Türkiye’de Otizm Tanısı Almış Bireylerin Aileleri İle Yapılmış Tezlerin ve Makalelerin İncelenmesi (2000-2021)

Yıl 2021, , 213 - 224, 31.12.2021

Emine Toklu Başkak , Neriman Aral

https://doi.org/10.47899/ijss.20213210

Öz

Bu araştırmada, Türkiye’de otizm tanısı almış bireylerin aileleri ile 2000-2021 yılları arasında yapılmış tez ve makale çalışmalarının çeşitli değişkenler kapsamında incelenmesi amaçlanmıştır. Araştırmada nitel araştırma yöntemlerinden doküman analizi tekniği kullanılmıştır. Bu araştırma için tezlere Yüksek Öğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi’nden ve makalelere Google Akademik’ten ulaşılmıştır. Taramada anahtar kelime olarak otizm, otistik, otizm spektrum bozukluğu/yaygın gelişimsel bozukluk, aile, ebeveyn, anne, baba kelimeleri kullanılmıştır. Araştırmaya dâhil edilen tez ve makalelerde; yaygın gelişimsel bozukluklar alanından bir tanı almış çocukların aileleriyle yürütülmüş olması, incelenen durumların görüş, olgu, karşılaştırma, etki kapsamında yaygın gelişimsel bozukluklar alanından bir tanı almış çocukların aileleri için yapılmış olması ve çalışmaların başlığında otizm, aile, ebeveyn, anne, baba, otizm spektrum bozukluk, otistik kavramlarının olması özellikleri aranmıştır. Bu doğrultuda araştırmada toplam 73 tez ve makaleye ulaşılmıştır. Araştırmada uzman görüşü ile son şekli verilen Tez ve Makale İnceleme Formu kullanılmıştır. Tez ve makaleler; yıl, tür, araştırma yöntemi, araştırma tekniği, veri toplama araçları, örneklem grubunun özellikleri, veri analizinde kullanılan istatistikî analizleri ve çalışma konuları bakımından incelenmiştir. Çalışma sonucunda en çok çalışmanın 2020 yılında yapıldığı (f=14), çalışmaların en çok makale (f=41) türünde olduğu, tezlerin genelde İstanbul ilinde ve Maltepe Üniversitesi’nde yapıldığı, tezlerin en çok (f=22) Sosyal Bilimler Enstitüsünde yapıldığı görülmüştür. Çalışmalarda en çok nicel yöntemin(f=43) kullanıldığı, en çok kullanılan araştırma tekniklerinin betimsel ve ilişkisel tarama modeli (f=34) olduğu belirlenmiştir. Çalışmalarda en çok nicel yöntemin(f=43) kullanıldığı, en çok kullanılan araştırma tekniklerinin betimsel ve ilişkisel tarama modeli (f=34) olduğu belirlenmiştir. Çalışmalarda çoğunlukla Genel Bilgi Formunun (f=43) kullanıldığı, verilerin analizinde de en çok t-testinin (f=25) kullanıldığı, araştırma evreninin de en çok İstanbul (f=23) olduğu, çalışmaların örneklemine en çok Otizm Tanısı Almış Bireylerin Ailelerinin (f=5047) dâhil edildiği görülmüştür. Elde edilen verilere dayanarak Türkiye’de otizm tanısı almış bireylerin ailelerine yönelik daha çok bilimsel araştırmanın derinlemesine yapılması önerilebilir.

