The State Minister of Education Celal Yardımcı and His Activities in this Role

Yıl 2019, Sayı: 35, 79 - 108, 28.06.2019

Mehmet Gündüz

Öz

Celal Yardımcı was born in 1911 in Doğubayazıt, Ağrı. Yardımcı served as the Deputy of Ağrı in periods IX, X and XI of the Turkish Grand National Assembly. During his time as deputy he served as Minister of Justice, State and National Education. Celal Yardımcı, one of the most important names in terms of putting the educational policies of the Democratic Party into practice, took important steps in the expansion of foreign language education in public schools. Celal Yardımcı was one of the most important architects in the field of education in the 1950s in terms of growing the relationship between the US and Turkey. His period with the State Ministry of Education established close relations with Turkey in the field of education in the United States. Therefore, looking at Celal Yardımcı’s educational activities in this period will help to understand Turkish-US relations in the field of education. Celal Yardımcı’s greatest impact on the Turkish Education System, which played an important role in the establishment and development of the Erzurum, Aegean, Black Sea Technical and Middle East Technical universities was in the field of secondary education. When Celal Yardımcı established the maarif colleges of foreign language education in Turkey, he engaged the services of a foreign teacher to support such schools. The maarif colleges, which provide Turkish-English education, formed the core of the anatolian high schools which are today considered as one of the most important elements of secondary education. Celal Yardımcı significantly increased the number of schools in the primary and secondary education sector. Although he worked hard to legislate Primary Eductaion Law through Parliament, he did not succeed in this and this is why he was often criticized by opposition MPs. Celal Yardımcı, who placed great importance on public education and teacher training, faced opposition on the subject of university autonomy. Celal Yardımcı, who was arrested after the May 27 coup, was tried in Yassıada and sentenced to life imprisonment. He was later pardoned and he became the Istanbul Deputy in the sixteenth term of the Turkish Grand National Assembly. Yardımcı died on 10 January 1986 in Istanbul.

Anahtar Kelimeler

Celal Yardımcı, National Education, Maarif Colleges, Anatolian High Schools, Atatürk University, Ege University, Karadeniz Technical University, METU

Milli Eğitim Bakanı Celal Yardımcı ve Eğitim Alanındaki Faaliyetleri

Öz

Celal Yardımcı 1911 yılında Ağrı Doğubayazıt’ta doğmuştur. Yardımcı TBMM’nin IX, X ve XI. dönemlerinde Ağrı Milletvekili olarak görev yapmıştır. Milletvekilliği sırasında Adalet, Devlet ve Millî Eğitim Bakanlığı görevlerinde bulunmuştur. Demokrat Parti’nin eğitim politikalarını hayata geçiren önemli isimlerden biri olan Celal Yardımcı devlet okullarında yabancı dilde eğitimin yaygınlaşması için önemli çalışmalar yapmıştır. Celal Yardımcı ABD-Türkiye arasında 1950’lerde sonra artan ilişkilerin eğitim alanındaki en önemli mimarlarından biridir. Onun Milli Eğitim Bakanlığı döneminde Türkiye ile ABD arasında eğitim alanından yakın ilişkiler kurulmuştur. Bu yüzden Celal Yardımcı dönemindeki eğitim faaliyetlerine bakmak eğitim alanındaki Türk- ABD ilişkilerinin anlaşılmasına yardımcı olacaktır. Atatürk, Ege, Karadeniz Teknik ve Ortadoğu Teknik üniversitelerinin kurulmasında ve gelişmesinde önemli rolü olan Celal Yardımcı’nın Türk eğitim sistemine en büyük etkisi ortaöğretim alanında olmuştur. Yardımcı, Türkiye’de yabancı dilde eğitim yapan maarif kolejlerini kurduğunda bu okulların ihtiyacını gidermek için yurtdışından sözleşmeli yabancı öğretmen getirtmiştir. Türkçe-İngilizce eğitim yapan maarif kolejleri günümüz ortaöğretiminin en önemli parçası olan anadolu liselerinin nüvesini oluşturmuştur. Celal Yardımcı ilköğretim ve ortaöğretim alanında okul sayısını önemli ölçüde artırmıştır. İlköğretim Kanunu Meclis’ten çıkarmak için çok çalışmasına rağmen bunda başarılı olamamıştır. Bu yüzden muhalefet milletvekilleri tarafından sıklıkla eleştirilmiştir. Halk eğitimine ve öğretmen yetiştirmeye önem veren Celal Yardımcı üniversite muhtariyeti konusunda muhalefetle karşı karşıya gelmiştir. 27 Mayıs darbesinden sonra tutuklanan Celal Yardımcı Yassıada’da yargılanmış ve müebbet hapse mahkûm edilmiştir. Cezası daha sonra affedilmiş ve Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin XVI. döneminde İstanbul Milletvekili olmuştur. Yardımcı 10 Ocak 1986’da İstanbul’da ölmüştür.

