İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümünün Tarihçesi

Yıl 2024, Sayı: 46, 439 - 472, 30.12.2024

Ali Şükrü Çoruk

https://doi.org/10.26650/YTA2024-1580095

Öz

Alanında Türkiye’nin ilk bölümü olmakla beraber İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü’nün bu zamana kadar ayrıntılı bir tarihçesi yazılmamıştır. Kökleri 1870 yılına kadar inen, zaman içinde her bakımdan gelişerek bugüne ulaşan bir bölüm için bu durum büyük bir eksikliktir. Bu makalede bu eksikliği bir derece gidermek amacıyla, ilk dönemlere ağırlık vermek üzere, başlangıcından bugüne Türk Dili ve Edebiyatı Bölümünün bir tarihçesi verilecektir. Bölümün çekirdeğini teşkil eden dersler, zaman içinde meydana gelen değişiklikler, isimlendirmeler ve kurucu isimler bu makalenin esasını oluşturacaktır. Bu çerçevede İstanbul Üniversitesi ve Türkiye’de yükseköğretim ile ilgili olarak daha önce ortaya konulmuş çalışmalar, tezler ve makalelerin yanında, konuyla ilgili pek çok soruya cevap bulunacak talebe rehberleri ve öğretim kılavuzları ana kaynaklar olacaktır.

Anahtar Kelimeler

Dârülfünûn, Türkoloji, İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü

İstanbul University Faculty of Literature History of Turkish Language and Literature Department

Öz

Despite being the first department of its kind in Türkiye, the Department of Turkish Language and Literature at Istanbul University Faculty of Letters has yet to receive a comprehensive historical study. This lack of detailed documentation represents a significant gap for a department whose origins date back to 1870 and which has undergone substantial development over time. This article seeks to address this deficiency by providing a historical account of the Department of Turkish Language and Literature, tracing its evolution from its inception to the present, with particular emphasis on its early periods. The study focuses on the foundational courses that formed the department’s core, the changes they underwent over time, the nomenclature of the department, and its pioneering figures. To achieve this, the research draws on a range of primary and secondary sources, including studies, theses, and articles related to Istanbul University and higher education in Türkiye. Additionally, student guides and teaching manuals serve as key resources, offering insights into various aspects of the department’s history and development.

Anahtar Kelimeler

Dârülfünûn, Turkology, Istanbul University, Faculty of Literature, Department of Turkish Language and Literature

