TÜRKİYE'DE CUMHURİYET FİKRİNİN OLUŞUMU

Yıl 2005, Sayı: 8, 31 - 60, 23.10.2012

Osman Demirbaş

Öz

Türkiye'de cumhuriyetin bir oldubittiyle ilan edildiği görüşü, yaygın bir
yanlışın ürünüdür. Her ne kadar cumhuriyet, hükümet kurmada karşılaşılan
güçlüğü ortadan kaldırmak amacıyla ilan edildiyse de bu, cumhuriyetin ilanına
sadece bir vesiledir. Çünkü, cumhuriyet fikri sanıldığı gibi Türkiye'ye çok
yabancı bir fikir değildir. Tanzimat Dönemi'nden itibaren başlayan Türkiye'nin
modernleşme serüveninde, cumhuriyet fikri de zaman zaman tartışılmıştır. Önce
Yeni Osmanlılar, ardından Jön Türkler cumhuriyet konusunda görüşlerini
açıklamışlardır. Milli Mücadele yılları ise, egemenliğin millete ait olması
dolayısıyla, cumhuriyetin fiilen kurulduğu dönemdir. Yine aynı yıllarda
Anadolu'nun çeşitli yerlerinde cumhuriyetler kurulması, halkın da cumhuriyet
konusunda tamamen bilgisiz olmadığını göstermektedir. 29 Ekim 1923 günü
ilan edilen cumhuriyetin arkasında, Tanzimat'tan beri süregelen ve Milli
Mücadele ile fiilileşen bu birikim bulunmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Cumhuriyet, Cumhuriyetçilik, Tanzimat, Yeni Osmanlılar, Meşrutiyet

Kaynakça

• • Abdurrahman Şeref. Tarih Söyleşilen (Müsahebe-i Tarihiye), Sadeleştiren: Mübeccel Nami Duru, İstanbul: Sucuoğlu Matbaası, 1980.
• • Atatürk'ün Söylev ve Demeçleri, C.III, Ankara: TTK yay., 1954.
• • Atay, Falih Rıfkı. Çankaya, İstanbul: Bateş yay., 1984.
• • Ateş, Toktamış. Cumhuriyet ve Laiklik, İstanbul: Sarmal yay., 1994.
• • Aydemir, Şevket Süreyya. Tek Adam, Cilt I I I , İstanbul: Remzi Kitabevi yay., 1985.
• • Berkes, Niyazi. Türkiye'de Çağdaşlaşma, İstanbul: Doğu-Batı yay., 1978.
• • "Cumhuriyet: Alkışla Olmaz", Cogito, Yıl:1998, Sayı: 15.
• • Çakan, Işıl. Türk Parlamento Tarihinde II.Meclis, İstanbul: Çağdaş yay., 1999.
• • Demirel, Ahmet. Birinci Meclis'te Muhalefet, 2.b., İstanbul: İletişim yay., 1995.
• • Duru, Kazım Nami, Pedagoji Önünde Gazi, İstanbul: Maarif Vekaleti yay., Devlet Matbaaları, 1928.
• • Engelhardt, Tanzimat ve Türkiye, Türkçesi: A l i Reşad, İstanbul: Kaknüs yay., 1999.
• • Hanioğlu, Şükrü. "Siyasal Temsil Olayının Osmanlı İrnparatorluğundaki Yeri", Türkiye'de Politik Değişim ve Modernleşme, s.246-251.
• • İnalcık, Halil. "Şerî'at ve Kanun, Din ve Devlet", Osmanlı'da Devlet, Hukuk, Adalet İstanbul: Eren yay., 2000, s. 37-46.
• • Jaeschke, Gotthard. Kurtuluş Savaşı İle İlgili İngiliz Belgelen, Çev. Cemal Köprülü, Ankara: T T K yay., 1991.
• • Kalaycıoğlu, Ersin- Sarıbay, A l i Yaşar. "Tanzimat: Modernleşme Arayışı ve Politik Değişme", Türkiye'de Politik Değişim ve Modernleşme, s. 3-22.
• • Kansu, Mazhar Müfit. Erzurum'dan Ölümüne Kadar Atatürk'le Beraber, Cilt i , AnkaraTTK yay., 1988.
• • Karabekir, Kazım. İstiklal Harbimiz, Cilt 2, İstanbul: Emre yay., 1993.
• • Karpat, Kemal. Türk Demokrasi Tarihi, İstanbul: Afa yay., 1996.
• • Kuyaş, Ahmet. "Neden Cumhuriyet", Cogito, Yıl:1998, Sayı: 15, s. 114-118.
• • Lewis, Bernard. Modern Türkiye'nin Doğuşu, 3.b., Çev. Metin Kıratlı, Ankara: TTK yay., 1988.
• • Mardin, Şerif. Jön Türklerin Siyasal Fikirleri, 9.b., İstanbul: İletişim yay., 2002.
• • Ongunsu, A.H. "Tanzimat ve Amillerine Umumi Bir Bakış", Tanzimat I , İstanbul: MEB yay, 1999, s. 1-12.
• • Ortaylı, İlber. İmparatorluğun En Uzun Yüzyılı, 15.b,İstanbul: İletişim yay, 2003.
• • Özel, Sabahattin. "Atatürk ve Cumhuriyet", Cumhuriyetimizin 81 .Yılına Armağan, Adapazarı: Sakarya Üniversitesi AİİT Araştırma ve Uygulama Merkezi yay. Aralık 2004. s.9-15.
• • Sayar, Ahmed Güner. Osmanlı İktisat Düşüncesinin Çağdaşlaşması, İstanbul: Der yay, 1986.
• • Sungu, İhsan. "Tanzimat ve Yeni Osmanlılar", Tanzimat 2, s.777-857.
• • Söylev (Nutuk), Cilt I - I I , Ankara: T D K yay, 1978.
• • Şimşir, Bilal N . İngiliz Belgelerinde Atatürk, Cilt 1, Ankara: TTK yay, 1992.
• • Tanör, Bülent., Osmanlı-Türk Anayasal Gelişmeleri, 4.b, İstanbul: Afa yay, 1996.
• • . Türkiye'de Kongre İktidarları (1918-1920), İstanbul: Y K Y , 1998.
• • . Kurtuluş Kuruluş, 3.b, İstanbul: Cumhuriyet Kitap Kulübü yay, 2000.
• • Tunaya,Tank Zafer. "Hakimiyet-i Siyasiye ve M i l l i Egemenlik: Türkiye'de Siyasal Rejimin Meşruluğunun Dayandığı Temeller", Türkiye'de Politik Değişim ve Modernleşme, s. 165-176.
• • Türkiye'de Politik Değişim ve Modernleşme, Der. Kalaycıoğlu, Ersin- Sarıbay, A l i Yaşar. İstanbul: Alfa yay, 2000.
• • Uzunçarşılı, İsmail Hakkı. "1908 Yılında İkinci Meşrutiyetin Ne Suretle İlan Edildiğine Dair Vesikalar", Belleten, Cilt X X , Sayı 77 (Ocak 1956), s. 103-174.
• • Ülken, Hilmi Ziya. Türkiye'de Çağdaş Düşünce Tarihi, 3.b, İstanbul: Ülken yay, 1992.