Anahtar Kelimeler

Otizm, Otizm Spektrum Bozukluğu, Yaygın Gelişimsel Bozukluk, Aile, Anne

Examination of Theses and Articles Conducted with Families of Individuals Diagnosed with Autism in Turkey (2000-2021)

Öz

In this study, it is aimed to examine the families of individuals diagnosed with autism in Turkey and the thesis and article studies conducted between 2000-2021 within the scope of various variables. Document analysis technique, one of the qualitative research methods, was used in the research. For this research, theses were obtained from the National Thesis Center of the Council of Higher Education and the articles were obtained from Google Scholar. Key words in the search were autism, autism spectrum disorder/pervasive developmental disorder, family, parent, mother, father. In the theses and articles included in the research; The fact that it was conducted with the families of children who received a diagnosis from the field of pervasive developmental disorders, The cases examined were made for families of children who were diagnosed with pervasive developmental disorders within the scope of opinion, case, comparison, effect, and that the title of the studies was autism, family, parent, mother, father, autismspectrum disorder The characteristics of having autistic concepts were sought. In this direction, a total of 73 theses and articles were reached in the research. Thesis and Article Review Form, which was finalized with expert opinion, was used in the research. Theses and articles; Year, type, research method, research technique, data collection tools, characteristics of the sample group, statistical analyzes used in data analysis and study subjects were examined. As a result of the study, it was seen that the most studies were done in 2020 (f=14), the most of the studies were in the type of articles (f=41), the theses were generally made in Istanbul and Maltepe University, the most of the theses were done in the Social Sciences Institute (f=22). It was determined that the most used quantitative method (f=43) was used in the studies, and the most used research techniques were the descriptive and relational survey model (f=34). In the studies, the General Information Form (f=43) was mostly used, the t-test (f=25) was mostly used in the analysis of the data, the research population was Istanbul (f=23) and the families of the Individuals Diagnosed with Autism ( f=5047) was found to be included. Based on the data obtained, it can be suggested that more scientific research be conducted on the families of individuals diagnosed with autism in Turkey.

Anahtar Kelimeler

Autism, Autism Spectrum Disorder, Pervasive Developmental Disorder, Family, Mother

