1945-1950 ARASI “DEMOKRATİKLEŞME” SÜRECİNDE BASIN

Yıl 2010, Sayı: 17-18, 1 - 37, 10.10.2012

Barış Yetkin

Öz

İkinci Dünya Savaşı’nın hemen öncesinden başlayarak ve savaş sürecinde basın çok sıkı
kayıt altına alınmıştır. Savaşın bitimiyle birlikte çok partili demokratik düzene geçilmiş, bu
süreçte gerek basında ve gerekse genel olarak siyasal yaşamdaki kayıt ve kısıtlamalar
önemli ölçüde kaldırılmıştır. Bu süreç o dönemde “demokratikleşme” olarak adlandırılmış
bulunmaktadır. Bu çalışmanın konusu, bu kayıtların ve kısıtlamaların neler olduğuna
değinildikten sonra bunların demokratikleşme ile birlikte hangi yasal düzenlemelerle
kaldırıldığı, ancak uygulamada bu alanda neler yaşandığı, gerek iktidar yanlısı ve gerekse
muhalefeti tutan basın tarafından bu sürecin nasıl değerlendirildiğidir.

Anahtar Kelimeler

İkinci Dünya Savaşı, Demokratikleşme, basın, basın özgürlüğü, 1945– 1950 arası Türkiye.

Kaynakça

• Atay, Falih R.: “Tahriklerin Devamlı Kayna ğı”, Ulus, 31 A ğustos 1946.
• Aybar, Mehmet A.: Ba ğımsızlık, Demokrasi, Sosyalizm – Seçmeler, 1945-1967, Đstanbul, Gerçek Yayınevi, 1968.
• Beyazıt, Taner: Đzmir Basınında Demokrasi Mücadelesi, 1923-1950, Đzmir, 1993.
• Cantek, Levent: Markopaşa – Bir Mizah ve Muhalefet Efsanesi, Đstanbul, Đletişim Yayınevi, 2001.
• Çalışlar, Oral: “Tan Matbaası Davası Bitti Mi?”, Cumhuriyet, 4 Aralık 1945.
• Erim, Nihat: “Çirkin Bir Taktik”, Ulus, 17 Mayıs 1946.
• Erkin, Feridun C.: Türk-Sovyet Đlişkileri ve Bo ğazlar Meselesi, Ankara, 1968.
• Đskit, Server: Türkiye’de Matbuat Đdareleri ve Politikaları, Ankara, Başvekâlet Basın ve Yayın Umum Müdürlü ğü Yayını, 1943.
• Kabacalı, Alpay: Başlangıçtan Günümüze Türkiye’de Basın Sansürü, Đstanbul, Gazeteciler Cemiyeti Yayınları, 1990.
• ……………….. “Tan Olayı”, Tarih ve Toplum Dergisi, C.IV. 1985, s.374-378.
• ……………….. Türk Basınında Demokrasi, 2. basım, Ankara, Kültür Bakanlı ğı Yayınları, 1999.
• Koçak, Cemil: “Đkinci Dünya Savaşı ve Türk Basını”, Tarih Ve Toplum Dergisi, C.VI, 1986, s.286-297.
• Menderes, Adnan: “Teessür Verici Bir Manzara”, Vatan, 19 Mayıs 1946. Nadi, Nadir: Perde Aralı ğından, 2. basım, Đstanbul, Cumhuriyet Yayınları, 1965.
• Öymen, Hıfzı R.: “Propaganda ve Hafıza Kanunları”, Ülkü – Milli Kültür Dergisi, No.115, 1 Temmuz 1946, s. 3.
• Özek, Çetin: 141-142, Đstanbul, Ararat Yayınevi, 1968.
• Sertel, Sabiha: “Bu Bir Orta Oyunu Mudur?”, Tan, 5 Aralık 1945.
• ………………. Bir Roman Gibi, 1919-1950, Đstanbul, Ant Yayını, 1969.
• Sertel, Yıldız: “Çok Satan, Ciddî Günlük Gazete Tan”, Cumhuriyet Dergi, 28 Ocak 1996.
• ………………. “Özgürlük Savaşçılarına Baltayla Saldırı”, Cumhuriyet, 4 Aralık 1995.
• ………………. “Tarihten Bir Yaprak –Tan Olaylarının Perde Arkası”, Cumhuriyet, 1 Aralık 1998.
• Sertel, Zekeriya M.: Hatırladıklarım (1905-1950), Đstanbul, 1968.
• ………………. “Okuyucularımla Açık Konuşma”, Tan, 11 Ekim 1945.
• Topuz, Hıfzı: “Tan ve Bitmeyen Devlet Terörü”, Cumhuriyet, 4 Aralık 1995.
• Turan, Kemal: “Bir Güven Konusu”, Ülkü – Milli Kültür Dergisi, No. 121, 1 Ekim 1946, s.1.
• Yetkin, Çetin: Karşıdevrim, 1945-1950, 6. basım, Antalya, Yeniden Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Yayınları, 2007.
• ………………. Siyasal Đktidar Sanata Karşı, Ankara, Bilgi Kitabevi, 1970.
• TBMM TD, C. XXII, s. 222.
• Resmi Gazete, 8 Ağustos 1931.
• Resmi Gazete, No. 4501, 6 Mayıs 1940.
• Düstur, 3.Tertip, C.XII, Teşrinisani 1930-Teşrinievvel 1931, s. 1069-1085.
• Düstur, 3.Tertip, C. XXI, Teşrinisani 1939-1940, s. 754-756.
• Marko Paşa, 25 Kasım 1946, No.1.
• Marko Paşa, 17 Aralık 1948, No. 8.
• Tan, Ulus ve Vatan gazetelerine ait çeşitli sayılar.