The Sinking of German Submarines in the Black Sea During World War II and the Mandatory Accommodation of Military Personnel in Turkey

Yıl 2021, Sayı: 40, 29 - 64, 30.12.2021

Umut C. Karadoğan

Öz

İkinci Dünya Savaşı Sırasında Alman Denizaltılarının Karadeniz’de Batırılmaları ve Askerî Personelin Türkiye’de Zorunlu Misafirliği

Öz

II. Dünya Savaşı sırasında Türkiye’nin yerleşik olduğu stratejik coğrafya etrafında yaşanan hadiseler neticesinde başta İngiltere ile Amerika Birleşik Devletleri ve zaman zaman da Almanya, Türkiye’ye karşı sert politikalar uygulamaya çalışmıştır. Almanya’nın Sovyetler Birliği’ni yok etme planının bir parçası olarak kurguladığı Barbarossa Harekâtı çerçevesinde denizaltılarını Karadeniz’e kara ve nehir yoluyla ulaştırma çabası, ardından burada yaşadıkları başarısızlıkların neticesinde Ruslara teslim olmamak için denizaltılarını batırmaları, sözü edilen denizaltı askerî personelin karaya çıktıkları sırada yakalanmaları, enterne edilip daha sonra Türkiye’nin farklı kamplarında zorunlu misafirliğe tabi tutulmaları, dönemin Türk hükûmetinin takip ettiği hukuki süreç, Alman askerlerine karşı takındıkları tavır, bu askerlerinin mübadele biçimleri, Türkiye’nin savaşa ve savaşın taraflarına bakış açısı bu çalışmanın konusunu oluşturmuştur.

