Atatürk’ün Dış Politika Zaferi: Hatay’ın Türkiye’ye İltihakının Dışişleri Bakanlığı Türk Diplomatik Arşiv Belgeleri Üzerinden Değerlendirilmesi (1936-1939)

Yıl 2023, Sayı: 44, 55 - 100, 05.01.2024

Volkan Payaslı

https://doi.org/10.26650/YTA2023-1245302

Öz

İki dünya savaşı arası dönemde Hatay konusu Atatürk’ün ısrarı üzerine 1936 yılı itibarı ile Türk Dışişleri Bakanlığının önde gelen konuları arasında yer almıştır. Atatürk, meselenin Cenevre’ye taşınmasını ve sonraki süreci dikkatle takip etmiş, diplomatik ve askeri manevralarla Fransa’yı zor durumda bırakmıştır. Suriye’de baş gösteren isyanlar ve İngiltere’nin Türkiye'yi kendi yanına çekme isteği Hatay meselesinin çözümlenmesinde önemli bir unsur olmuştur. Çalışmanın temel amacı değişen dünya dengeleri içinde Atatürk'ün izlediği dahiyane dış siyaset sayesinde Hatay meselesinin nasıl çözümlendiğini elde edilen belgeler üzerinden ortaya koymak olmuştur. Ayrıca Roma, Berlin Washington, Londra ve Paris Büyükelçilerinin gönderdikleri telgrafların Türk Dışişleri Bakanlığınca nasıl titizlikle takip edildiği ve Bakanlığın Hatay konusunda nasıl meşakkatle çalıştığı analiz edilmiştir Araştırma, Türk Dışişleri Diplomatik Arşivi’nden elde edilen belgeler üzerine temellendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Fransa, Hatay Meselesi, İskenderun Sancağı, İngiltere, Suriye

Destekleyen Kurum

yok

Proje Numarası

yok

Teşekkür

yok

Atatürk’s Foreign Policy Victory: Evaluation of Hatay’s Annexation to Türkiye through the Turkish Diplomatic Archive Documents of the Ministry of Foreign Affairs (1936–1939)

Öz

During the period between the two world wars, Atatürk’s insistence made the Hatay issue one of the leading issues of the Turkish Ministry of Foreign Affairs in 1936. Atatürk carefully followed the transfer of the issue to Geneva and the subsequent process, leaving France in a difficult situation with diplomatic and military maneuvers. The uprisings in Syria and Britain’s desire to take Türkiye to its side were important in resolving the Hatay issue. This study reveals how the Hatay issue was resolved by the ingenious foreign policy pursued by Atatürk in the changing world balances through documentary evidence. Additionally, how meticulously the telegrams sent by the ambassadors of Rome, Berlin, Washington, London, and Paris were followed by the Turkish Ministry of Foreign Affairs and how hard the Ministry worked on the Hatay issue were analyzed. This research is based on documents obtained from the Turkish Foreign Ministry Diplomatic Archive.

