A Methodological Opposition to the Proclamation of the Republic: The İstikbal Newspaper Published in Trabzon

Yıl 2023, Sayı: 44, 181 - 211, 05.01.2024

Nurettin Çakıcı

https://doi.org/10.26650/YTA2023-1316948

Öz

The press is undeniably one of the most effective tools in forming and directing public opinion. In this context, İstikbal Newspaper had demonstrated this since its first publication in 1918 with the role it played in rallying the people of the region to the side of the struggle by revealing the reasons and aims of the National Struggle. The newspaper, which was published under the leadership of Faik Ahmet Bey, discussed the developments before and after the proclamation of the republic. During the preparations for proclaiming the republic, the newspaper followed a publication policy in favor of this. The dominant opinion in İstikbal Newspaper was that the proclamation had been realized without consulting the public and in a hurry. This situation was harshly criticized by the newspaper. İstikbal Newspaper frequently emphasized the sovereignty of the nation and supremacy of the parliament and also criticized the granting of broad powers to any person or authority other than the parliament. Displaying an oppositional attitude toward the method followed during the proclamation of the republic, the newspaper criticized both the government and the People’s Party.

Anahtar Kelimeler

Republic, İstikbal Newspaper, Teşkilat-ı Esasiye Kanunu (Turkish Constitution of 1921), Assembly, National Struggle

Proje Numarası

Yok

Cumhuriyetin İlanına Metodolojik Bir Muhalefet: Trabzon’da Çıkan İstikbal Gazetesi

Öz

Kamuoyu oluşturulması ve kamuoyunun yönlendirilmesinde en etkili araçlardan birinin basın olduğu yadsınamaz bir gerçektir. Bu bağlamda bakıldığında yayımlanmaya başlandığı 1918 yılından itibaren İstikbal Gazetesi, Millî Mücadele’nin gerekçelerini ve amaçlarını ortaya koyarak, bölge halkının mücadelenin safında toplanmasında oynadığı rol ile bunu göstermiştir. Faik Ahmet Bey’in öncülüğünde çıkarılan gazetede, cumhuriyetin ilanı süreci öncesi ve sonrasıyla ele alınmıştır. Gazetede cumhuriyetin ilanına yönelik hazırlıkların yapıldığı sıralarda cumhuriyetin ilan edilmesinden yana bir yayım politikası takip edilmiştir. İstikbal Gazetesi’nde ilanın halka danışılmadan ve aceleye getirilerek gerçekleştirildiği hâkim görüş olarak öne çıkmıştır. Bu duruma gazete tarafından oldukça sert eleştiriler yöneltilmiştir. Millet hâkimiyeti ve meclis üstünlüğüne sıklıkla vurgu yapılan İstikbal Gazetesi’nde, meclis dışında herhangi bir kişi ya da makama geniş salahiyet verilmesi de tenkit edilmiştir. Cumhuriyetin ilanı sürecinde takip edilen yönteme muhalif bir tavır sergileyen gazetede gerek hükümete gerekse Halk Fırkası’na sert eleştiriler yöneltildiği görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Cumhuriyet, İstikbal Gazetesi, Teşkilât-ı Esasiye Kanunu, Meclis, Millî Mücadele

