I. Dünya Savaşı’nda Romanya’dan Türkiye’ye Getirilen Dokuma Makinelerinin İadesi Sorunu

Yıl 2020, Sayı: 38, 167 - 187, 29.12.2020

Nurten Çetin

Öz

Zengin yeraltı ve yerüstü kaynaklarına sahip olan Romanya, I. Dünya Harbi’ne 27 Ağustos 1916’da Üçlü İtilaf Devletleri tarafında katıldı. Kısa sürede yenildi. İttifak Devletleri, Romanya’da kendi ekonomileri için gerekli olan bazı ürün ve malzemeleri el koyma veya satın alma suretiyle sahiplendiler. Bu dönemde bazı makineler Osmanlı Hükûmeti aracılığıyla, Altın Yıldız Mensucat Osmanlı Anonim Şirketi tarafından satın alındı. Savaş sona erdiğinde Romanya, bu makinelerin iadesini talep etti. Makinelerin iadelerinin ne suretle olacağı Osmanlı Hükûmeti’ni yeni bir sorunla karşı karşıya getirdi. Bu meseleyle meşgul olmak üzere bir karma komisyon kuruldu. Bu süreçte meselenin ekonomik, hukuki ve siyasi boyutu gündeme geldi. Sorun tarafları memnun edecek ve iki ülke ilişkilerini bozmayacak şekilde 3 Kasım 1921 tarihinde karara bağlandı. Makinelerin iadesi yapılmakla beraber, bazı sorunlar devam etmiştir. Bu makalede, İttifak Devletleri’nin I. Dünya Savaşı’nda Romanya’yı işgal ettikleri dönemde, Osmanlı Hükûmeti tarafından bu ülkede el konulan makine ve teçhizatın iadesi sürecindeki gelişmeler Osmanlı arşiv belgeleri ışığında incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Devleti, Romanya, Altın Yıldız Şirketi, Oltanya, Karma Komisyon

The Question of the Return of Weaving Machines from Turkey to Romania after World War I

Öz

Romania, which has rich underground and surface resources, entered World War I on August 27, 1916, when it joined the Triple Entente States. It was defeated a short time later. The Alliance States took possession of some of the Romanian products and materials needed for their economy by seizing or purchasing them. During this period, some machines were bought by the Ottoman government, from places like the Altın Yıldız Company and Defterdar Mensucat Factory. When the war ended, Romania demanded the return of the machines. However, how to perform the action of returning them posed a problem for the Ottoman government. A Mixed Commission was established to deal with the issue, which brought to the foreground various economic, legal, and political issues. The problem was resolved on November 3, 1921 in a way that pleased the parties and did not disturb the relations between the two countries. Yet, even after returning the machines, some problems remained. This article examines Ottoman archive documents to shed light on the developments in the process of returning the machinery and equipment confiscated by the Ottoman government during the invasion of Romania in World War I.

Anahtar Kelimeler

Ottoman Government, Romania, Altın Yıldız Company, Oltanya, Joint Commission

Kaynakça

• Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA)
• Bab-ı Âli Evrak Odası (BEO)
• Meclis-i Vükelâ (MV)
• Arslan, Esat: “Birinci Dünya Savaşı’nda Romanya Askeri Valiliği”, Askeri Tarih Bülteni, Ankara, Genelkurmay Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı Yayını, 1998, s. 81- 121.
• Avcı, Sedat: “Romanya”, İslam Ansiklopedisi, C.35, İstanbul, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2008, s. 167-168.
• Balcı, Ramazan-Sırma, İbrahim: Memalik-i Osmaniye’de Kurulan Osmanlı Anonim Şirketleri, İstanbul, Ekonomik ve Sosyal Tarih Yayınları, 2012.
• Birinci Dünya Harbi VII. Cilt Avrupa Cepheleri 2 inci Kısım (Romanya Cephesi), Ankara, Genelkurmay Basımevi, 1967.
• Çetin, Nurten: “Romanya’nın I. Dünya Savaşı’na Girişi ve Osmanlı Devleti’ne Etkileri”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, C.9, S.42, Şubat 2016, s. 536-551.
• Çetin, Nurten: “1914 Köstence Mülakatı”, Kitap Dostu Ali Birinciye Armağan, Ankara, Polis Akademisi Yayınları, 2017, s. 93-122.
• Çetin, Nurten: “İttifak Devletlerinin Romanya’yı Lojistik Bakımdan Taksim Plan ve Projeleri”, Türkiye-Romanya İlişkileri, Geçmiş ve Günümüz, C.I, Ankara, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, 2019, s. 423-442.
• Çevik, Zeki-Yılmazpehlivan, Emirhan: “Birinci Dünya Savaşı’nda Romanya Osmanlı Askeri Valiliği”, Osmanlı Medeniyet Araştırmaları Dergisi, C.4, S.7, Temmuz 2018, s. 162-175.
• Giritli, İsmet: “Romanya ve Türk-Romen İlişkileri”, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, C.45, S.I, 1981, s. 235-248.
• Kurat, Akdes Nimet: Türkiye ve Rusya, Ankara, Kültür Bakanlığı Yayınları, 1990.
• Özden, Neşe: “Balkanlarda Barış ve Antlaşma: 1920-1930’larda Türk-Romen İlişkileri (Arşiv Belgeleri, Basın ve Anılar Işığında)”, Türkiye- Romanya İlişkileri Geçmiş ve Günümüz, Ankara, Atatürk Araştırma Merkezi Başkanlığı, 2019, s.39-58.
• Şahin, Gürsoy: “I. Dünya Savaşı Yıllarında Osmanlı Devleti’nin Romanya İle İlişkilerinde Mukabele-i Bilmisil Uygulamaları”, Türkiye- Romanya İlişkileri Geçmiş ve Günümüz, C.I, Ankara, Atatürk Araştırma Merkezi Başkanlığı, 2019, s. 381-422.
• Yılmaz, Celali: Osmanlı Anonim Şirketleri, Scla Yayıncılık, 2011.