Üniversite Öğrencilerinin Yetersizlik Duygularının Ebeveynleriyle İlişkileri ve Arkadaşlık Kaliteleri Bağlamında İncelenmesi

Yıl 2021, Cilt: 3 Sayı: 1, 84 - 95, 30.06.2021

Durmuş Ümmet Burcu Tekiner İzel Eriştiren

https://doi.org/10.47899/ijss.20213108

Öz

Bu araştırmanın amacı üniversite öğrencilerinin yetersizlik duygularında ebeveyn ilişkilerinin ve arkadaşlık kalitelerinin yordayıcı rolünün araştırılmasıdır. Araştırmanın örneklemini, 261’i kadın ve 200’ü erkek olmak üzere toplam 461 üniversite öğrencisi oluşturmaktadır. Araştırmada veri toplama araçları olarak kişisel bilgi formu, Arkadaşlık Kalitesi Ölçeği, Yetersizlik Duygusu Ölçeği ve Ebeveyn-Ergen İlişki Niteliği Ölçeği kullanılmıştır. Araştırmanın amaçlarını test etmek üzere veriler üzerinde Pearson momentler çarpımı korelasyon tekniği, çoklu regresyon analizi ve hiyerarşik regresyon analizi teknikleri kullanılmıştır. Yapılan istatistiksel analizlere bakıldığında; genç yetişkinlerin arkadaşlık ilişkilerinde yakınlık ve kabul deneyimleri artıkça yetersizlik duyguları anlamlı düzeyde düşmekte olduğu görülmüştür. Genç yetişkinlerin anne ve babalarıyla olumlu ilişkilerinin arttığında, yetersizlik duygularının azaldığı ve olumsuz ilişkiler arttıkça yetersizlik duygularının da arttığı görülmüştür. Yapılan çoklu regresyon analizi sonucunda, arkadaşlık kalitesi ölçeği alt boyut puanlarının birlikte genç yetişkinlerin yetersizlik duygusu puanlarını anlamlı düzeyde yordadığı görülmüştür. Yapılan çoklu regresyon analizi sonucunda, aile ilişkileri niteliği alt boyut puanlarının birlikte genç yetişkinlerin yetersizlik duygusu puanlarını anlamlı düzeyde yordadığı belirlenmiştir. Genç yetişkinlerin yetersizlik duygularında hem babalarıyla kurdukları olumlu ilişkiler hem de arkadaşlarından aldıkları kabul duygusu önemli görülmekle birlikte, babayla kurulan olumlu ilişkilerin genç yetişkinlerin yetersizlik duygularında en güçlü yordayıcı değişken olduğu belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Yetersizlik duygusu, Ebeveyn-ergen ilişki niteliği, Arkadaşlık kalitesi, Genç yetişkinlik

Examining university students' feelings of the inadequacy in the context of their relationship with their parents and friendship quality

Öz

The aim of this research was to investigate the predictive role of parental relationships and friendship quality in the feelings of the inadequacy of the university students. A total of 461 university students, including 261 women and 200 men, were the samples of the study. In the study, personal information form, Friendship Quality Scale, Inadequacies Sense Scale and Parent-Adolescent Relationship Quality Scale were used as data collection tools. Pearson moments product correlation technique, multiple regression analysis and hierarchical regression analysis techniques were used on the data to test the objectives of the research. Looking at the statistical analyses; it has been observed that the feelings of inadequacy decrease significantly as young adults experience closeness and acceptance in friendship relationships. When young adults' positive relationships with their parents increased, feelings of inadequacy decreased and feelings of inadequay increased as negative relationships increased. As a result of the multiple regression analysis, it was observed that friendship quality scale subsize points together significantly exhausted the inadequaty sense scores of young adults. As a result of the multiple regression analysis, it was determined that the sub-dimension scores of family relations quality significantly exhausted the inadequacy sense scores of young adults together. While both the positive relationships they established with their fathers and the sense of acceptance they received from their friends were considered important in the feelings of inadequace of young adults, it was determined that the positive relationships established with the father were the strongest exhausting variables in the feelings of inadequacy of young adults.

Anahtar Kelimeler

Parent-adolescent relationship quality, Young adulthood, Sense of inadequacies, Quality of friendship, Quality of friendship, Young adulthood