Anahtar Kelimeler

Celal Yardımcı, Milli Eğitim, Maarif Kolejleri, Anadolu Liseleri, Atatürk Üniversitesi, Ege Üniversitesi, Karadeniz Teknik Üniversitesi, ODTÜ

Kaynakça

• 1. Süreli Yayınlar
• Cumhuriyet Gazetesi
• Demokrat Adıyaman Gazetesi
• Demokrat Ağrı Gazetesi
• Doğubayazıt Narinkale Gazetesi
• Fırat Gazetesi
• Maarif Vekâleti Tebliğler Dergisi
• Milliyet Gazetesi
• Resmi Gazete
• TBMM Zabıt Ceridesi
• Tercüman Gazetesi
• Yaman Ses Gazetesi
• Yeni İstanbul Gazetesi
• Yeni Konya Gazetesi
• Zafer Gazetesi
• 2. Kitaplar
• Milli Eğitim İstatistikleri İlköğretim 1953-1960, Ankara, 1963.
• Milli Eğitim İstatistikleri Mesleki, Teknik ve Yüksek Öğretim 1953-1960, Ankara, 1963.
• Milli Eğitim İstatistikleri Ortaöğretim 1953-1960, Ankara, 1963.
• Albayrak, Muzaffer: Türk Siyasi Tarihinde Demokrat Parti (1946-1960), Ankara, Phoenix Yayınevi, 2004
• Aldatmaz, Çiğdem: Elli Kelime Yardımcı Ailesinin Yassıada Öyküsü, İstanbul, Pia Yayınları, 2013.
• Başar, Erdoğan: Milli Eğitim Bakanlarının Eğitim Faaliyetleri (1920-1960), İstanbul, MEB Yayınları, 2004.
• Dağlı, N.-Aktürk, B.: Hükümetler ve Programları, Ankara, TBMM Basımevi, C. I, 1988.
• Kaplan, İsmail: Türkiye’de Milli Eğitim İdeolojisi, İstanbul, İletişim Yayınları, 2011.
• Neziroğlu, İ.; Yılmaz, T.: Hükümetler-Programları ve Genel Kurul Görüşmeleri, Ankara, TBMM Yayınları, 2013, C. II, s. 1165.
• Öztürk, Kazım: Türk Parlamento Tarihi, C.VII., Anlara: TBMM Vakfı Yayınları, 1998.
• Yücel, Hasan Âli: Öğretmen-Öğrenci Köşesi, Ankara, Kültür Bakanlığı Yayınları, 1995.
• 3. Makaleler
• Altbach, Philip G.: “Üçüncü Dünya İçinde Bilginin Dağıtımı: Yeni Sömürgecilik Üzerine Bir Durum Araştırması”, Haz. Philip G. Altbach-Gail P. Kelley, Sömürgecilik ve Eğitim, İstanbul, İnsan Yayınları, 1991, s. 147-178.
• Gökatalay, Semih: “Erken Soğuk Savaş Döneminde Türk-Amerikan Yakınlaşmasının Ankara Kent Kültürüne Etkileri”, Ankara Araştırmaları Dergisi, 2018, 6(2), s. 211-235.
• Mazrui, Ali: “Çok Uluslu Bir Şirket Olarak Afrika Üniversitesi”, Haz. G. Altbach-Gail P. Kelley, Sömürgecilik ve Eğitim, İstanbul, İnsan Yayınları, 1991, s. 61-86.