Müzik İnkılâbını “Milletler Şarkısı” Filmi (1930) ve “Türkiye Bülbülü” (1931) Ses Yarışmaları Üzerinden Okumak

Yıl 2023, Sayı: 44, 323 - 358, 05.01.2024

Ceyhun Öğreten

https://doi.org/10.26650/YTA2023-1162624

Öz

Gündelik yaşam pratiklerinde önemli yer tutan müzik, kültürel bir olgudur. Osmanlı döneminde Tanzimat’la başlayan Batılılaşma hareketi müzik alanına da yansımış ancak akademik anlamda bir temele Cumhuriyet döneminde oturtulmuştur. Cumhuriyetin ilk yıllarında müzik alanında yapılacak inkılâpların içeriğiyle ilgili çeşitli düşünceler ortaya çıkmıştır. Atatürk, Türk müziğinin halk müziği temelli olması gerektiğini, müzikte reformun yapılmaması halinde diğer reform çalışmalarının eksik kalacağını ifade etmiştir. Bu kapsamda, müzik alanında Batı temelli kurumsal adımlar atılmıştır. Halkın da hedeflenen müzik inkılâbını içselleştirmesi maksadıyla 1930 ve 1931 tarihlerinde ses yarışmaları düzenlenmiştir. Bu çalışmada 1930 ve 1931 yıllarında düzenlenen ses yarışmaları dönemin basını ve alanla ilgili yazın üzerinden incelenmiş ve müzik inkılâbı çerçevesinde değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Batılılaşma, Müzik İnkılâbı, Hudadat Şakir Hanım, Alaturka, Alafranga

Reading the Music Revolution through the “The Song of the Nations” Film (1930) and “The Nightingale of Türkiye” (1931) Vocal Contests

Öz

Music is a cultural phenomenon with an important place in daily life practices. The Westernization movement that started with the Tanzimat during the Ottoman era was also reflected in the field of music and then placed on an academic basis during Türkiye’s Republican period. In the first years of the Republic, various ideas emerged about the content of the reforms to be made in the field of music. Atatürk stated that Turkish music should be based on folk music and that other reform efforts would be incomplete if no reform was made to music. In this context, Western-based institutional steps were taken in the field of music. Vocal competitions were held in 1930 and 1931 in order to internalize the targeted musical revolution for the public. This study examines and evaluates the sound competitions held in 1930 and 1931 through the press of the time and the literature on this field within the framework of the music revolution.