Anahtar Kelimeler

II. Dünya Savaşı, U-bot, Alman Askerî Personeli, Enterne, Mülteci Kampları

Kaynakça

• Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi (BCA)
• Kızılay Arşivi
• Hava Taarruzlarına Karşı Işıkların Söndürülmesi ve Karartılması Hakkındaki Nizamname, Kararname No: 2/10346, T.C. Sıhhat ve İçtimai Muavenet Vekâleti, Hudud ve Sahiller Sıhhat Umum Müdürlüğü, Ankara, Receb Ulusoğlu Basımevi, 1939.
• Resmî Gazete
• Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Ceridesi (TBMMZC)
• Cumhuriyet
• Milliyet
• Radikal
• Tan
• Vatan
• Akın, Sunay: Önce Çocuklar ve Kadınlar, İstanbul, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2009.
• Altuğ, Yılmaz: Devletler Hususi Hukuku Bakımından Mülteciler, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayını, İstanbul, Sermet Matbaası, 1967.
• Antill, Peter-Dennis, Peter: Stalingrad 1942, Oxford, Osprey Publishing, 2007.
• Anzerlioğlu, Yonca: “Hamdullah Suphi’nin Kaleminden Romanya’da Komünist Hareket”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, S.37-38, 2006.
• Ardent, Rudolph: Letzter Befehl, Versenken, Verlag, Berlin, E.S. Mittler, 2003.
• Artuç, İbrahim: İkinci Dünya Savaşı, C.II, İstanbul, Kastaş Yayınları, 2003. Aydemir, Şevket Süreyya: İkinci Adam, C.II, İstanbul, Remzi Kitapevi, 2000.
• Beesly, Patrick: Room 40: British Naval Intelligence 1914-1918, London, H Hamilton Press, 1982.
• Binark, İsmet: Türk Parlamento Tarihi, TBMM-VI. Dönem, C.II, Ankara, TBMM Vakfı Yayınları, 2004.
• Busch, Rainer-Röll, Hans-Joachim: German U-Boat Commanders Of World War II: A Biographical Dictionary, translated by Geoffrey Brooks, London&Annapolis, Greenhill Books&Naval Institute Press, 1999.
• Büyüktuğrul, Afif: Cumhuriyet Donanması 1923-1960, İstanbul, Deniz Basımevi, 1967.
• Churchill, Winston: 2. Dünya Savaşı Hatıraları Tek Başımıza Mücadele 1940, İstanbul, Özgün Yayınevi, 2005.
• Churchill, Winston: Yugoslavia and Greece, Memoirs of the Second World War, Boston, Houghton Mifflin Books, 1991.
• Cummins, Chris: “Operation Gertrude: The Germen Invasion Of Turkey”, World At War Magazine, S.49, 2016.
• Çınar, Burak: “İkinci Dünya Savaşı’nda Almanya’nın İki Cepheli Savaş Sorunu”, Güvenlik Stratejileri Dergisi, C.10, S.20, İstanbul, Ocak 2014.
• Çınar, Burak: “İkinci Dünya Savaşı’nda Kırım Yarımadası’na Düzenlenen Harekatlar ve Kırım’ın Stratejik Değeri”, Tarih Araştırmaları Dergisi, C.38, S.66, Ankara, 2019.
• Danacıoğlu, H. Esra: “Mefkure Faciası”, Toplumsal Tarih Dergisi, S.44, 1997. Deniz Kuvvetleri Komutanlığı, Denizlerin Koruyucuları, Ankara, 2003.
• Deniz, Muzaffer: “Hitler Dönemi Türk-Alman Anlaşmaları”, The Journal of Science (SOBİDER), Y.2, S.2, Mart 2015.
• Dowling, Timothy C.: Russia at War, ABC-CLIO Publishing, 2014.
• Dönitz, Kraus Karl: Goeben ve Breslau’nun Deniz Seferi, çev. Mustafa H. Cümbüş, Ankara, Orient Yayınları, 2013.
• Enders, Gerd: Deutsche U-Boote zum Schwarzen Meer. 1942–1944. Eine Reise ohne Wiederkehr, Hamburg, Mittler, 1997.
• Erden, Ali Fuad: İsmet İnönü, Ankara, Bilgi Yayınevi, 1999.
• Gilbert, Martin: Churchill, İstanbul, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2011. Glantz, David M.: Operation Barbarossa Hitler’s Invasion of Russia 1941, Port Stroud, The History Press, 2011.
• Gröner, Erich-Jung, Dieter-Maass, Martin: German Warships 1815–1945: U-boats and Mine Warfare Vessels, çev. Keith Thomas, Rachel Magowan, London, Conway Maritime Press, 1991
• Gürbüz, Kahraman: “İkinci Dünya Savaşı’nda Balkanlardaki Gelişmeler ve Türkiye’nin Tutumu”, Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, C.8, S.13, Bahar 2007.
• Hadley Michael L.: “Grand Admiral Dönitz (1891-1980): A Dramatic Key To The Man Behind The Mask”, The Northern Mariner/Le Marin du Nord, C.X, No.2, Nisan 2000.
• Haffner, Sebastian: Hitler Üzerine Notlar, çev. Hulki Demirel, İstanbul, İletişim Yayınları, 2019.
• Halpern, Paul G.: A Naval History of World War I, New York, Routledge Press, 1919.
• Higgins, Trumbull: Winston Churchill and the Second Front, New York, Oxford University Press, 1957.
• Kalaycıoğlu, Ömer: Denizaltı ve Filomuz, İstanbul, Deniz Kuvvetleri Komutanlığı, 1990.
• Kearns, Gerry: “Imperial Geopolitics: Geopolitical Visions at the Dawn of the American Century”, Companion to Political Geography, Oxford, Blackwell, 2003.
• Kemp, Paul: U-Boats Destroyed-German Submarine Losses in the World Wars, London, Arms&Armour, 1999.
• Keser, Ulvi: “Arşiv Belgeleri Işığında İkinci Dünya Savaşı Sürecinde Türkiye’de Mülteciler ve Esirler Sorunu”, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, C.VII, S.18-19, İzmir, 2009.
• Koçak, Cemil: Türk-Alman İlişkileri 1923-1939. İki Savaş Arasındaki Dönemde Siyasal, Kültürel, Askeri ve Ekonomik İlişkiler, Ankara, Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1991. L
• iddel, Hart B. H.: II. Dünya Savaşı Tarihi, C.I, çev. Kerim Bağrıaçık, İstanbul, Yapı Kredi Yayınları, 1998.
• Lucas, James: Reich! World War II Through German Eyes, London, Grafton Books, 1990.
• Manstein, Erich von: Kaybedilen Zaferler, İstanbul, Kara Kuvvetleri Komutanlığı İstanbul Askeri Basımevi, 1962.
• Metel, Raşit: Türk Denizaltıcılık Tarihi-I (1960-1970), İstanbul, 1970.
• Muşmal, Hüseyin-Gümüş, Hasret: “II. Dünya Savaşı Yıllarında Beyşehir’de Bir Enterne Kampı (Hitlerin Askerleri̇ Beyşehir’de)”, Tarihin Peşinde-Uluslararası Tarih ve Sosyal Araştırmalar Dergisi̇, S.24, 2020.
• Nesbit, Roy Conyers: Ultra Versus U-Boats, Pen&Sword Military, South Yorkshire, 2008.
• Özlü, Hüsnü: İkinci Dünya Savaşı’ndan Günümüze Türkiye’de Savunma Sanayii’nin Gelişimi 1939-1990, İzmir, Dokuz Eylül Üniversitesi, Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, 2006.
• Peterson, Edward N.: An Analytical History of World War II (Volume 1), New York, Peter Lang, 1995.
• Read, J.: Mülteciler Meselesinin Mahiyeti ve Alınmakta Olan Tedbirler, çev. Gülgin Gönenç, Ankara, Türkiye Amme İdaresi Enstitüsü, 1959.
• Roessler, Eberhard: Die Unterseeboote der Kaiserlichen Marine, Bonn, Bernard&Graefe, 1997.
• Schroeder, Joachim: Die U-Boote des Kaisers, Bonn, Bernard&Graefe, 2002.
• Soysal, İsmail: Türkiye’nin Siyasal Antlaşmaları, (1920-1945), C.I, Ankara, Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2000.
• Toy, Mutlu: Savaşta ve Barışta Türkiye’nin Savunması Açısından Denizaltı Gücünün Stratejik Etkileri, Gebze Yüksek Teknoloji Enstitüsü, Sosyal Bilimler Enstitüsü Strateji Bilimi Anabilim Dalı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, 2007.
• Yaman, Ahmet Emin: “II. Dünya Savaşı’nda Türkiye’de Askeri Mülteciler ve Gözaltı Kampları (1941-1942)”, Tarih Araştırmaları Dergisi, C.22, S.33, 2003.