BİRİNCİ DÜNYA SAVAŞI’NDA AVUSTURYA-MACARİSTAN MİZAH DERGİSİ WIENER CARICATUREN’DE TÜRKLERİN PROPAGANDA AMAÇLI SUNUMU

Yıl 2025, Cilt: 3 Sayı: 11, 1 - 12, 29.01.2025

Ferit Arda Arica , Caner Çakı

Öz

Avusturya-Macaristan’da mizah dergileri, yayınladıkları karikatürlerle imparatorluğun kamuoyunun şekillenmesinde önemli bir rol üstlenmiştir. 1881 yılında Avusturya-Macaristan İmparatorluğu’nda yayın hayatına başlayan Wiener Caricaturen, çeşitli siyasi karikatürler üzerinden Avusturya-Macaristan İmparatorluğu’nun dış ilişkilerini okuyucularına yansıtmıştır. Savaş sırasındaki karikatürlerde Avusturya-Macaristan İmparatorluğu yüceltilirken, İtilaf Devletleri ise sert bir şekilde eleştirilmiştir. Bunun dışında dergi, Avusturya-Macaristan İmparatorluğu’nun müttefiklerine de karikatürlerinde yer vermiştir. Dergi çeşitli sayılarında savaş sırasında Avusturya-Macaristan kamuoyuna Osmanlı İmparatorluğu’na yönelik çeşitli propaganda mesajları vermiştir. Dergi, Trablusgarp ve Balkan Savaşları’nda Türkleri ‘çaresiz’ şekilde göstermesine karşılık, Birinci Dünya Savaşı’nda Osmanlı İmparatorluğu’nun müttefik olması üzerine Türkleri olumlu şekilde resmetmiştir. Bu açıdan derginin Türklere yönelik karikatürleri, savaş sırasında Avusturya-Macaristan İmparatorluğu’nun Osmanlı İmparatorluğu’na yönelik propagandasını yansıtması bakımından önem taşımaktadır. Çalışmada, Wiener Caricaturen’in Birinci Dünya Savaşı’nda Türkleri konu alan karikatürleri ele alınarak, savaş sırasında Türklerin Avusturya-Macaristan kamuoyundaki sunumunun tespit edilmesi amaçlanmıştır. Bu amaçla çalışmada konuya ilişkin karikatürlerdeki görsel ve yazılı göstergeler, Louis Hjelmslev Gösterge Modeli üzerinden propaganda boyutunda analiz edilmiştir. Çalışmada Türklerin, İngiltere ve Rusya’ya karşı önemli bir rakip ve İttifak Devletleri’nin savaşı kazanmasında da önemli bir müttefik olarak sunulduğu tespit edilmiştir. Bu şekilde derginin Birinci Dünya Savaşı’ndaki Türk temsilleri üzerinden hem Avusturya-Macaristan-Osmanlı ilişkilerinin geliştirilmesine hem de Avusturya-Macaristan kamuoyunun savaşın kazanılmasına yönelik inancının artırılmasına çalışıldığı sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Avusturya-Macaristan, Birinci Dünya Savaşı, Mizah, Propaganda, Türk

THE PRESENTATION OF TURKS FOR PROPAGANDA PURPOSES IN THE AUSTRO-HUNGARIAN HUMOR MAGAZINE WIENER CARICATUREN IN THE FIRST WORLD WAR

Öz

In Austria-Hungary, humor magazines played an important role in shaping the public opinion of the empire through the cartoons they published. Founded in 1881, Wiener Caricaturen reflected the foreign relations of the Austro-Hungarian Empire to its readers through various political cartoons. During the war, the Austro-Hungarian Empire was glorified in the cartoons, while the Allied Powers were harshly criticized. Additionally, the magazine also featured cartoons about the Austro-Hungarian Empire’s allies. In various issues, the magazine conveyed propaganda messages about the Ottoman Empire to the Austro-Hungarian public during the war. While the magazine depicted the Turks as ‘helpless’ in the Tripoli War and Balkan Wars, it portrayed the Ottoman Empire positively in World War I due to its alliance.In this respect, the magazine's cartoons about Turks are important as they reflect the propaganda of the Austro-Hungarian Empire regarding the Ottoman Empire during the war. The study aims to determine the presentation of Turks in the Austro-Hungarian public opinion during the war by examining Wiener Caricaturen's cartoons about Turks in the First World War. For this purpose, in the study, visual and written indicators in the cartoons on the subject were analyzed in terms of propaganda through the Louis Hjelmslev Indicator Model. In the study, it was determined that the Turks were presented as an important rival against England and Russia and as an important ally in the Central Powers' victory in the war. In this way, it was concluded that the magazine sought to both improve the Austro-Hungarian-Ottoman Relations and increase the Austro-Hungarian public opinion's belief in winning the war through Turkish representations in the First World War.

