Savaşın Gölgesinde Eğitim: Birinci Dünya Harbi Sürecinde Bahriye Mektebi

Yıl 2024, Sayı: 46, 109 - 136, 30.12.2024

Mehmet Korkmaz

https://doi.org/10.26650/YTA2024-1525789

Öz

İnsanlık tarihinin gördüğü en büyük topyekûn ve küresel savaşlardan biri olan Birinci Dünya Harbi, İttifak Devletleri ve İtilaf Devletleri arasında 1914-1918 yılları arasında cereyan etti. Savaşın doğal olarak toplumlar üzerinde maddi ve manevi yıkıcı etkileri oldu. Karmaşa ve kaosun hâkim olduğu ortamda sosyal hayatın yanı sıra eğitim ve öğretim süreçleri de olumsuzluklara maruz kaldı. Osmanlı Devleti’nin de dâhil olduğu bu savaşta, seferberliğin ilanıyla okullardaki bazı eğitimcilerin cepheye sevk edilmesi ve yoksulluk gerekçesiyle çocukların okullara gönderilmemesi gibi faktörler eğitimi olumsuz anlamda etkileyen unsurlar arasında yer aldı. Mülki eğitimin yanı sıra askerî eğitim sahasına da harbin yansımaları oldu. Cephelerde daha fazla subaya ihtiyaç olduğundan askerî okullarda görev yapan subaylardan bazıları cephelere sevk edildi. Askerî okullarda eğitimi devam eden son sınıf öğrencilerinin erken mezun edilerek cepheye gönderilmeleri de söz konusu oldu. Bu makalede Osmanlı Devleti’nde askerî deniz eğitimi veren Heybeliada Bahriye Mektebi’nin (Deniz Harp Okulu) savaş sürecinden nasıl etkilendiği sorusunun cevabı aranmıştır. Osmanlı Devleti’nin Almanya ile yaptığı ittifakın Bahriye Mektebi’ndeki eğitim öğretim süreçlerine yansımaları araştırılmıştır. Savaş döneminde askerî bir eğitim kurumunda yaşanan gelişmelerin ele alındığı bu makalede, konu Türk askerî eğitim tarihi açısından analiz edilerek Bahriye Mektebi üzerindeki tesirleri ağırlıklı olarak arşiv vesikaları ışığında ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Bahriye Mektebi, Birinci Dünya Harbi, Askerî Eğitim, Cemal Paşa, Almanlar

Education in the Shadow of War: Turkish Naval School during the First World War

Öz

The First World War, one of the largest global conflicts, was fought between the Central Powers and the Allied Powers from 1914 to 1918. The war significantly disrupted education and training processes across various sectors. In schools, some educators were sent to the war front following the declaration of war, while economic hardship prevented many families from sending their children to school. These challenges extended beyond civilian education to military training institutions. In military schools, several officers were reassigned to active duty on the battlefield. Additionally, senior students nearing graduation were required to complete their studies early and were deployed to the front lines. This article examines the impact of the war on the Turkish Naval School (Bahriye Mektebi), which provided military naval training in the Ottoman Empire. It explores how the Ottoman Empire’s alliance with Germany influenced the education processes at the school. The study situates the Turkish Naval School within the broader context of Turkish military education history and evaluates the effects of the four-year conflict on its operations. The analysis draws primarily on archival documents to provide a detailed account of the challenges faced by the institution during this period.

