Ali Haydar Emir Alpagut: His Life and Works

Yıl 2019, Sayı: 35, 57 - 77, 28.06.2019

Mehmet Korkmaz

Öz

The main objective of this study is to reveal the life story of the writer Ali Haydar Emir Alpagut and his works. He holds an important place in Turkish naval history. Ali Haydar Emir, who has been working as a teacher of naval history for many years in the Turkish Naval Academy (Bahriye Mektebi), has produced important reference works in this field with his books and articles on the history of the Turkish navy. His writings, especially after the proclamation of the Republic, have also been seen on social issues as well as literature and culture. Although he is one of the most important writers and intellectuals of his time, there is not much information available about his works which are of considerable importance to Turkish maritime history, yet are neglected by today’s researchers. Ali Haydar Emir’s family, education, military personality and professional activities were presented in this study with archival documents. In addition, this paper includes an analytical analysis of his works on Turkish maritime and an explanation of some of his views on maritime history.

Anahtar Kelimeler

Ali Haydar Emir Alpagut, Turkish Naval War History, Turkish Navy, Turkish Naval Academy, Marine

Ali Haydar Emir Alpagut: Hayatı ve Eserleri

Öz

Bu çalışmanın temel hedefi, Türk deniz harp tarihçiliğinde önemli bir yeri olan yazar Ali Haydar Emir Alpagut’un hayat hikâyesinin ve eserlerinin bir bibliyografyasının ortaya çıkarılmasıdır. Bahriye Mektebi’nde uzun yıllar deniz harp tarihi hocası olarak görev yapan Ali Haydar Emir, Türk deniz harp tarihine ilişkin yazdığı kitap ve makaleleriyle bu sahada önemli referans kaynağı eserler ortaya koymuştur. Onun bilhassa Cumhuriyet’in ilanından sonraki yazılarına bakıldığında aynı zamanda toplumsal ve sosyal meseleler ile edebiyat ve kültür konularında da yazılar kaleme aldığı görülmektedir. Döneminin önemli yazar ve entelektüelleri arasında yer almasına rağmen hayatına dair pek bilgi bulunmadığı gibi bilhassa Türk denizcilik tarihi için ayrı bir yeri olan eserleri günümüz araştırmacıları tarafından ihmal edilmektedir. Ali Haydar Emir’in ailesi, eğitimi, askerî kişiliği ve mesleki faaliyetleri bu çalışmada arşiv belgeleriyle ortaya konulmuştur. Ayrıca Türk denizciliğine ilişkin yazdığı eserlerin analitik tahlili yapılmış ve denizciliğe dair bazı görüşleri üzerinde durulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Ali Haydar Emir Alpagut, Türk Deniz Harp Tarihi, Türk Donanması, Bahriye Mektebi, Denizcilik

