Aydın Yalçın’ın Öncü Gazetesindeki Yazılarında Atatürkçülük-Demokrasi İlişkisine ve Bu Bağlamda 27 Mayıs Darbesine Bakışı

Yıl 2022, Sayı: 41, 105 - 140, 30.06.2022

Pınar Aydoğan

Öz

27 Mayıs 1960 askeri darbesi sonrası siyasal yaşama yön ve düzen arayışı, her kesimin özellikle de aydınların temel gündemi olmuştur. Bu belirsiz/çalkantılı döneme çözüm arayışları içinde en çok tartışılan, tanımı yapılan, farklı görüşlerce sahiplenilen ise Atatürkçülük olmuştur. Atatürkçülüğü temel alan isimlerden birisi de öğretim üyesi, Öncü gazetesinin başyazarı ve siyaset adamı olarak liberal bir aydın olan Aydın Yalçın olmuştur. Çalışmanın amacı Yalçın’ın düşünce dünyasında Atatürkçülüğün, demokrasinin temel değerleriyle hangi noktalarda örtüştüğünü incelemektir. Bu bağlamda Yalçın’ın 27 Mayıs hadisesine bakışı 1960-1962 yılları arasında yayınlanan ve başyazarı olduğu Öncü gazetesindeki yazıları ile sınırlanan çalışmada belge analizi yöntemi kullanılmıştır. Yalçın, Türkiye’de demokrasinin yeniden kurulma tartışmalarını irdelemiş ve yeşerebileceği ortamı tanımlamıştır. “Hazır reçeteleri”, “izm”leri ve demokratik sistemin dışlandığı hiçbir siyasi hamleyi kabul etmemiştir. Atatürkçülüğü liberal düşüncenin temel değerleri ve demokrasi ile uyumlu gören Yalçın’ın düşünce dünyasında Atatürkçülük demokrasinin teminatı olabilecek bir anlama sahiptir.

Anahtar Kelimeler

Demokrasi, Aydın Yalçın, Atatürkçülük, Batılılaşma, Birey

Aydın Yalçın’s Perspective on the Relationship Between Ataturkism and Democracy in His Articles in the Öncu Newspaper and in This Context, the May 27 Coup

Öz

Following the May 27, 1960 military coup in Turkey, the pursuit toward a new direction and order to the political system was the primary agenda in every social segment, particularly including the intelligentsia. Atatürkism was at the forefront in these turbulent and uncertain times as the most extensively discussed and defined ideology in the process of solution seeking, and it was embraced by different viewpoints. One of the intellectuals who grounded Atatürkism was Aydın Yalçın; a liberal intellectual who had worked as a professor, the Editor-in-Chief of Öncü newspaper, and a politician. This study aims to analyze at which points Atatürkism overlapped withthe core values of democracy in Yalçın’s intellectual realm. In this study, document analysis of Yalçın’s perspective on the May 27 coup is restricted to his articles published in Öncü as the Editor-in-Chief between 1960 and 1962. Yalçın analyzed the discussions on the reestablishment of democracy in Turkey and defined the suitable environment for it to grow. Furthermore, he rejected any “ready-made formulas,” any “-isms,” and any political move that excluded a democratic system. In Yalçın’s intellectual realm, in which he considered Atatürkism compatible with the core values of liberal thought as well as democracy, Atatürkism stood for a guarantee for democracy.