Anahtar Kelimeler

Austro-Hungarian, The First World War, Humor, Propaganda, Turkish

Kaynakça

• Ambrus, L. (2018). Austria-Hungary and the American Belligerence in World War One, Pro&Contra, 2(2), 5-24.
• ANNO (1911a). “Wiener Caricaturen’in Trablusgarp Savaşı Konulu Karikatürü”, https://anno.onb.ac.at/cgi-content/anno?aid=wcc&datum=19111015&seite=1&zoom=33. Erişim Tarihi: 21.10.2024.
• ANNO (1911b). “Wiener Caricaturen’in Trablusgarp Savaşı Konulu Karikatürü”, https://anno.onb.ac.at/cgi-content/anno?aid=wcc&datum=19111217&seite=1&zoom=33. Erişim Tarihi: 21.10.2024.
• ANNO (1912). “Wiener Caricaturen’in Balkan Savaşları Konulu Karikatürü”, https://anno.onb.ac.at/cgi-content/anno?aid=wcc&datum=19121117&seite=1&zoom=33. Erişim Tarihi: 21.10.2024.
• ANNO (1913a). “Wiener Caricaturen’in Balkan Savaşları Konulu Karikatürü”, https://anno.onb.ac.at/cgi-content/anno?aid=wcc&datum=19130112&seite=1&zoom=33. Erişim Tarihi: 21.10.2024.
• ANNO (1913b). “Wiener Caricaturen’in Balkan Savaşları Konulu Karikatürü”, https://anno.onb.ac.at/cgi-content/anno?aid=wcc&datum=19130518&seite=1&zoom=33. Erişim Tarihi: 21.10.2024.
• ANNO (1914a). “Birinci Karikatür”, https://anno.onb.ac.at/cgi-content/anno?aid=wcc&datum=19141115&zoom=33. Erişim Tarihi: 21.10.2024.
• ANNO (1914b). “İkinci Karikatür”, https://anno.onb.ac.at/cgi-content/anno?aid=wcc&datum=19141122&zoom=33. Erişim Tarihi: 21.10.2024.
• ANNO (1915a). “Üçüncü Karikatür”, https://anno.onb.ac.at/cgi-content/anno?aid=wcc&datum=19150131&seite=1&zoom=33. Erişim Tarihi: 21.10.2024.
• ANNO (1915b). “Dördüncü Karikatür”, https://anno.onb.ac.at/cgi-content/anno?aid=wcc&datum=19151205&zoom=33. Erişim Tarihi: 21.10.2024.
• ANNO (1916). “Beşinci Karikatür”, https://anno.onb.ac.at/cgi-content/anno?aid=wcc&datum=19160827&seite=8&zoom=33. Erişim Tarihi: 21.10.2024.
• ANNO (1918). “Altıncı Karikatür”, https://anno.onb.ac.at/cgi-content/anno?aid=wcc&datum=19180901&seite=1&zoom=33. Erişim Tarihi: 21.10.2024.
• Beneš, J. (2017). The Green Cadres and the collapse of Austria-Hungary in 1918. Past and Present, 236(1), 207–241.
• Boyacı, B. M., ve Duran, A. (2021). 1. Dünya Savaşında Osmanlı-Avusturya Macaristan ilişkilerinin genel bir değerlendirmesi. The Journal of Turk-Islam World Social Studies, 24, 141–152.
• Bridge, F. R. (1969). The British declaration of war on Austria-Hungary in 1914. The Slavonic and East European Review, 47(109), 401–422.
• Cattaruzza, M. (2018). Great Britain, Italy, the “Oppressed Nationalities,” and the dissolution of Austria-Hungary in the First World War. Italogramma, 16, 1–19.
• Cornwall, M. (1992). News, rumour and the control of information in Austria-Hungary, 1914–1918. History, 77(249), 50–64.
• Çakmak, Z. (2003). Avusturya-Macaristan İmparatorluğu’nun Bosna-Hersek’i işgali ve sonrasında Osmanlı Devleti ile yaptığı antlaşma. Fırat Üniversitesi Doğu Araştırmaları Dergisi, 2(1), 16–20.
• Çetin, N. (2017). I. Dünya Savaşı’na giden yolda Avusturya-Macaristan ile Sırbistan ihtilafı. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19(1), 371–393.
• Çolak, F. (2020). Osmanlı Devleti'nin dış ticaretinde Avusturya-Macaristan'ın yeri ve önemi (1908–1918). Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi, 7(3), 1611–1643.