Kaynakça

• 1. Arşiv Kaynakları A. Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi [BOA]
• BEO: [Bâbıâli Evrak Odası], Kutu/Gömlek Nu: 253/13973.
• Y.MTV: [Yıldız Mütenevvia], Kutu/Gömlek Nu: 6/51.
• B. Deniz Tarihi Arşivi (DTA)
• DZM: [Deniz Müsteşarlığı Fonu], Kutu/Gömlek Nu: 123/2911.
• BH.SAİD: [Bahriye Nezareti Sicil-i Ahval İdaresi Evrakı], Kutu/Gömlek Nu: 18934/51.
• BN: [Bahriye Nezareti Fonu], Kutu/Gömlek Nu: 196/4813; 357/12869.
• BV: [Bahriye Vekâleti Fonu], Kutu/Gömlek Nu: 205/3908.
• Künye Defterleri Bölümü: Zabitan Künye Defteri, Defter Nu: 6.
• MBN: [Mülga Bahriye Nezareti Evrak Fonu], Kutu/Gömlek Nu: 528/373; 528/374; 770/169.
• Mektebler Bölümü: Bahriye Mektebi Muallimleri Tercüme-i Hâl Defteri, Defter Nu: 4566. 2. Kitap ve Makaleler
• Büyüktuğrul, Afif: “Balkan Savaşı Deniz Harekâtı Üzerine Gerçekler (1912-1913)”, Belleten, XLIV, Ekim 1980, Sayı: 176, s. 717-752.
• ..............: Osmanlı Deniz Harp Tarihi, C. 4, İstanbul, Deniz Kuvvetleri Komutanlığı Yayınları, Deniz Basımevi, 1974.
• Yalçın, Alemdar: II. Meşrutiyet’te Tiyatro Edebiyatı Tarihi, Ankara, Gazi Üniversitesi Yayınları, 1985.
• Örenç, Ali Fuat: “Deniz Kuvvetleri ve Deniz Harp Sanayi”, Osmanlı Askerî Tarihî: Kara, Deniz ve Hava Kuvvetleri 1792-1918, Editör: Gültekin Yıldız, 2017, İstanbul, Timaş Yayınları, s. 173-227.
• Çoker, Fahri: “Ölümünün 30’uncu Yıldönümünde Hocam Ali Haydar Emir (Alpagut), Donanma Dergisi, Ekim 1967, C. 80, S. 459, s. 20-34.
• ...................: Deniz Harp Okulumuz, 7. Baskı, İstanbul, Deniz Basımevi, 2006.
• Yücebaş, Hilmi: Bütün Cepheleriyle Yahya Kemal: Hayatı, Hatıraları, Şiirleri, 4. Baskı, İstanbul, Hamle Matbaası, 1962.
• Yıldırım, Hüseyin: Risâle-i Mevkute-i Bahriye, Deniz Mecmuası, Donanma Dergisi, Deniz Kuvvetleri Dergisi Makaleler Listesi, Ankara, Deniz Kuvvetleri Komutanlığı Yayınları, 1994.
• Enginün, İnci: Mukayeseli Edebiyat, İstanbul, Dergah Yayınları, 1992.
• .......................: Türkçede Shakespeare, İstanbul, Dergah Yayınları, 2008.
• Özege, M. Seyfeddin: Eski Harflerle Basılmış Türkçe Eserler Katalogu, C. 4, (Hazırlayan: Ahmet Eryüksel), Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, İstanbul 1991 (fotokopi nüsha)
• Hülagü, Metin: “1897 Osmanlı-Yunan Savaşı Çerçevesinde Sultan II. Abdülhamid Dönemi Osmanlı Donanması Hakkında Bir Değerlendirme”, Türkler, Cilt: 13, Ankara, Yeni Türkiye Yayınları, 2002, s. 830-844.
• Gökman, Muzaffer: İstanbul’u Yaşayan ve Yaşatan Adam: Ahmet Rasim, C. 2, İstanbul, Çelik Gülersoy Vakfı Yayınları, 1989.
• Yıldız, Osman: “Ali Rıza Seyfioğlu”, TÜBAR, XII, 2002 Güz, s. 89-109.
• Sevengil, R. Ahmet: Hüseyin Rahmi Gürpınar: Hayatı, Hâtıraları, Eserleri, Münakaşaları, Mektupları, İstanbul, Hilmi Kitabevi, 1944.
• Özel, S.-Kocatürk, Ö.: “II. Meşrutiyet’ten I. Dünya Savaşı’na Osmanlı Bahriyesine Dair Notlar”, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Dergisi, Sayı: 46 (2007), İstanbul 2009, s. 205-271.
• Çağlar, Yusuf: Bir Fotoğrafın Aynasında İstanbul’un Meşhur Edebiyatçıları, İstanbul, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür A.Ş. Yayınları, 2009. 3. Yayınlanmamış Tezler
• Türkaslan, Hürrem: Vakit Gazetesinde Edebî ve Kültürel Hareketlilik (29 Ekim 1923-4 Ekim 1926), Ankara, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, 2011.
• Güçtekin, Nuri: İstanbul’daki Müslim Özel Mektepleri (1873-1922), İstanbul, İstanbul Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, 2013.
• Ersoy, Tuğba: Vakit Gazetesinde Edebî ve Kültürel Hareketlilik (23 Nisan 1920-29 Ekim 1923), Ankara, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, 2011.
• Çakmaktepe, Zehra: Donanma Mecmuası (İnceleme, Tahlilî Fihrist ve Seçme Metinler), Erzurum, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, 2002.
• 4. Süreli Yayınlar
• Akşam Gazetesi
• Ceride-i Bahriye
• Cumhuriyet Gazetesi
• Deniz Mecmuası
• Donanma Mecmuası
• İctihad
• Risale-i Mevkute-i Bahriye
• Sebilü’r-Reşad
• Şehbal
• Tarih Coğrafya Dünyası