Anahtar Kelimeler

Westernization, Music Revolution, Hudadat Şakir Hanım, Alaturka, Alafranca

Kaynakça

• Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi (BCA) google scholar
• Cumhuriyet google scholar
• Milliyet google scholar
• Son Posta google scholar
• Vakit google scholar
• Yarın google scholar
• Yeni Gün google scholar
• Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri I, Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara, 2006. google scholar
• Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri II, Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara, 2006. google scholar
• Akçura, Gökhan: İstanbul Şarkıları Şehrin Müzikli Tarihinde Kazı Çalışmaları, Oğlak Yayınları, İstanbul, 2019. google scholar
• Akkaş, Salih: “Osmanlı Devleti Tanzimat Dönemi ve Türkiye Cumhuriyeti Devleti Tek Parti Döneminde Türk Müziği Politikaları”, Yeni Türkiye Dergisi, Türk Mûsıkîsi Özel Sayısı, Y. 10, S. 57, 2014, s. 590-603. google scholar
• Akkol, Mümtaz Levent: “Tanzimat’tan Günümüze Müzikte Modernleşme”, The Journal of International Lingual, Social and Educational Sciences, Vol. 4, Nr. 2, 2018, s. 310-318. google scholar
• Aksoy, Bülent: “Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Musiki ve Batılılaşma”, Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, C. 6, İstanbul, İletişim Yayınları, 1984. google scholar
• Ayas, Onur Güneş: “Musiki İnkılabı ve Rus Modeli: Karşılaştırmalı Müzik Sosyolojisi Açısından Bir Tartışma”, Bilig, S. 77, Bahar 2016, s. 131-155. google scholar
• Ayas, Güneş: Musiki İnkılabı’nın Sosyolojisi, Klasik Türk Müziği Geleneğinde Süreklilik ve Değişim, İthaki Yayınları, İstanbul, 2020. google scholar
• Balkılıç, Özgür: Cumhuriyet, Halk ve Müzik, Tan Kitabevi Yayınları, Ankara, 2009. google scholar
• Bardakçı, Murat: Safiye, Türkiye İş Bankası Yayınları, İstanbul, 2018. google scholar
• Behar, Cem: “Ziya Gökalp ve Türk Musikisi”, Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, C. 6, İletişim Yayınları, İstanbul, 1984. google scholar
• Çuhadar, Hakan: “Atatürk’ün Müzik Devrimi”, Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C. 24, S. 2, 2015, s. 19-30. google scholar
• Demirel, Fatma Arzu: “Türkiye Antropolojisinin Tarihçesi ve Gelişimi Üzerine”, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S. 4, 2011, s. 128-134. google scholar
• Erden, Evin-Öztürk, Adnan-Çelik, Alev: “Müzik Öğretmenlerinin Cumhuriyet’in İlk Yıllarında Müzik Alanındaki Gelişmelere Yönelik Görüşlerinin Değerlendirilmesi: Aydın İli Örneği”, Eğitimde Politika Analizi Dergisi, C. 3, S. 1, 2014, s. 24-44. google scholar
• Ergin, Osman: Türkiye Maarif Tarihi, C. 5, Eser Matbaası, İstanbul, 1977. google scholar
• Evcin, Erol: “Atatürk’ün Güzel Sanatlara ve Sanatçılara Bakışı”, Atatürk Yolu Dergisi, C. 12, S. 47, 2011, s. 521-555. google scholar
• Galanti, Avram: Vatandaş Türkçe Konuş!, çev. Ömer Türkoğlu, Kebikeç Yayınları, Ankara, 2000. google scholar
• Gökalp, Ziya: Türkçülüğün Esasları, Kapı Yayınları, İstanbul, 2017. google scholar
• Irmak, Sadi: Atatürk’ten Anılar, O Günlerden Bu Günlere Bir Bakış, Güven Matbaası, Ankara, 1978. google scholar
• Işıktaş, Bilen: “’Mûsikî İnkılâbı’nı Osmanlı-Türk Modernleşmesinin Kültürel ve Siyasi Mirası Olarak Yorumlamak”, Rast Müzikoloji Dergisi, C. 4, S. 11, 2016, s. 11111126. google scholar
• Kaya, Emin Erdem: “Cumhuriyet Sonrası Müzik Politikamız ve Batıya Yönelim”, Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi, S. 17, Mart 2011, s. 115- 120. google scholar
• Kaptan, Volkan-Kaptan, Merve Nur: “Cumhuriyet Dönemi ve Öncesi Batılılaşma Hareketlerinin Türk Müziğine Etkileri”, İdil Sanat ve Dil Dergisi, S. 58, 2019, s. 809-823. google scholar
• Kavcar, Cahit: “Cumhuriyet Döneminde Müzik Eğitimi”, Eğitim ve Bilim, C. 6, S. 35, 1982, s. 16-26. google scholar
• Mimaroğlu, İlhan K.: Musiki Tarihi, Varlık Yayınevi, İstanbul, 1970. google scholar
• Öner, Afşin: “Türkiye’de Müzik Eğitiminin Kültürel Boyutları”, Batman Üniversitesi Yaşam Bilimleri Dergisi, C. 1, S. 1, 2012, s. 9-17. google scholar
• Özcan, Nuri: “Darülelhan”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 8, İstanbul, 1993, s. 518-520. google scholar
• Sağer, Turan-Zuhal, Onur-Gürpınar, Engin: “Cumhuriyet’in İlk Yıllarında Müzikte Modernleşme Hareketleri ve Müzik Politikaları (1923-1952)”, İnönü Üniversitesi Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, C. 2, S. 1, 2013, s. 71-89. google scholar
• Toprak, Zafer: Cumhuriyet ve Antropoloji, İş Bankası Yayınları, İstanbul, 2021. google scholar
• Uluskan, Seda Bayındır: Atatürk’ün Sosyal ve Kültürel Politikaları, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara, 2017. google scholar
• Uluskan, Seda Bayındır: “Alaturka Musikiye Getirilen Yasağın Akabinde Düzenlenen İlk Ulusal Müzik Yarışması (1 Ocak-15 Mayıs 1935)”, Atatürk Yolu Dergisi, S. 71, 2022, s. 43-67. google scholar
• Yiğit, İrfan: “Osmanlı ve Erken Cumhuriyet Dönemi Musiki Yargısı”, Etnomüzikoloji Dergisi, S. 2, 2019, s. 217-244. google scholar
• Yiğit, İrfan: Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Mûsikî ve Yasaklar, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, 2019. google scholar
• Yiğit, İrfan-Sezikli, Ubeydullah: “Türk Mûsikîsi ve Yasaklar (1754-1952)”, Darülfünun İlahiyat, C. 31, S. 1, 2020, s. 119-135. google scholar