Destekleyen Kurum

Yok

Proje Numarası

Yok

Teşekkür

Yok

Kaynakça

• Rossiyskiy Gosudarstvennıy Arhiv Sotsialno-Politiçeskoy İstorii, (Rusya Sosyo-Politik Tarih Devlet Arşivi-RGASPİ) google scholar
• Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi (BCA) google scholar
• Ceride-i Resmiye google scholar
• İstikbal google scholar
• Ahmet İzzet Paşa: Feryadım: İstiklal Harbi’nin Gerçekleri, C. II, 2. Baskı, Timaş Yayınları, İstanbul, 2017. google scholar
• Akbal, Fazıla: Milli Mücadele Döneminde Trabzon’da Muhalefet, Serander Yayınevi, Trabzon, 2008. google scholar
• Aksoy, Volkan: “Halifeliğin Kaldırılması ve Abdülmecid Efendinin Sürgün Edilmesinin İstikbal Gazetesine Yansıması”, History Studies, 10/8, 2018, s. 1-18. google scholar
• Albayrak, Hüseyin: Trabzon ve Doğu Karadeniz İlleri Milli Mücadele Basını (1918- 1923), Ortahisar Belediyesi Yayınları, Trabzon, 2019. google scholar
• Alpkaya, Faruk: Türkiye Cumhuriyeti’nin Kuruluşu (1923-1924), İletişim Yayınları, İstanbul, 1998. google scholar
• Atatürk, Kemal: Nutuk 1919-1927, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara, 2017. google scholar
• Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri T.B.M. Meclisinde ve Kurultaylarında (1919-1938) I-III, C. III, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 1997. google scholar
• Atatürk’ün Tamim, Telgraf ve Beyannameleri IV, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara, 2006. google scholar
• Atay, Falih Rıfkı: Çankaya: Atatürk’ün Doğumundan Ölümüne Kadar, Pozitif Yayınları, İstanbul, 2012. google scholar
• Aydemir, Şevket Süreyya: Tek Adam: Mustafa Kemal 1922-1938, C. III, 26. Baskı, Remzi Kitabevi, İstanbul, 2011. google scholar
• Başgil, Ali Fuat: Esas Teşkilat Hukuku, Baha Matbaası, İstanbul, 1960. google scholar
• Başkaya, Muzaffer, Yılmaz, Mesut: Cumhuriyet’in İlk Yıllarında Trabzon’da Milli Bayram Kutlamaları (1923-1950)”, Journal Of Social and Humanities Sciences Research, 5/27, 2018, s. 3201-3215. google scholar
• Budak, Mustafa: Misâk-ı Millî’den Lozan’a İdealden Gerçeğe Türk Dış Politikası, 5. Baskı, Küre Yayınları, İstanbul, 2014. google scholar
• Bulut, Engin Çağdaş, Öksüz, Hikmet: “TBMM’nin Açılışının Trabzon’da Çıkan İstikbal Gazetesine Yansımaları”, Türkiyat Mecmuası, 30/1, 2020, s. 657-670. google scholar
• Çam, Esat: Çağdaş Devlet Sistemleri, Der Yayınları, İstanbul, 2000. google scholar
• Çapa, Mesut: “Milli Mücadele Döneminde İstikbal Gazetesi”, Atatürk Yolu Dergisi, 3/10, 1992, s. 133-168. google scholar
• Çapa, Mesut: Faik Ahmet Barutçu: Hayatı ve Kişiliği, T.C. Trabzon Valiliği İl Kültür Müdürlüğü Yayınları, Trabzon, 1998. google scholar
• Demirel, Ahmet: Birinci Meclis’te Muhalefet: İkinci Grup, 3. Baskı, İletişim Yayınları, İstanbul, 2003. google scholar
• Demirel, Ahmet: İlk Meclisin Vekilleri: Milli Mücadele Döneminde Seçimler, 3. Baskı, İletişim Yayınları, İstanbul, 2017. google scholar
• Demirel, Ahmet: Tek Partinin İktidarı: Türkiye’de Seçimler ve Siyaset (1923 – 1946), 2. Baskı, İletişim Yayınları, İstanbul, 2014. google scholar
• Dursunoğlu, Cevat: Milli Mücadelede Erzurum, 2. Baskı, Kaynak Yayınları, İstanbul, 2000. google scholar
• Eraslan, Zeki: “İkili İktidar Dönemi Anayasası Olarak Teşkilat-ı Esasiye Kanununun (1921 Anayasası’nın) Düşünsel Temellerine Bakış”, 1921 Teşkilat-ı Esasiye Kanunu ve Makaleler, haz. Murat Alper Parlak, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara, 2022, s. 207-238. google scholar
• Faik Ahmet, “Hâkimiyet Takyid Edilemez”, İstikbal, 26 Teşrin-i Evvel 1339 (26 Ekim 1923), s. 1. google scholar
• Faik Ahmet: “Cumhuriyet Şekli”, İstikbal, 27 Eylül 1923, s. 1. google scholar
• Faik Ahmet: “Emrivaki”, İstikbal, 1 Teşrin-i Sani 1339 (1 Kasım 1923), s. 1. google scholar
• Faik Ahmet: “İki Cereyan”, İstikbal, 11 Teşrin-i Evvel 1339 (11 Ekim 1923), s. 1. google scholar
• Faik Ahmet: “Teminatsız Vaziyet”, İstikbal, 5 Teşrin-i Sani 1339 (5 Kasım 1923), s. 1. google scholar
• Faik Ahmet: “Tenevvür İhtiyacı”, İstikbal, 6 Teşrin-i Sani 1339 (6 Kasım 1923), s. 1. google scholar
• Faik Ahmet: “Türkiye Cumhuriyeti”, İstikbal, 3 Teşrin-i Evvel 1339 (3 Ekim 1923), s. 1. google scholar
• Faik Ahmet: “Zihniyet Farkı”, İstikbal, 19 Teşrin-i Sani 1339 (19 Kasım 1923), s. 1. google scholar
