Sadaret Divan (Beylikçi) Kalemi Name-i Hümayun Kısmı Evrakı (A.DVN.NMH.): 8/6; 8/14; 8/27; 13/11; 13/12; 13/3; 15/15; 16/4; 16/20; 16/27; 16/28.
• Sadaret Mektubi Mühimme Kalemi Evrakı (A.MKT.MHM.): 184/26.
• Pellegrino, Enrico: Carte della Telegrafia Elettrica del Reguo delle Due Sicilie-1858 (BOA. İ.HR. 332/21392).
• Lowry, J. W.: Map of the Mediterranean and Adjacent Countries: Shewing the Submarine Telegraph Cables and Lenghts of Principal Steam Routes, http://www.morsekey.net/keys/telegraph_map_1865_circa.jpg (Son Erişim: 15 Kasım 2015).
• “Albania and Italy Telegraphic Convention, Signed at Tirana, December 4, 1922”, http://www.worldlii.org/cgi-bin/sinodisp/int/ other/LNTSer/1923/33.html?query=Albania%20and%20Italy%20 Telegraphic%20Convention, (Son Erişim:15 Kasım 2015).
• Buchanan, Richard, “New Materials For The First Transatlantic Cables”, Submarine Telecom Forum, Issue 80, http://subtelforum. com/STF-80/#?page=92 (Son Erişim: 30 Kasım 2015).
• Glower, Bill, “Cable Timeline: 1845-1900”, http://atlanticcable. com/Cables/CableTimeLine/ (Son Erişim: 28 Kasım 2015). http://www.informazione.provincia.pu.it/typo3temp/pics/2cdf- 7cf261.jpg (Son Erişim: 30 Kasım 2015).
• “TeleGeography Submarine Cable Map”, http://www.submarinecablemap.com/ (Son Erişim: 28 Kasım 2015).
• Akbulut, Uğur: “Suriye’ye İlk Telgraf Hatlarının Çekilmesi”, History Studies, Ortadoğu Özel Sayısı, Ekim 2010, s.1- 11.
• Aloisio, Mario: “Early Telecommunication and the Birth of Telegraphy in Malta”, Symposia Melitensia, No 10, University of Malta, 2015, s.15-27.
• Berta, Guiseppe, “Old and New Italian Multinational Firms”, Quaderni di Storia Economica, No:15, Banca d’Italia, Rome, October 2011, s.3-59.
• Bright, Charles: Submarine Telegraphs-Their History, Construction and Working, Crosby Lockwood and Son, London,1898.
• Chiha, Nedjib H.: “Osmanlı Devletinde Gayrimenkul Mülkiyeti Bakımından Yabancıların Hukuki Durumu”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, (Çev. Halil Cin), C.24, S.1-4, 1967, s.246- 274.
• Çakılcı, Diren: Rumeli Telgraf Hatları (1854-1876), Akdeniz Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Antalya, 2015.
• Ersoy Hacısalihoğlu, Neriman: “Kırım Savaşı’nda Haberleşme: Varna Telgraf Hattı Şebekesi”, Savaştan Barışa: 150.Yıldönümünde Kırım Savaşı ve Paris Antlaşması (1853- 1856), 22-23 Mayıs 2006, Bildiriler, 2007, İ.Ü.E.F. Tarih Araştırmaları Merkezi Yayınları, İstanbul, s.119- 130.
• Giuntini, Andrea: “Technologhy Transfer, Economic Strategies and Politics in the Building of the First Italian Submarine Telegraph”, History of Technology, (Edited by Ian Inkster), 2014, Vol. 32, Bloomsbury Publishing, s.77-293
• Hearder, Harry: Italy: A Short History, Cambridge University Press, Cambridge, 2001.
• Kaçar, Mustafa: “Osmanlı Telgraf İşletmesi”, Çağını Yakalayan Osmanlı, IRCICA Yayınları, İstanbul, 1995, s.45-120.
• Keskin, Özkan, Ali Sönmez: “Telgrafın Osmanlı İmparatorluğu’nda Yayılması: Çanakkale Telgraf Hattı Örneği”, OTAM, Bahar 2009, S.25, s.67-81.
• Lyall, Francis: International Comunications: The International Telecommunications Union and The Universal Postal Union, Ashgate Publishing, Surrey: England, 2011.
• Rogan, Eugene: “Instant Communication: The Impact of the Telegraph in Ottoman Syria”, The Syrian Land: Processes of Integration and Fragmentation, (Editors:
• Thomas Philipp, Birgit Schaebler), Stuttgart, 1998.
• Russell, William Howard: The Atlantic Telegraph, Cambridge University Press, 2011.
• Savelli, A.: İtalya Tarihi, (Çev. Galip Kemali Söylemezoğlu), C.2, Kanaat Kitabevi, İstanbul, 1940.
• _________ “The Progress of the Electric Telegraph”, Atlantic Monthly, April 1860, Vol.5, Boston, s.290-297.
• Sırrı, Nahit: “Siçilyeteyn Elçileri”, Türk Tarih Encümeni Mecmuası, Yeni Seri, C.1, S.3, Letafet Matbaası, İstanbul, 1930, s.67-72.