• Dağlar Macar, O. (2009). Galiçya Cephesi’nde Osmanlı birlikleri ve sağlık hizmetleri (1916-1917). Osmanlı Bilimi Araştırmaları, 10(2), 35–58.
• Fried, M. B. (2012). The cornerstone of Balkan power projection: Austro-Hungarian war aims and the problem of Albanian neutrality, 1914–1918. Diplomacy & Statecraft, 23(3), 425–445.
• Gönenç, S. (2022a). Osmanlı ve Avusturya-Macaristan İmparatorluğu ilişkilerinde bazı dâhilî meseleler [1908-1914]. Osmanlı Medeniyeti Araştırmaları Dergisi, 15, 99–120.
• Gönenç, S. (2022b). Osmanlı belgelerinde Avusturya boykotu (5 Ekim 1908-26 Şubat 1909). Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 10(32), 194–217.
• Hanak, H. (1969). The government, the Foreign Office and Austria-Hungary, 1914–1918. The Slavonic and East European Review, 47(108), 161–197.
• Horčička, V. (2019). The United States and Austria-Hungary at the beginning of the First World War. Diplomacy & Statecraft, 30(4), 629–651.
• Kapp, R. (1984). Divided loyalties: The German Reich and Austria-Hungary in Austro-German discussions of war aims, 1914–1916. Central European History, 17(3), 120–139.
• Kasap Ortaklan, O. (2023). Osmanlı İmparatorluğu’nda Avusturya-Macaristan film propagandası (1914–1918). OTAM Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, 54, 55–92.
• Kasumović, A. (2022). Status of Ottoman officials and military personnel in Bosnia and Herzegovina after the Austro-Hungarian occupation of 1878. CTAD: Journal of Modern Turkish History, 18(36), 571–601.
• Kodet, R. (2013). Austria-Hungary and the Ottoman Empire since the end of the Bosnian annexation crisis till the Italo-Turkish War. Central European Papers, 1(2), 29–38.
• Mestyan, A. (2021). A Muslim dualism? Inter-imperial history and Austria-Hungary in Ottoman thought, 1867–1921. Contemporary European History, 30(4), 478–496.
• Moore, L., ve Kaluzny, J. (2005). Regime change and debt default: The case of Russia, Austro-Hungary, and the Ottoman Empire following World War One. Explorations in Economic History, 42(2), 237–258.
• Newman, J. P.; Foster, S. ve Weaver, E. B. (2016). Austro-Hungarian war aims in the Balkans during World War I. Journal of Genocide Research, 18(4), 503–513.
• Öncü, A. S. (2013). Türk kaynakları ışığında son Avusturya-Macaristan İmparatoru Karl'ın İstanbul ziyareti. CTAD: Journal of Modern Turkish History, 9(17), 57–76.
• Özçelik, M. (2012). Avusturya-Macaristan İmparatoru’nun 1918 İstanbul ziyaretinin Türk basınına yansımaları. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 27, 51–63.
• Scheer, T. (2014). The perfect opportunity to shape national symbols? Austro-Hungarian occupation regimes during the First World War in the Adriatic and the Balkans. Acta Histriae, 22(3), 677–694.
• Silberstein, G. (1970). The High Command and diplomacy in Austria-Hungary, 1914–1916. The Journal of Modern History, 42(4), 586–605.
• Tüzün, N. (2020). Türk basını ışığında Avusturya-Macaristan İmparatorluğu'nun son hükümdarı I. Fransuva Şarl'ın (Karl) tahta çıkış süreci ve yayımladığı beyannameler. Iksad Journal, 6(23), 283–295.
• Wargelin, C. (1997). A high price for bread: The First Treaty of Brest-Litovsk and the break-up of Austria-Hungary, 1917–1918. The International History Review, 19(4), 757–788.