Anahtar Kelimeler

Democracy, Aydın Yalçın, Atatürkism, Westernization, Individual

Kaynakça

• Cumhuriyet
• Öncü
• Aceral, Salih: Akide Şekeri Harekâtı, İstanbul, İgüs Yayınları, 2007.
• Ahmad, Feroz: Demokrasi Sürecinde Türkiye (1945-1980), çev. Ahmet Fethi, İstanbul, Hil Yayınları, 1992.
• Altınay, Ayşe Gül ve Bora, Tanıl: “Ordu, Militarizm ve Milliyetçilik”, Milliyetçilik, Ed. Tanıl Bora, İstanbul, İletişim Yayınları, 2003, s. 140-154.
• Barber, Benjamin: Güçlü Demokrasi, çev. Mehmet Beşikçi, İstanbul, Ayrıntı Yayınları, 1995.
• Beetham, David ve Boyle, Kevin: Demokrasinin Temelleri, çev. A. Zeynep Kopuzlu, 2.baskı, Ankara, Adres Yayınları, 2005.
• Bekata, H. Oğuz: Birinci Cumhuriyet Biterken, Ankara, Çığır Yayınları, 1960. Berkes, Niyazi: Türkiye’de Çağdaşlaşma, 12.b, İstanbul, Yapı Kredi Yayınları, 2008. Bora, Tanıl: Cereyanlar, İstanbul, İletişim Yayınları, 2020.
• Çelik, Nur Betül: “Kemalizm: Hegemonik Bir Söylem”, Ed. Ahmet İnsel, Kemalizm, 6.baskı, İstanbul, İletişim Yayınları, 2009, s. 75-91.
• Çınar, Menderes: Vesayetçi Demokrasiden “Milli” Demokrasiye, İstanbul, İletişim Yayınları, 2015.
• Coşar, Simten: “Aydın Yalçın”, Liberalizm, ed. Murat Yılmaz, İstanbul, İletişim Yayınları, 2005, s. 416-419.
• Coşar, Simten: “Milliyetçi Liberalizmden Liberal Milliyetçiliğe”, Milliyetçilik, Ed. Tanıl Bora, İstanbul, İletişim Yayınları, 2003, s. 719-749.
• Dahl, Robert: Demokrasi Üstüne, çev. Betül Kadıoğlu, Ankara, Phoenix, 2001. Demirel, Tanel: Türkiye’nin Uzun On Yılı-Demokrat Parti İktidarı ve 27 Mayıs Darbesi, İstanbul, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2011.
• Durna, Tezcan: Kemalist Modernleşmecilik ve Seçkincilik, Ankara, Dipnot Yayınları, 2009.
• Erginer, H. Suat: İkinci Cumhuriyetin Eşiğinde, İstanbul, Aydın Güler Kitabevi, 1960. Eroğul, Cem: Demokrat Parti, 3.b, Ankara, İmge Kitabevi, 1998.
• “Halkevleri Açılma Nutku”, Cumhuriyet, 21 Şubat 1933, s. 1.
• “Halk Hatipleri İçin Hazırlanan Talimatname”, Cumhuriyet, 10 Ocak 1933, s. 1. İnsel, Ahmet: Türkiye Toplumunun Bunalımı, İstanbul, İletişim Yayınları, 2012. İpekçi, Abdi ve Coşar, Ö. Sami: İhtilalin İçyüzü, İstanbul, Uygun Yayınevi, 1965.
• Kadıoğlu, Ayşe: “Milliyetçilik-Liberalizm Ekseninde Vatandaşlık ve Bireysellik”, Milliyetçilik, Ed. Tanıl Bora, İstanbul, İletişim Yayınları, 2003, s. 284-292.
• Karal, E. Ziya: 27 Mayıs İnkılâbının Sebepleri ve Oluşu, İstanbul, Millî Eğitim Basımevi, 1960.
• Karaömerlioğlu, M. Asım: Orada Bir Köy Var Uzakta, İstanbul, İletişim Yayınları, 2006. Karavelioğlu, Kamil: Bir Devrim İki Darbe, İstanbul, Gürer Yayınları, 2007.
• Kili, Suna: Atatürk Devrimi Bir Çağdaşlaşma Modeli, İstanbul, Cumhuriyet Kitapları, 1998.
• Köker, Levent: Demokrasi, Eleştiri ve Türkiye, Ankara, Dipnot Yayınları, 2008.
