II. ABDÜLHAMİD ÖZELİNDE OSMANLI’DA BİSMARCK ALGISI

Yıl 2016, Cilt: 15 Sayı: 29, 1 - 23, 15.07.2016

Yusuf Ziya Altıntaş

Öz

Bu çalışma Osmanlı’daki Bismarck ve Almanya algısını; II. Abdülhamid-Bismarck
ilişkileri ile II. Abdülhamid’in Bismarck ve Almanya’ya dair düşünceleri
üzerinden incelemeyi amaçlamaktadır. Bununla birlikte Saray başta olmak üzere
Osmanlı kamuoyu ve aydınlarında gözlemlenen müspet Bismarck algısının muhtemel
sebeplerini de bir tebliğ sınırları çerçevesinde incelemektedir. I. Dünya Savaşı’nda
askerî müttefikliğe varan Osmanlı-Alman yakınlaşmasının temellerinden
birini de teşkil eden bu algı; arşiv belgeleri, hatırat ve matbuattan hareketle ortaya
konmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

II. Abdülhamid, Bismarck, Osmanlı, Almanya

Kaynakça

• Başbakanlık Osmanlı Arş v
• BOA, HR. TO. 499/1, 19 Eylül 1883 (m.) / 17 Za. 1300 (h.) / 7 Eylül 1299 (r.)
• BOA, HR. TO. 529/42, 12 Kasım 1885 (m.) / 4 S. 1303 (h.) / 31 Teşr n evvel 1301 (r.)
• BOA, HR. TO. 529/47, 28 Kasım 1885 (m.) / 20 S. 1303 (h.) / 16 Teşr n san 1301 (r.)
• BOA, Y. A. HUS., 314/93, 7 C. 1312 (h.) / 6 Kasım 1894 (m.)
• BOA, Y. A. HUS., 314/93, 7 Ca. 1312 (h.) / 6 Kasım 1894 (m.)
• BOA, Y. A. HUS., 323/96, 10 L. 1312 (h.) / 6 N san 1985 (m.)
• BOA, Y. A. HUS., 387/53, 13 Ra. 1316 (h.) / 20 Temmuz 1314 (r.) / 1 Ağustos 1898 (m.)
• BOA, Y. MTV., 29/98, 23 R. 1305 (h.) / 8 Ocak 1888 (m.)
• BOA, Y. PRK. BŞK., 51/16, 4 Za 1314 (h.) / 6 N san 1897 (m.) / 25 Mart 1303 (r.)
• BOA, Y. PRK. DFE., 1/26, 20 M. 1310 (h.) / 2 Ağustos 1308 (r.) / 14 Ağustos 1892 (m.)
• BOA, Y. PRK. EŞA., 17/34, 30 N. 1310 (h.) / 5 N san 1309 (r.) / 17 N san 1893 (m.)
• BOA, Y. PRK. EŞA., 21/40, 6 L. 1312 (h.) / 21 Mart 1311 (r.) / 2 N san 1895 (m.)
• BOA, Y. PRK. EŞA., 48/40, 15 L. 1323 (h.) / 13 Aralık 1905 (m.)
• BOA, Y. PRK. EŞA., 6/39, 25 C. 1304 (h.) / 21 Mart 1887 (m.)
• BOA, Y. PRK. HR. 14/70, 29 Z. 1308 (h.) / 24 Temmuz 1320 (r.) / 5 Ağustos 1891 (m.)
• BOA, Y. PRK. PT., 11/39, 22 L 1314 (h.) / 26 Mart 1897 (m.) / 14 Mart 1313 (r.)
• BOA, Y. PRK. PT., 11/39, 23 L 1314 (h.) / 27 Mart 1897 (m.) / 15 Mart 1313 (r.)
• BOA, Y. PRK. PT., 5/79, 8 Ra. 1307 (h.) / 21 Teşr n evvel 1305 (r.) / 2 Kasım 1889 (m.)
• BOA, Y. PRK. PT., 8/52, 21 Ş 1309 (h.) / 21 Mart 1892 (m.) / 9 Mart 1308 (r.)
• BOA, Y. PRK. TŞF., 7/8, 14 S. 1321 (h.) / 29 N san 1319 (r.) / 12 Mayıs 1903 (m.) 2. Gazete
• İkdam, Nr. 1463, 26 Temmuz 1314 (r.), 19 Ra. 1316 (h.), 7 Ağustos 1898 (m.), s. 2-3.
• İkdam, Nr. 1467, 30 Temmuz 1314 (r.), 23 Ra. 1316 (h.), 11 Ağustos 1898 (m.), s. 2.
• Tercüman-ı Hak kat, Nr. 3538, 10 Mart 1306 (r.), 30 B. 1307 (h.), 22 Mart 1890 (m.), s. 1.
• Tercüman-ı Hak kat, Nr. 3539, 12 Mart 1306 (r.), 3 Ş. 1307 (h.), 24 Mart 1890 (m.), s. 1. 3. Eserler
• Abdülham d II.: Devlet ve Memleket Görüşler m, (Haz. A. Alaed- d n Çet n, Ramazan Yıldız), İstanbul, Çığır Yayınları, 1976.