• Goloğlu, Mahmut: Erzurum Kongresi: Milli Mücadele Tarihi-I, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2008. google scholar
• Gözler, Kemal: “Hukuk Açısından Monarşi ve Cumhuriyet Kavramlarının Tanımı Sorunu”, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 54/1, 1999, s. 51-62. google scholar
• Güneş, İhsan: Birinci TBMM’nin Düşünce Yapısı (1920-1923), 3. Baskı, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2009. google scholar
• Güz, Nurettin: “Cumhuriyetin İlanına Basının Bakışı”, Selçuk İletişim, 1/1, 1999, s. 3-12. google scholar
• Hanioğlu, M. Şükrü: Atatürk: An Intellectual Biography, Princeton University Press, Princeton&Oxford, 2011. google scholar
• İnce, İbrahim: “Cumhuriyet Düşüncesi İle İlgili Gelişmeler ve Cumhuriyetin İlanına Yönelik Tepkiler”, Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 17/4, 2019, s. 337-354. google scholar
• İnönü, İsmet: Hatıralar, haz. Sebahattin Selek, İstanbul, Bilgi Yayınevi, 2014. google scholar
• Kansu, Mazhar Müfit: Erzurum’dan Ölümüne Kadar Atatürk’le Beraber, 5. Baskı, C. I, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 2009. google scholar
• Kerim: “Cumhuriyet Hükümeti İşe Başladı”, İstikbal, 1 Teşrin-i Sani 1339 (1 Kasım 1923), s. 1 google scholar
• Kerim: “Cumhuriyet Kararı Nasıl Verildi”, İstikbal, 7 Teşrin-i Sani 1339 (7 Kasım 1923), s. 1. google scholar
• Keskin, Ömer Ali: “Milli Mücadele’ye Giden Yolda Bir Gazetenin Doğuşu; “İstikbal”, Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 4/2, 2014, s. 183-198. google scholar
• Kili, Suna, Gözübüyük, A. Şeref: Türk Anayasa Metinleri: Sened-i İttifak’tan Günümüze, 3. Baskı, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2006. google scholar
• Kodaman, Bayram: Cumhuriyet’in Tarihi–Fikri Temelleri ve Atatürk, 5. Baskı, Alter Yayıncılık Reklamcılık Limited Şirketi, Ankara, 2005. google scholar
• Kubalı, Hüseyin Nail: Anayasa Hukuku Dersleri: Genel Esaslar ve Siyasi Rejimler, İstanbul Üniversitesi Yayınları-Kutulmuş Matbaası, İstanbul, 1971. google scholar
• L.D.: “Şekil, İsim, Hakikat”, İstikbal, 4 Teşrin-i Sani 1339 (4 Kasım 1923), s. 1. google scholar
• L.D.: “Yüz Bir Pare Top”, İstikbal, 1 Teşrin-i Sani 1339 (1 Kasım 1923), s. 1. google scholar
• Mardin, Şerif: Türk Modernleşmesi: Makaleler 4, İletişim Yayınları, İstanbul, 1991. google scholar
• Özbudun, Ergun: 1921 Anayasası, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara, 2008. google scholar
• Sancaktar, Fatih Mehmet: II. Meşrutiyet’ten Cumhuriyet’e Milli Hâkimiyet Düşüncesinin Gelişimi Hüseyin Cahit Yalçın Örneği (1908-1925), Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara, 2009. google scholar
• Sancaktar, Fatih Mehmet: Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Anayasa, Seçim ve Meclis Tecrübesi (1876-1923), Ötüken Neşriyat, İstanbul, 2021. google scholar
• Soysal, İsmail: Tarihçeleri ve Açıklamaları İle Birlikte Türkiye’nin Siyasal Andlaşmaları (1920-1945), C. I, 3. Baskı, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 2000. google scholar
• Soysal, Mümtaz: 100 Soruda Anayasanın Anlamı, Gerçek Yayınevi, İstanbul, 1979. google scholar
• Tanör, Bülent: Osmanlı-Türk Anayasal Gelişmeleri, 36. Baskı, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2022. google scholar
• Tanör, Bülent: Türkiye’de Kongre İktidarları (1918-1920), 5. Baskı, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2022. google scholar
• Tunaya, Tarık Z.: Türkiye’nin Siyasi Hayatında Batılılaşma Hareketleri, Yedigün Matbaası, İstanbul, 1960. google scholar
• Turan, Şerafettin: Atatürk’ün Düşünce Yapısını Etkileyen Olaylar, Düşünürler, Kitaplar, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 1982. google scholar
• Usta, Veysel: “Trabzon’da Terakkiperver Fırka’nın Kuruluşu”, Tarih ve Toplum, İletişim Yayınları, 21/126, 1994, s. 27-31. google scholar
• Yalçın, Ercan: “Kurtuluş Savaşı Komutanları Ekseninde Cumhuriyet Rejimi Tartışmaları”, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, 10/22, 2011, s. 115-139. google scholar
• Yalman, Ahmet Emin: Yakın Tarihte Gördüklerim ve Geçirdiklerim 1922-1971, C. II, 2. Baskı, haz. Erol Şadi Erdinç, Pera Turizm ve Ticaret A. Ş., İstanbul, 1997. google scholar
• Yayla, Atilla: Karşılaştırmalı Siyasal Sistemler, 2. Baskı, Adres Yayınları, Ankara, 2014. google scholar