Kaynakça

• Akbey, G., Ö, Kalaycı, C. (2016). Zihin Yetersizliği ve Otizm Spektrum Bozukluğu. Bölüm: Zihin yetersizlik ve otizm spektrum bozukluğunda aileler ve tutumlar, Eds.: Bakkaloğlu, H.,Diken, İ., H., Pegem Akademi, Ankara. 313-323.
• Akmaniş, B. (2010). Otistik çocuğu olan annelerin algıladıkları sosyal desteğe göre umutsuzluk düzeylerinin incelenmesi (Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi). Maltepe Üniversitesi, İstanbul.
• Akoğlu, G. (2019). Ankara’da yaşayan ve otizm spektrum bozukluğu olan çocuğa sahip orta sınıf babaların babalık deneyimleri (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Arslan, K. (2020). Otizmli çocuğu olan ailelerin dayanıklılığına etki eden faktörlerin incelenmesi (Yayınlanmamış doktora tezi). Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Başyiğit, E. F., Gültekin, O. (2018). Türkiye de 2013-2017 yılları arasında otizm ve fiziksel aktive alanında yapılmış lisansüstü tezlerin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. International Journal of Cultural and Social Studies (IntJCSS), 4(1):116-129.
• Bodur, Ş., Soysal Ş. (2004). Otizmin erken tanısı ve önemi. Sted, 13(10): 394-397.
• Çolak, A, Ergenekon, Y., Kaya, Ö. Yücesoy Özkan, Ş. (2016). Otizm spektrum bozukluğu (İkinci baskı). Ankara: T.C. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı.
• Foo, M., Yap, P. M. E. H., Sung, M. (2015). Theexperience of Singaporeancaregiverswith a childdiagnosedwithautismspectrumdisorderandchallengingbehaviours. Qualitative Social Work, 14 (5), 634-650.
• Goldson, E. (2016). Advances in Autism-2016. Advances in Pediatrics, 63: 333–355.
• Gözü, Ö., Özen, G., Tunalı, S. B. (2016). Nitel ve nicel araştırma yöntemlerinin bir arada kullanılması karma araştırma yöntemi. Anadolu Üniversitesi İletişim Bilimleri Fakültesi Uluslar Arası Hakemli Dergisi,24(2): 106-112. ISSN-1309-3487.
• Kal, B. (2020). Otizm spektrum bozukluğu tanısı olan çocukların annelerindeki anksiyete ve depresyon düzeylerinin incelenmesi (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Gelişim Üniversitesi, İstanbul.
• Karacar, E. (2016). Ebeveynlerin bakış açısından otizmli çocukların fiziksel aktiviteye katılımlarını etkileyen faktörlerin incelenmesi (Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi). Gedik Üniversitesi, İstanbul.
• Karacasu, G. (2019). Çocuklarında otizm spektrum bozukluğu olan ebeveynlerin tükenmişlik düzeyi ve anksiyete ile baş etme tutumları arasındaki ilişki. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Yakın Doğu Üniversitesi, Lefkoşa.
• Kaya, A. (2017). Otizmli çocuğa sahip ebeveynlerde benlik saygısı üzerine bir inceleme (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Çağ Üniversitesi, Mersin.
• Kaymak, A. (2016). Zihin yetersizliği ve otizm spektrum bozukluğu. bölüm: Otizm spektrum bozukluğu (obs): tanım, sınıflama, yaygınlık ve nedenler, Eds.: Bakkaloğlu, H. Diken, İ., H., Pegem Akademi, Ankara. 179-183.
• Koca, Ş. (2019). Otizm tanısı almış çocukların annelerinin psikolojik belirtilerinin incelenmesi (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Gelişim Üniversitesi, İstanbul.
• Kurşun, Z. (2018). Yaygın gelişimsel bozukluğu olan ve normal gelişim gösteren çocukların anne babalarının stres düzeyleri ve stresle başa çıkma yollarının karşılaştırılması (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Ticaret Üniversitesi, İstanbul.
• Moher, D., Liberati, A., Tetzlaff, J., & Altman, D. G. (2009). Preferred reporting items for systematic reviews and meta-analyses : The PRISMA statement. Annals of Internal Medicine, 151(4), 264-269.
• Ökcün Akçamuş, M. Ç. (2016). Otizm spektrum bozukluğu olan çocukların sosyal iletişim becerileri ve dil gelişim özellikleri. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi, Özel Eğitim Dergisi, 2016, 17(2):163-190.
• Sarcan, Ç. (2019). Otizmli bireylere sahip ailelerin yaşadıkları sorunların sosyolojik bir değerlendirmesi: Bulancak ilçesi örneği (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Afyon Kocatepe Üniversitesi, Afyonkarahisar.
• Şener Ef, Özkul Y (2013). Otizmin genetik temelleri. Sağlık Bilimleri Dergisi,22: 86-92.
• Turan, N. (2017). Otistik çocuğa sahip ailelerin yılmazlık düzeylerinin incelenmesi (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Hasan Kalyoncu Üniversitesi, Gaziantep.
• Uz, S., Kaya, K. (2018). Otizmli çocuklara ve ailelerine yönelik damgalama. JournalHistoryCultureand art research, 7(1), 663-683. doi:http://dx.doi.org/10.7596/taksad.v7i1.1411
• Verhoeff, B. (2014) Stabilizingautism: A Fleckianaccount of therise of a neurodevelopmentalspectrumdisorder. Studies in HistoryandPhilosophy of BiologicalandBiomedicalSciences, 46: 65–78.
• Yassıbaş, U. (2015). Otizm spektrum bozukluğu olan çocuğa sahip anne babaların yaşam deneyimlerine derinlemesine bakış (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Anadolu Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
• Yassıbaş, U., Şahin, C. H., Çolak, A. Ve Toprak, O. M. (2019). Çocukları otizm spektrum bozukluğu olan ailelerin yaşam deneyimlerine yönelik yapılan çalışmaların incelenmesi: Meta-sentez çalışması. Eğitimde Nitel Araştırmalar Dergisi- Journal of QualitativeResearch in Education, 7(1), 86-113. doi:10.14689/issn.2148-2624.1.7c1s.4m
• Yükseköğretim Kurulu, (2021, Mayıs 13). Ulusal Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/IstatistikiBilgiler?islem=4 adresinden edinilmiştir.