Kaynakça

• a) Talebe Rehberleri ve Öğrenci Kılavuzları (Kronolojik) google scholar
• Dârülfünûn Edebiyat Fakültesi Talebe Rehberi 1334 -1335 Sene-i Tedrisiyesi İkinci google scholar
• Şuhur-ı Dersiyesi 16 Şubat -16 Haziran 1335, Evkaf Matbaası, İstanbul 1335 [1919] google scholar
• Dârülfünûn Edebiyat Fakültesi Talebe Rehberi, 1335-1336 Sene-i Tedrisiyesi İlk Sene-i Dersiyesi, İstanbul, Matbaa-i Âmire, 1335 [1919] google scholar
• Dârülfünûn Edebiyat Medresesi Talebe Rehberi, 1335-1336 Sene-i Tedrisiyesi İkinci google scholar
• Sene-i Dersiyesi, İstanbul Matbaa-i Âmire, 1336 [1920] google scholar
• Dârülfünûn-ı Osmanî Talebe Rehberi, İstanbul 1336 [1920] google scholar
• İstanbul Dârülfünûnu Talebe Rehberi 1338/39 Sene-i Dersiyesine Aittir, Evkaf Matbaası 1338 [1922] google scholar
• İstanbul Dârülfünûnu Talebe Rehberi, 1339/40 Sene-i Dersiyesine Aittir, İstanbul, Matbaa-i Amire 1339 [1923] google scholar
• İstanbul Dârülfünûnu Talebe Rehberi 1341-1342, Yeni Matbaa, İstanbul 1341 [1925] google scholar
• İstanbul Dârülfünûnu Talebe Rehberi 1927-1928, Yeni Matbaa, İstanbul 1927 google scholar
• İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi 1938-1939 Ders Yılı Öğrenci Kılavuzu, İstanbul 1938 google scholar
• İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi 1937-1938 Ders Yılı Öğrenci Kılavuzu, İstanbul 1937 google scholar
• İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi 1938-1939 Ders Yılı Öğrenci Kılavuzu, İstanbul 1938 google scholar
• İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Öğrenci Kılavuzu (1947-1948), İstanbul 1948 google scholar
• İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Öğretim Kılavuzu 1950-1951 Yılı, İstanbul 1951 google scholar
• İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Öğretim Kılavuzu 1951-1952 Yılı, İstanbul 1951 google scholar
• İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Öğretim Kılavuzu 1954-1955 Dersyılı, İstanbul 1954 google scholar
• İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Öğretim Kılavuzu 1961-1962 Yılı, İstanbul 1961 google scholar
• İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Öğretim Kılavuzu 1962-1963 Yılı, İstanbul 1962 google scholar
• İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Öğretim Kılavuzu 1967-1968 Yılı, İstanbul 1967 google scholar
• a) Kitaplar, Makaleler google scholar
• Akün, Ömer Faruk, “Ahmet Hamdi Tanpınar”, Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi (TUDED), C. XII, 1962 google scholar
• Ayni, Mehmet Ali, Dârülfünûn Tarihi, Haz. Aykut Kazancıgil, Ketebe Yayınları, İstanbul 2021 google scholar
• Baskın, Bahar, “II. Meşrutiyet’te Kadın Eğitimine Yönelik Bir Girişim: İnas Dârülfünûnu”, İ.Ü. Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, S. 38, Mart 2008, s. 89-123 google scholar
• Cunbur, Müjgan, Prof. Dr. Ali Nihad Tarlan’ın Makalelerinden Seçmeler, Ankara 1990 google scholar
• Çeltik, Halil, Ömer Ferit Kam ve Âsâr- Edebiye Tedkikatı, Gazi Üniversitesi SBE Yüksek Lisans Tezi, Ankara 1997 google scholar
• Demirtaş, Aydın, Dârülfünûndan Üniversiteye Öğretim Üyeleri, İstanbul 2019 google scholar
• Dölen, Emre, Türkiye Üniversite Tarihi, C. I, Osmanlı Döneminde Dârülfünûn, Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul 2009 google scholar
• Emre, Ahmet Cevat, Osmanlı Edebiyatına Hazırlık Dersleri, İÜEF Yayınları, İstanbul 1947-48 google scholar
• Ergin, Muharrem, Osmanlıca Dersleri -Eski Yazı, Arapça Unsurlar, Farsça Unsurlar, Aruz, Metinler, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, İstanbul 1958 google scholar
