A Public Official in the Ottoman Province, Ali Saib Bey and His Annex on Shkoder Province

Yıl 2020, Sayı: 37, 51 - 94, 25.06.2020

H. Baha Öztunç

Öz

The bureaucracy of the Ottoman State expanded considerably upon the foundation of new institutions in the 19th century following the Rescript of Gülhane, and the emerging needs for staff were met with staffing efforts both in the center and in the provinces. The civil service life of Ali Saib Bey, one of the last Ottoman bureaucrats, who started his mission as correspondence officer at the age of 15 in Malatya sanjak, will be revealed in this study. And later, his report the “İşkodra Vilâyeti’nde İcrâsı Tasavvur Buyurulan Tedâbir-i Islâhiyeye Dâ’ir Baʻzı Maʻlûmât ve Mütâlaʻât-ı Fâhirâne”, which was written by Ali Saib Bey as a manuscript on October 29, 1911 and obtained from an auction by the researcher, and was unavailable in the Presidential State Archive, will be evaluated. So, both the bureaucratic process of a bureaucrat who served in different services in the Ottoman provinces and the detection and elimination recommendations of the problems related to this province by Ali Saib Bey, who also served as the deputy governor of Shkoder, will be examined. The main source of the study consists of this relevant annex and documents found about Ali Saib Bey in the Presidential State Archive, and the previous research in the literature on this subject will also be utilized.

Anahtar Kelimeler

Ali Saib Bey, Shkodra, Malisör, The Reform, Report

Osmanlı Taşrasında Bir Kamu Görevlisi, Ali Saib Bey ve İşkodra Vilayetine Dair Layihası

Öz

Osmanlı Devleti’nin bürokrasi kadrosu, 19. yüzyılda ve özellikle Gülhâne Hatt-ı Hümayunu akabinde oluşturulan yeni kurumlarla oldukça genişlemiş ve ortaya çıkan personel ihtiyacı gerek merkez gerekse taşrada bu ihtiyaca cevap verecek kadrolaşma çalışmalarıyla giderilmeye çalışılmıştır. Bu çalışmada öncelikle son dönem Osmanlı bürokratlarından olan Ali Saib Bey’in 15 yaşında Malatya sancağı tahrirat kaleminde başlayan memuriyet hayatı ortaya konulacaktır. Daha sonra, Ali Saib Bey’in 29 Ekim 1911 tarihinde el yazması olarak kaleme aldığı ve tarafımca bir müzayededen temin edilmiş olup Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivi’nde tespit edilemeyen “İşkodra Vilâyeti’nde İcrâsı Tasavvur Buyurulan Tedâbir-i Islâhiyeye Dâ’ir Baʻzı Maʻlûmât ve Mütâlaʻât-ı Fâhirâne” başlıklı raporu değerlendirilecektir. Böylelikle hem Osmanlı taşrasında değişik hizmetlerde bulunan bir bürokratın memuriyet serüveni ortaya çıkartılacak hem de İşkodra vali vekilliği görevinde de bulunan Ali Saib Bey’in bu vilayetle ilgili problemlerin tespit ve giderilmesi hakkındaki önerileri incelenecektir. Çalışmanın ana kaynağını söz konusu layiha ve Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivi’nden Ali Saib Bey’le ilgili tespit edilen belgeler oluşturmakla beraber konuyla ilgili literatürde bulunan araştırma eserlerden de faydalanılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Ali Saib Bey, İşkodra, Malisör, Islahat, Layiha

Kaynakça

• Ali Saib Bey Layihası, 16 Teşrîn-i Evvel 1327 (29 Ekim 1911).
• Bâbıâli Evrak Odası (BEO)
• Dahiliye İdare (DH.İD)
• Dahiliye Mektubi (DH.MKT)
• Dahiliye Mütenevvia (DH.MTV)
• Dahiliye Defterler (DH SAİD.d)
• Dahiliye Şifre, (DH ŞFR)
• Hariciye Siyasi, (HR.SYS)
• Haritalar, (HRT.h)
• İrade Dahiliye (İ.DH)
• İrade Hariciye (İ.HR)
• Meclis-i Vâlâ (MV)
• Akyıldız, Ali: Tanzimat Dönemi Osmanlı Merkez Teşkilatında Reform (1836-1856), İstanbul, Eren Yayınları, 1993.
• Armaoğlu, Fahir: 19. Yüzyıl Siyasî Tarihi (1789-1914), Ankara, Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2003.
• Başkan, Ahmet: 1876-1909 Balkan Vilayetlerindeki Ormanlar ve Ormancılık Faaliyetleri, Bitlis Eren Üniversitesi Mardin Artuklu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Bitlis 2016.
• Bello, Hasan: Osmanlı ve Arnavut Kaynaklarına Göre Arnavutluk’ta 1911 Malisörler İsyanı, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2009.
• Bilge, L. Mustafa: “Arnavutluk”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C. 3, Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul 1991, ss. 383-390.
• Erim, Nihat: Devletlerarası Hukuku ve Siyasi Tarih Metinleri, C. 1, Ankara, Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1953.
• Erken, İlkay: İşkodra Vilayetinin İdari ve Sosyal Yapısı (1876-1912), Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Samsun 2014.
• Erken, İlkay: “İşkodra Vilayeti’nde Nahiye İdaresi’nin Uygulanması (1868-1912), Sosyal, Beşeri ve İdari Bilimler’de Akademik Araştırmalar-1, ed. Mehmet Yavuz Erler-Abdullah Şevki Duymaz, Ankara, Gece Kitaplığı Yayınları, 2018, ss. 185-200.
• Findley, V. Carter: Osmanlı İmparatorluğu’nda Bürokratik Reform Babıâli, 1789-1922, çev. Ercan Ertürk, İstanbul, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 2014.
• Güneş, Mehmet: Osmanlı Devleti’nde Kaymakamlık (1842-1871), İstanbul, Kitabevi Yayınları, 2014.
• İpşirli, Mehmet: “Kalemiye”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C. 24, Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul 2001, ss. 248-249.
• Kiel, Machiel: “İşkodra”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, C. 23, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul 2001, ss. 433-434.
• Kuzucu, Kemalettin: “Layihalar Işığında Bağımsızlık Sürecinde Arnavutluk’un Sosyal ve Siyasal Durumu (1860-1908)”, Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, C.XII/2, Kış 2012, ss. 309-332.
• Kütükoğlu, S. Mübahat: Osmanlı Belgelerinin Dili (Diplomatik), İstanbul, Kubbealtı Neşriyat, 1998.
• Kütükoğlu, S. Mübahat: “Lâyiha”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, C. 27, Ankara 2003, ss. 116-117.
• Ortaylı, İlber: Tanzimat Devrinde Osmanlı Mahallî İdareleri (1840-1880), Ankara, Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2000. Öztekin Yusuf: XIX. Yüzyılda İşkodra Gölü ve Boyana Nehri (Siyasi, Ekonomik ve Uluslararası Hukuki Durumu), Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ordu 2014.
• Seyitdanlıoğlu, Mehmet: Tanzimat Devrinde Meclis-i Vâlâ (1838-1868), Ankara, Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1999.