Anahtar Kelimeler

First World War, Turkish Naval School, Military Education, Cemal Pasha, Germans

Kaynakça

• 1. Arşiv Belgeleri73 google scholar
• Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA) google scholar
• Deniz Tarihi Arşivi (DTA)74 google scholar
• 2. Süreli Yayınlar75 google scholar
• Ceride-i Bahriye google scholar
• Sabah google scholar
• Tanin google scholar
• Tasvir-i Efkâr google scholar
• 3. Araştırma Eserler google scholar
• Akyıldız, Ali, “Mekteb-i Mülkiye”, TDV İslâm Ansiklopedisi, 3. Baskı, EK-C. 2, TDV Yayınları, Ankara, 2019, s. 238-240. google scholar
• Ali Haydar Emir, “Osmanlı Bahriyesi 10 Temmuz 1330’dan 23 Temmuz 1333’e Kadar”, Mecmua-i Seneviye-i Bahriye, Üçüncü Sene, Bahriye Matbaası, İstanbul, 10 Temmuz 1333, s. 3-96. google scholar
• Amiral Vehbi Ziya Dümer’in Anıları, haz.: Osman Alpay Kaynak, Dz.K.K. Yayınları, İstanbul, 2003. google scholar
• Bahriye Salnâmesi, 18. Tertip, Matbaa-i Bahriye, İstanbul, 1328. google scholar
• Banarlı, Nihad Sami, Yahya Kemal’in Hâtıraları, İstanbul Fetih Cemiyeti Yahya Kemal Enstitüsü Neşriyatı, İstanbul, 1960 google scholar
• Besbelli, Saim, “Meşrutiyet Donanması”, Donanma Dergisi, C. 75, S. 437, Nisan 1962, s. 67-113. google scholar
• Beydilli, Kemal, “Mühendishâne-i Bahrî-i Hümâyun”, TDV İslâm Ansiklopedisi, C. 31, TDV Yayınları, Ankara, 2020, s. 513-514. google scholar
• Büyüktuğrul, Afif, Cumhuriyet Donanmasının Kuruluşu Sırasında 60 Yıl Hizmet (19181977), C. I, Dz.K.K. Yayınları, İstanbul, 2005. google scholar
• Cemal Paşa, Hatıralar: İttihat ve Terakki, I. Dünya Savaşı Anıları, 6. Baskı, haz. Alpay Kabacalı, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2012. google scholar
• Çankaya, Ali, Yeni Mülkiye Tarihi ve Mülkiyeliler (1859-1968), C. I, Mars Matbaası, Ankara, 1968-1969. google scholar
• Çoker, Fahri, Bahriye Mektebimiz (Deniz Harp Okulu ve Lisesi), Dz.K.K. Yayınları, Ankara, 1973. google scholar
• Deniz Mektepleri Tarihçesi, İkinci Kitap, Genelkurmay Başkanlığı IX. Deniz Şubesi Yayınları, İstanbul, 1941. google scholar
• E.Gv.Albay Abdurrahman Benlioğlu’nun Hatıraları, haz. Nurcan Bal, Dz.K.K.lığı Yayınları, İstanbul, 2004. google scholar
• Ergin, Osman, Türkiye Maarif Tarihi, C. 3-4, Eser Matbaası, İstanbul, 1977. google scholar
• Eroğlu, Osman, Falih Rıfkı Atay’ın Fikir ve Sanat Dünyası, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara, 2023. google scholar
• Ertuğrul, Deniz Okulumuz, (Yayınlayan kurum, yayın yeri ve tarihi mevcut değil). google scholar
• Güverte Mektebi Bahriye-i Şahanesi’nin Teşkilat ve İdare-i Umumiye Talimatnâmesi, Bahriye Matbaası, İstanbul, 1918. google scholar
• Güverte Mekteb-i Bahriye-i Şahanesi Talebesinin Suret-i Kabul ve Talim ve Terbiyesi Hakkında Talimatname, Bahriye Matbaası, İstanbul, 1918. google scholar
• Hanioğlu, M. Şükrü, “Cemal Paşa”, TDV İslâm Ansiklopedisi, C. 7, İstanbul, 1993, s. 306-307. google scholar
• Heybeli’deki Mekteb-i Bahriye-i Şahane’ye Mahsus Nizâmât-ı Dâhiliyeden (Şerâit-i Kabûliye), Matbaa-i Bahriye, İstanbul, 1330. google scholar
• Kaçar, Mustafa, “Osmanlı İmparatorluğu’nda Askerî Teknik Eğitimde Modernleşme Çalışmaları ve Mühendishanelerin Kuruluşu (1808’e Kadar)”, Osmanlı Bilim Araştırmaları, C. II, yay.haz. Feza Günergun, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, İstanbul, 1998, s. 69-137. google scholar
• Kara, İsmail, Rabia K. Gündoğdu, Diyanet İşleri Başkanı Ahmet Hamdi Akseki Hayatı Mücadelesi ve Eserleri, C. 1, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, Ankara, 2019. google scholar
• Korkmaz, Mehmet, “Ali Haydar Emir Alpagut: Hayatı ve Eserleri”, Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları, S. 35, 2019, s. 57-77. google scholar
• Korkmaz, Mehmet, “Türk Bahriyesinde Modernleşme Çabaları: Kurmay Sınıfının Teşkili ve Gelişimi”, Deniz Kuvvetleri Dergisi, S. 642, Nisan 2021, s. 59-63. google scholar
• Kurtoğlu, Fevzi, “Hendesehane-i Bahrî, Mühendiahane-i Bahrî”, Deniz Mektepleri Tarihçesi (1928-1939), İkinci Kitap, Genelkurmay Başkanlığı IX. Deniz Şubesi Yayınları, İstanbul, 1941, 1-35. google scholar
• Noyan, Bahri S., “Bahriye Mektebi’ne Dair”, Hayat Tarih Mecmuası, S. 9, Ekim 1970, s. 82-87. google scholar
• Panzac, Daniel, Osmanlı Donanması (1572-1923), çev. A. Maden, S. Canpolat, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2018. google scholar
• Chris B. Rooney, “Osmanlı İmparatorluğu’na Gelen İngiliz Deniz Misyonları’nın Uluslararası Önemi, 1908-1914”, çev. Önder Kocatürk, Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları Dergisi, S. 13-14, (2008), s. 73-105. google scholar
• Sayacı, Kenan, Deniz Harp Okulu Tarihçesi, Dz.K.K. Yayınları, [tarih ve yayın yeri mevcut değil]. google scholar
• Şirin, Funda Selçuk, Falih Rıfkı Atay (1893-1950), Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara 2009. google scholar
• Uras, Niyazi, “Mekteb-i Bahriye-i Şahane 1876-1918”, Deniz Kuvvetleri Dergisi, C. 79, S. 482, Ağustos 1973, s. 44-56. google scholar
• 4. İnternet Kaynakları google scholar
• https://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/orhan-midhat-barbaros (Çevrimiçi), Erişim Tarihi: 15 Temmuz 2024. google scholar