• Köker, Levent: Modernleşme Kemalizm ve Demokrasi, 9.baskı, İstanbul, İletişim Yayınları, 2005.
• Küçük, Sami: Rumeli’den 27 Mayıs’a İhtilalin Kaderini Belirleyen Köşk Harekâtı, İstanbul, Mikado Yayınları, 2008.
• Küçükömer, İdris: Düzenin Yabancılaşması, İstanbul, Profil Kitap, 2012.
• Özbudun, Ergun: “Türkiye’de Devlet Seçkinleri ve Demokratik Siyasal Kültür”, Türkiye’de Demokratik Siyasal Kültür, Ed. Levent Köker, Ergun Özbudun ve Ersin Kalaycıoğlu, Ankara, Türk Demokrasi Vakfı, 1995.
• Özkaya, Şükran: Adım Adım 27 Mayıs, İstanbul, İleri Yayınları, 2005.
• Parla, Taha: Türkiye’de Siyasi Kültürün Resmi Kaynakları: Kemalist Tek-Parti İdeolojisi ve CHP’nin Altı Ok’u, İstanbul, İletişim Yayınları, 1992.
• Parla, Taha: Ziya Gökalp, Kemalizm ve Türkiye’de Korporatizm, İstanbul, Deniz Yayınları, 2009.
• “Sandalcı ile Yalçın, Ata’nın Bir “Doğma” Haline Getirilmesinden Şikayetçi”, Öncü, 24 Kasım 1961, s. 1.
• Sartori, Giovanni: Demokrasi Teorisine Geri Dönüş, çev. Tunçer Karamustafaoğlu ve Mehmet Turhan, Ankara, Yetkin Basımevi, 1993.
• Selçuk, Sami: Demokrasiye Doğru, Ankara, Yeni Türkiye Yayınları, 1999. Tanör, Bülent: Kuruluş ve Kurtuluş, İstanbul, Cumhuriyet Kitapları, 2000.
• Tansel, Selahattin: 27 Mayıs İnkılâbını Hazırlayan Sebepler, İstanbul, Millî Eğitim Basımevi, 1960.
• Toprak, Zafer: “Osmanlı Narodnikleri: Halka Doğru Gidenler”, Toplum ve Bilim, 24, 1984, s, 69-80.
• Toprak, Zafer: Türkiye’de Popülizm 1908-1923, İstanbul, Doğan Kitap, 2013.
• Tunaya, Tarık Zafer: Devrim Hareketleri İçinde Atatürk ve Atatürkçülük, Cumhuriyet Kitapları, 1997.
• Tunçay, Mete: Türkiye Cumhuriyeti’nde Tek-Parti Yönetiminin Kurulması (1923 1931), 4.b, İstanbul, Tarih Vakfı Yayınları, 2005.
• Tunçkanat, Haydar: 27 Mayıs 1960 Devrimi, İstanbul, Çağdaş Yayınları, 1994.
• Turan, Ömer “Son Dönemde Kemalizme Demokratik Meşruiyet Arayışları”, Kemalizm, 6.b, Ed. Ahmet İnsel, İstanbul, İletişim Yayınları, 2009, s. 592-600.
• Türkeş, Mustafa, “Kadro Dergisi”, Kemalizm, 6.baskı, Ed. Ahmet İnsel, İstanbul, İletişim Yayınları, 2009, s. 464-476.
• Ulay, Sıtkı: Harbiye Silah Başına, İstanbul, Ar Matbaası, 1968.
• Ünder, Hasan: “Atatürk İmgesinin Siyasal Yaşamdaki Rolü”, Kemalizm, 6.baskı, Ed. Ahmet İnsel, İstanbul, İletişim Yayınları, 2009, s, 138-155.
• Williams, Raymond: Anahtar Sözcükler, çev. Savaş Kılıç. İstanbul, İletişim Yayınları, 2005.
• Varlık, M. Bülent “Ülkü: Halk Mecmuası”, Kemalizm, 6.baskı, Ed. Ahmet İnsel, İstanbul, İletişim Yayınları, 2009, s. 268-271.
• Yalçın, Aydın: Demokrasi, Sosyalizm ve Gençlik, İstanbul, Ak Yayınları, 1969. Yalçın, Aydın: Faşizmin Doğuşu, Ankara, Ekonomik ve Sosyal Yayınları, 1978. Yıldız, Ahmet: İhtilalin İçinden, İstanbul, Alan Yayınları, 2001.