Anahtar Kelimeler

France, Hatay Issue, İskenderun Sanjak, Britain, Syria

Proje Numarası

yok

Kaynakça

• Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi (BCA) google scholar
• Cumhurbaşkanlığı Arşivi google scholar
• Dışişleri Bakanlığı Türk Diplomatik Arşivi google scholar
• Koç Üniversitesi Vehbi Koç Ankara Araştırmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi Arşivi google scholar
• TBMM Zabıt Ceridesi google scholar
• Hatay Devleti Resmî Gazetesi google scholar
• Açık Söz google scholar
• Akşam google scholar
• Anadolu google scholar
• Cumhuriyet google scholar
• Hâkimiyet-i Milliye google scholar
• Tan google scholar
• Yeni Adana google scholar
• Yeni Mersin google scholar
• Yenigün google scholar
• Akşin, Abdülhalat: Atatürk’ün Dış Politika İlkeleri ve Diplomasisi, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 1991. google scholar
• Armaoğlu, Fahir: 20. Yüzyıl Siyasi Tarihi, Alkım Yayınevi, İstanbul, 2004. google scholar
• Atatürk’ün Bütün Eserleri, C. 28, Kaynak Yayınları, İstanbul, 2015. google scholar
• Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri, ATAM, Ankara, 2006. google scholar
• Çelenk, Selim: Hatay’ın Kurtuluş Mücadelesi Anıları, Antakya, 1997. google scholar
• Dağıstan, Adil-Sofuoğlu, Adnan: İşgalden Katılıma Hatay, Phoenix Yayınları, Ankara, 2008. google scholar
• Dinamo, Hasan İzzettin: Kutsal Barış 4, Tekin Yayınevi, İstanbul, 2010 google scholar
• Fırat, Melek-Kürkçüoğlu, Ömer: “Sancak (Hatay) Sorunu”, Türk Dış Politikası, (1919- 1980), C. 1, ed. Baskın Oran, İletişim Yayınları, İstanbul, 2009. google scholar
• Gündüz, Asım: Hatıralarım, Kervan Yayınları, İstanbul, 1973. google scholar
• Gürer, Turgut: Atatürk’ün Yaveri Cevat Abbas Gürer, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2018. google scholar
• Hale, William: Türk Dış Politikası 1774-2000, Mozaik Yayınları, İstanbul, 2003. google scholar
• İnan, Afet: Atatürk’ten Mektuplar, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 1989. google scholar
• İnan, Afet: Tarihe Tanıklık Edenler, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2011. google scholar
• inan, Afet: Türkiye Cumhuriyeti ve Türk Devrimi, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 1998. google scholar
• İnönü, İsmet: Günlükler, YKY, İstanbul, 2017. google scholar
• İskenderun-Antakya Meselesi, Ankara, 1936. google scholar
• Kocatürk, Utkan: “Prof. Dr. Afet İnan’la Bir Konuşma”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, C.I, S.3, Temmuz 1985, s. 711-740. google scholar
• Kocatürk, Utkan: Atatürk Çizgisinden Geçmişten Geleceğe, Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara, 2005. google scholar
• Konuralp, Nuri Aydın: Hatay’ın Kurtuluş ve Kurtarış Mücadelesi Tarihi, İskenderun, 1970. google scholar
• Kurat, Yuluğ Tekin: Osmanlı İmparatorluğu’nun Paylaşılması, Kalite Matbaa, Ankara, 1976. google scholar
• Le Sandjak Lutte Pour Son Independance-1936, Bağımsız Hatay Topluluğu, Antakya, 1936, s. 9. google scholar
• Mayakon, İsmail Müştak: “Hata-Hatay ve Oronte-Uratube, Harita Üzerinde Mukayeseli Bir Etüd”, Cumhuriyet, 22 Ekim 1936, s. 1. google scholar
• Mazıcı, Nurşen: Celal Bayar Başbakanlık Dönemi 1937-1939, Der Yayınları, İstanbul, 1996. google scholar
• Melek, Abdurrahman: Hatay Nasıl Kurtuldu, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 1991. google scholar
• Mikusch Dogobert Van: Avrupa ile Asya Arasındaki Adam, Örgün Yayınevi, İstanbul, 2009. google scholar
• Öcal, Hulki: Hatay Savaşı, Desen Matbaa, Ankara, 1953. google scholar
• Özkaya Duman, Olcay: Bağımsızlığa Giden Yolda Sancak’tan Hatay Devleti’ne Yerel Basın ve Faaliyetleri, ATAM, Ankara, 2019. google scholar
• Payaslı, Volkan: “Bir Entelektüelin Gazeteci ve Siyasetçi Kimliği Üzerine Değerlendirmeler: Asım Us ve Kurun Gazetesi (1935-1939)”, Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları, S. 42, 2022, s. 107-167. google scholar
• Payaslı, Volkan: Sancak’tan Vilayete Hatay (1921-1960), Atatürk Araştırma Merkezi, 2017. google scholar
• Pehlivanlı, Hamit vd.: Türk Dış Politikasında Hatay (1918-1939), ASAM, Ankara, 2002. google scholar
• Sarınay, Yusuf: “Atatürk’ün Hatay Politikası I (1936-1938)”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, C. 12, S. 34, 1996, s. 3-65. google scholar
• Satloff, Robert B: “Prelude to Conflict: Communal Interdependence in the Sanjak of Alexandretta 1920-1936”, Middle Eastern Studies, Vol. 22, No. 2, April 1986, p. 147-180. google scholar
• Selçuk, Hamdi: Bütün Yönleriyle Hatay’ın O Eski Günleri, Sucuoğlu Matbaa, İstanbul, 1972. google scholar
• Serhan Ada, Türk–Fransız ilişkilerinde Hatay Sorunu (1918-1939), İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 2005. google scholar
• Sevük, İsmail Habib: Atatürk’le Beraber, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2017. google scholar
• Soyak, Hasan Rıza: Atatürk’ten Hatıralar, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2016. google scholar
• Soysal, İsmail: “Türk-Fransız Siyasal İlişkileri (1921-1984)”, Belleten, C. XVII, S. 185- 188, 1983, s. 959-1044. google scholar
• Sökmen, Tayfur: Hatay’ın Kurtuluşu İçin Harcanan Çabalar, Ankara, Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1992. google scholar
• Tansel, Selahattin: Mondros’tan Mudanya’ya Kadar, C. I, MEB, İstanbul, 1991. google scholar
• Tellal, Erel: “SSCB’yle İlişkiler”, Türk Dış Politikası (1919-1980), C.I, ed. Baskın Oran, İletişim Yayınları, İstanbul, 2009. google scholar
• Turgut, Hulusi: Kılıç Ali’nin Hatıraları, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2015. google scholar
• Us, Asım: Gördüklerim, Duyduklarım, Duygularım, Kitabevi, İstanbul, 2012. google scholar
• Yavuz, Bige: “1921 Tarihli Türk-Fransız Anlaşması’nın Hazırlık Aşamaları”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, C. 8, S. 23, 1992, s. 273-308. google scholar
• Yavuz, Bige: Kurtuluş Savaşı Döneminde Türk-Fransız İlişkileri, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 1994. google scholar