Aviation Activities in Western Anatolia Following the Victory at Gallipoli (1915-1918)

Yıl 2020, Sayı: 37, 151 - 180, 25.06.2020

Davud Kapucu

Öz

The Ottoman Empire actively fought on many fronts from the Caucasus to Iraq, from the Suez Canal to Çanakkale. Apart from these fronts, the Ottoman forces were also active in areas where there was no effective fight by taking active/passive defense measures. Being under the threat of the British and French navy just off the Western Anatolia coast, and also having the assistance of the Allied Forces to carry out air operations with aircraft carriers wherever they wanted, led to the deployment of aviation units by the Ottoman Commander-in-Chief in the relevant regions. The aim was both to ensure the security of the capital Istanbul and to take measures against possible landing operations with the air troops in Gallipoli against the possibility that the Allied forces would make a landing over Gallipoli or Izmir after the Battle of Gallipoli. Using archival documents, this study examines the aviation operations carried out in Western Anatolia after the Çanakkale Victory.

Anahtar Kelimeler

Gallipoli, İzmir, Aviation, Airplane, Western Anatolia

Çanakkale Zaferi’nden Sonra Batı Anadolu’da Havacılık Faaliyetleri (1915-1918)

Öz

Osmanlı Devleti, Kafkasya’dan Irak’a, Süveyş Kanalı’ndan Çanakkale’ye kadar birçok cephede aktif olarak mücadele etmiştir. Bu cephelerin dışında Osmanlı kuvvetleri, etkin olarak savaşılmayan bölgelerde de aktif/pasif savunma tedbirleri almak suretiyle faaliyet göstermiştir. Bu çerçevede, Batı Anadolu sahillerinin İngiliz ve Fransız donanmasının tehdidi altında bulunması, ayrıca İtilaf unsurlarının uçak gemileri ile istedikleri yerde hava harekâtı düzenleme kabiliyetine sahip olması, Osmanlı Başkomutanlık Vekâleti’nin ilgili bölgede hava birlikleri konuşlandırmasına neden olmuştur. İtilaf kuvvetlerinin Çanakkale Muharebeleri’nden sonra Gelibolu veya İzmir üzerinden bir çıkarma yapma ihtimaline karşı Çanakkale’deki hava birlikleri ile hem başkent İstanbul’un güvenliğini sağlamak ve hem de olası çıkarma harekâtına karşı önlem almak hedeflenmiştir. Bu çalışmada, Çanakkale Zaferi sonrasında Batı Anadolu Bölgesi’nde gerçekleştirilen havacılık faaliyetleri, arşiv belgelerine dayalı olarak incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Çanakkale, İzmir, Havacılık, Tayyare, Batı Anadolu

Kaynakça

• ATASE Arşivi
• Alasya, Fikret: “Türklerde Havacılık”, Türk Kültürü, Sayı: 34, (Ağustos 1965).
• Anadol, Cemal: Türk Havacılık Tarihi, İstanbul, 1990.
• Aysal, Necdet: “Çanakkale Savaşlarında Hukuk İhlâlleri: Kimyasal Gaz ve Domdom Kurşunu Kullanımı” 4. Uluslararası Gelibolu Sempozyumu, İstanbul-Çanakkale, 1518 Mart 2015.
• Armaoğlu, Fahir: 20. Yüzyıl Siyasi Tarihi (1914-1995), 11. Baskı, İstanbul, Alkım Yayınevi, ty.
• Avcı, Cenk: Çanakkale Cephesi’nde Hava Savaşları, Ankara, Genelkurmay Askerî Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı Yayınları, 2009.
• Belen, Fahri: Çanakkale Savaşı, İstanbul, Harp Akademisi Matbaası, 1935.
• Göymen, İhsan: Birinci Dünya Harbi Türk Hava Harekâtı, 9. Cilt, Ankara, Genelkurmay Basımevi, 1969.
• Schneide, K. Stirling: “Aviation In The Dardanelles Campaing March 1915-January 1916”, Çanakkale Savaşları Sebep ve Sonuçları Uluslararası Sempozyumu, Çanakkale, 14-17 Mart 1990, Ankara, Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1993.
• Kansu, Y., Şensöz, S., Öztuna, Y.: Havacılık Tarihinde Türkler 1, Ankara, Hava Kuvvetleri Komutanlığı Hava Basımevi ve Neşriyat Müdürlüğü, 2006.
• Kapucu, Davud: “Birinci Dünya Savaşı Osmanlı Ordusunda Hava Gücü”, M5 Ulusal Güvenlik, Savunma ve Strateji Dergisi, Yıl: 44, Sayı: 337, Ağustos 2019.
• Kapucu, Davud: Osmanlı Devleti’nin Birinci Dünya Harbi’nde Hava Harp Gücü ve Faaliyetleri (1914-1918), Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara, 2019.
• Keyüsk, Mazlum: Türk Havacılık Tarihi (1912-1923), Ankara, Hava Basımevi, 2012.
• Korkmaz, Erdal: “Çanakkale Muharebeleri Ekseninde Tarafların Hava Güçlerinin Analizi”, On Beşinci Askerî Tarih Sempozyumu Bildirileri “100’üncü Yıl Dönümünde Çanakkale Muharebeleri” 21-27 Mart 2015- İstanbul, Genelkurmay Basımevi, 2017.
• Kurt, D. ve Korkmaz, E.: Kuruluşundan Günümüze Türk Hava Kuvvetleri (Harekât ve Teşkilatlanma Tarihi 1911-1922), c.I, Hava Basımevi, Ankara, 2019. Kurter, Ajun: Türk Hava Kuvvetleri Tarihi, c.IV, Ankara, Hava Basımevi, 2009.
• Yılmaz, Veli: 1’inci Dünya Harbi’nde Türk Alman İttifakı ve Askeri Yardımlar, İstanbul, Cem Ofset Matbaası, 1993.