• Ergin, Muharrem Ergin, “R. Rahmeti Arat’ın Eserleri”, Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, C. XI, 1961 google scholar
• Gunergun, Feza-Kadıoğlu, Sevtap, “İstanbul Üniversitesi’nin Yerleşim Tarihçesi Üzerine Notlar”, Osmanlı Bilimi Araştırmaları, C. 8, S. 1, İstanbul 2006, s. 135-163 google scholar
• İhsanoğlu, Ekmeleddin, “Dârülfünûn Tarihçesine Giriş”, Belleten, C. LIV, S. 210, Ağustos 1990, s. 699-738 google scholar
• İhsanoğlu, Ekmeleddin, “Dârulfünûn Tarihçesine Giriş-II Üçüncü Teşebbüs: Dârulfünûn-ı Sultanî”, Belleten, C. LVII, sayı 208, Nisan 1993, s. 201-240 google scholar
• İhsanoğlu, Ekmeleddin, Dârülfünûn -Osmanlı’da Kültürel Modernleşmenin Odağı-, İRCİCA Yayınları, C. II, İstanbul 2010 google scholar
• Konrapa, Mehmet Zekai, Osmanlı Edebiyatı Ders Notları, Haz. Ömer Hakan Özalp, Bağcılar Belediyesi Yayınları, İstanbul 2014 google scholar
• Okay, Orhan, Bir Hülya Adamının Romanı, Gözden Geçirilmiş III. Baskı, Dergâh Yayınları, İstanbul 2012 google scholar
• Ömer Faruk Akün’ün Hizmet Belgesi, Edebiyat Fakültesi Özlük Dosyası google scholar
• Özkan, Mustafa, Faruk Kadri Timurtaş -Hayatı, Eserleri, Eserlerinden Seçmeler, Ankara 2000, s. XIII google scholar
• Öztürkçü, İbrahim, Ben Giderim Adım Kalır -Yeni Türk Edebiyatında İhtifaller-, İstanbul 2023 google scholar
• Sarıay, Erciment, Osmanlıdan Cumhuriyet’e Geçiş Sürecinde Bir Mütefekkir Olarak Necip Asım: Hayatı ve Eserleri, Nevşehir Üniversitesi SBE Yüksek Lisans Tezi, Nevşehir 2012 google scholar
• Sertkaya, Osman Fikri, “Ahmet Caferoğlu”, Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi (TUDED), C. XVII, 1969, s. 1-28 google scholar
• Sertkaya, Osman Fikri, “Muharrem Ergin”, Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, C. XXVIII google scholar
• Tanpınar, Ahmet Hamdi, Yahya Kemal, Dergâh Yayınları, III. Baskı, İstanbul 1995 google scholar
• Tanpınar, Ahmet Hamdi, Hüsrev ü Şirin (Dârülfünûn Mezuniyet Tezi 1923), Haz. Mustafa google scholar
• Koç-Şaban Özdemir, Dergâh Yayınları, İstanbul 2017 google scholar
• Tarlan, Ali Nihat Tarlan, Mehmet Akif, İstanbul 1939 google scholar
• Timurtaş, Faruk Kadri, Osmanlıca I -Eski Yazı, Gramer, Metinler, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, İstanbul 1962 google scholar
• Yazır, Mahmud Bedreddin, Siyakat Yazısı, Cumhuriyet Matbaası, İstanbul 1941 google scholar
• Yazır, Mahmud Bedreddin, Eski Yazıları Okuma Anahtarı, Vakıflar Umum Müdürlüğü Yayınları, İstanbul 1942 google scholar
• b) Ansiklopedi Maddeleri google scholar
• Aksoy, Hasan, “Karahan, Abdülkadir”, DİA, c. XXIV google scholar
• Aktaş, Şerif, “Yöntem, Ali Canip”, DİA, C. XLIII google scholar
• Akün, Ömer Faruk, “Mehmed Fuad Köprülü”, DİA, C. XXVIII google scholar
• Gövsa, İbrahim Alaaddin, “Özdem, Ragıp Hulusi”, Türk Meşhurları Ansiklopedisi, Yedigün Neşriyatı, İstanbul 1946 google scholar
• Kut, Günay, “İz, Fahir”, DİA, c. EK-1 google scholar
• Öztürk, Cemil, Selim Sabit Efendi, DİA, C. XXXVI google scholar
• Tarhan, Taner-Akün, Ömer Faruk, “Edebiyat Fakültesi”, DİA, C. X google scholar
• c) Gazete Haberleri google scholar
• “Edebiyat Doktoru-Ali Nihad Bey’e İlk Defa Bu Ünvan Tevcih Edildi”, Vakit, 12 Aralık 1922, s. 3 google scholar
• “Mehmet Akif’in Cenazesi Merasimle Kaldırıldı”, Cumhuriyet, nr. 4536, 29 Aralık 1936, s. 8. google scholar
• “Mehmet Akif İhtifali”, Kurun, nr. 7532-1632, 29 Aralık 1938, s. 5. google scholar