• Akyar, Hakan: B smarck ve II. W lhelm’ n Osmanlı Üzer ne Dü- şünceler , Muğla Ün vers tes , SBE, Basılmamış Yüksek L sans Tez , 2003.
• Al Reşat ve İsma l Hakkı: B smark: Hayat-ı Husus ve S yas s , Dersaadet, Matbaa- Am re, 1316.
• Al Sa d: Saray Hatıraları: Sultan Abdülham d’ n Hayatı, (Haz. Ahmet Nez h Gal tek n), İstanbul, Neh r Yayınları, 1994.
• Altıntaş, Yusuf Z ya: Otto von B smarck ve Osmanlı’dak İma- jı, İstanbul Ün vers tes SBE, Basılmamış Yüksek L sans Tez , 2012.
• Atıf Hüsey n Bey: Sultan II. Abdülham d’ n Sürgün Günler : Husus Doktoru Atıf Hüsey n Bey’ n Hatıraları (1909-1918), (Haz. M. Met n Hülagu), 3. Baskı, İstanbul, T maş Yayınları, 2010.
• Beyd ll , Kemal: “II. Abdülham t Devr nde Gelen İlk Alman Asker Heyet Hakkında”, İÜ Tar h Derg s , Sayı: 32, 1979, s. 481-494.
• ______, “Şark Meseles ”, DİA (D yanet Vakfı İslam Ans kloped - s ), C lt: 38, İstanbul, 2010, s. 352-357.
• B r nc , Al : “Sultan Abdülham d’ n Hatıra Defter Meseles ”, D van İlm Araştırmalar Derg s , Sayı: 19, Yıl: 2005, s. 177-194.
• C han, Ahmet: “Toplumsal ve S yasal İl şk ler n B r Tezahürü Ola- rak Hed yeleşme: II. Abdülham d’ n Alman İmparatoruna 1906 Yılında Gönderm ş Olduğu Hed yeler”, Uluslararası Tar h ve Kültürel Yönler yle Türk-Alman İl şk ler Sempozyumu 8-10 Ek m 2009, Konya, Konya Val l ğ , 2010.
• Çulcu, Murat: “Tar hsel Süreçte Türk ye-Almanya İl şk ler ne Yo- rumsal B r Bakış”, Çıkarlar, Çatışmalar, Çözümler: Tar hten Geleceğe Türk Alman İl şk ler , (Haz. Erhan Yarar), Ankara, Türk Stratej ve Güvenl k Çalışmaları Grubu, 1999.
• Dem rel, Fatmagül: Son Z yaretler Son Z yafetler, İstanbul, Doğan K tap, 2007.
• Ingeborg Böer vd. (ed.): Türken n Berl n 1871-1945: E ne Met- ropole n den Er nnerungen osman scher und türk scher Ze
• tzeugen, Berl n, New York: de Gruyter, 2002.
• Karal, Enver Z ya: Osmanlı Tar h , C lt: VIII, Ankara, TTK Bası- mev , 1995.
• Kasson, John A.: “Otto von B smarck, Man and M n ster”, The North Amer can Rev ew (1821-1940), Ağustos 1886, c. CXLIII, nr. CCCLVII, Amer can Per od cals, s. 105.
• Kre ser, K. - Neumann, C.: Kle ne Gesch chte der Türke , Stutt- gart, Reclam, 2008.
• Okday, İsma l Hakkı: Yanya’dan Ankara’ya, İstanbul, Seb l Yayı- nev , 1975.
• Okday, Şef k: Büyükbabam Son Sadrazam Ahmet Tevf k Paşa, İstanbul, Marsan Matbaacılık, 1986.
• Ortaylı, İlber: Osmanlı İmparatorluğu’nda Alman Nüfuzu, 9. Baskı, İstanbul, Alkım Yayınları, 2006.
• Osmanoğlu, Ayşe: Babam Sultan Abdülham d, Ankara, Selçuk Ya- yınları, 1986.
• Özcan, Abdülkad r - Şah n, İlhan: “II. Abdülham d’ n Husus Mek- tub ve Telgrafl arı”, İÜ Tar h Derg s , Sayı: 34, 1984, s. 417-474.
• Scherer, Fr edr ch: Adler und Halbmond: B smarck und der Or ent 1878 – 1890, Paderborn, Schön ngh, 2001.
• Soy, H. Bayram: Almanya’nın Osmanlı Devlet Üzer nde İng lte- re le Nüfuz Mücadeles (1890-1914), Ankara, Phoen x Yayıne- v , 2004.
• Wallach, Jehuda L.: Anotom e e ner M l tärh lfe: d e Preuss s- ch-Deutschen M l tärm ss onen n der Türke : 1835-1919, Düsseldorf, Draste Verlag, 1976.