Kaynakça

• Adler, A. (1927). İnsanı tanıma sanatı, (Çev. K. Şipal). Ankara: Say Yayıncılık.
• Adler, A. (1985). Yaşamın anlam ve amacı, (Çev. K. Şipal) Ankara: Say Yayıncılık.
• Ainsworth, M. D. S. (1989). Attachments beyond infancy. American Psychologist, 44, 709-716.
• Akbağ, M. & Ümmet, D. (2018). Ana-babaya bağlanma ile öznel iyi oluş arasındaki ilişkide temel psikolojik ihtiyaçların doyumunun aracı rolü. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 8(50), 59-85.
• Akdoğan, R. & Ceyhan, E. (2014a). Üniversite öğrencileri için yetersizlik duygusu ölçeğinin geliştirilmesi: geçerlik ve güvenirlik analizleri. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 5(41), 117-128.
• Akdoğan, R.& Ceyhan, E. (2014b). Adleryen grupla psikolojik danışmanın yetersizlik duygusu ve psikolojik belirtiler üzerindeki etkisi. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 5(42), 280-293.7.
• Akın, A., Adam-Karduz, F. F. & Akın, Ü. (2014). Arkadaşlık Kalitesi Ölçeği Türkçe formunun geçerlik ve güvenirliği. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 3(4), 378-383.
• Akün, E. (2017). Yapısal aile sistemleri kuramı bağlamında ergenlik döneminde aile yapısı ve ergenlik dönemi sorunları. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Arslan, E. (2008). Bağlanma stilleri açısından ergenlerde Erikson’un psikososyal gelişim dönemleri ve ego kimlik süreçlerinin incelenmesi. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Aurby, W. E. (1974). Life style assessment: So what?. Eylül 14, 2019’da http://eric.ed.gov/?id=ED106694 adresinden alınmıştır.
• Aydın, M. (2017). Üniversite öğrencilerinin problemli internet kullanımları ile akılcı olmayan inançları ve yetersizlik duygusu arasındaki ilişkiler. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Anadolu Üniversitesi Eğitim Bilimleri Ensititüsü, Eskişehir.
• Bandura, A. (1986). Social foundations of thought and action: A social cognitive theory. Englewood Cliffs, NJ: Prentice-Hall.
• Bandura, A. (1989). Human agency in social cognitive theory. American Psycholgy, 44(9), 1175-1184.
• Bandura, A. (1994). Self-efficacy. Encyclopedia of human behavior, cilt 4, VS Ramachaudran (Ed), New York. Academic Press, s. 71-81.
• Bandura, A. (1995). Self-efficacy in changing societies. Cambridge: Cambridge University Press.
• Bandura, A. (1997). Self-efficacy: the exercise of control. New York Freeman.
• Bandura, A. (2005). The primacy of self-regulation in health promotion. Applied Psycholgy, 54(2), 245-254.
• Bandura, A. & Adams, N. E. (1977). Analysis of self-efficacy theory of behavioral change. Cognitive Therapy Researchs, 1(4), 287-310.
• Bartholomew, K., veHorowitz, L. M. (1991). Attachment styles among young adults: A test of four-category model. Journal of Personality and Social Psychology, 61(2), 226- 244.
• Bayraktar F. (2007). Olumlu ergen gelişiminde ebeveyn/akran ilişkilerinin önemi. Çocuk ve Gençlik Ruh Sağlığı Dergisi, 14(3), 157-166.
• Bilen, M. (2009). Sağlıklı insan ilişkileri. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Bowlby, J. (1958). The Nature of a Child's Tie to His Mother. International Journal of Psycho-Analysis, 39, 350-373.
• Bowlby, J. (1980). Attachment and loss: Sadness and depression. New York: Basic Books.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş., & Demirel, F. (2013). Bilimsel araştırmanın temelleri. Nicel Araştırmalar. Ankara: Pegem Akademi.
• Çelik, H. (2013). Genç yetişkinlerde babanın belirsiz kaybının aile sistemi ve bireysel psikolojik örüntüler bağlamında incelenmesi: danışmanlık psikolojisi perspektifinden karma bir araştırma. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Çelikkaleli, Ö. (2015). Ergenlerdeki psikoloji belirtilerin cinsiyet, sınıf düzeyi, okul türü ve algılanan ebeveyn tutumlarına göre incelenmesi. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 26, 148-162
• Çimşir, E., Akdoğan, R. (2019). Yalnızlık ve Yetersizlik Duygusu Arasındaki İlişkide Kendini Saklamanın Aracı Rolü, Anadolu Journal of Educational Sciences International, 9(1), 111-128.
• Demir, S. (2017). Üniversite öğrencilerinin bağlanma stilleri ile kaygı düzeyleri ve yetersizlik duyguları arasındaki ilişkinin incelenmesi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Beykent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Deniz, K. (2007). İlköğretim ikinci kademede konuşma ve dinleme yoluyla öğrencileri ikna üzerine bir araştırma. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Dinçer, B. (2008). Alt ve üst sosyo ekonomik düzeyde lise ikinci sınıfa devam eden ergenlerin anne baba tutumlarını algılamaları ile arkadaşlık ilişkilerinin incelenmesi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Çoban, A. E., Çok, F., Doğan, T. & Karaman, N. G. (2012). Ergenlerde arkadaşlık ilişkilerinin yordayıcısı olarak cinsiyet ve aileye ilişkin değişkenler. İlköğretim Online Dergisi. 11(3), 845-855.
• Batıgün, D. A. & Say, G. (2015). Ebeveyn-ergen ilişki niteliği ölçeğinin üniversite öğrencileri için psikometrik özellikleri. Klinik Psikiyatri Dergisi, 18, 49-58.
• Dyson, R. & Renk, K (2006). Freshmen adaptation to university life: Depressive symptoms, stress, and coping. Journal of Clinical Psychology, 62(10), 1231– 1244.
• Eraslan Çapan, B. (2009). Öğretmen adaylarının kişilerarası ilişkileri ve bağlanma stilleri arasındaki ilişki. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9(2), 127-142
• Erözkan, A. (2013). Üniversite öğrencilerinin iletişim becerilerini etkileyen faktörler. Eğitim Bilimleri Dergisi, 22(22), 135-149
• Eryavuz, A. (2006). Çocuklukta algılanan ebeveyn kabul veya reddinin yakın ilişkiler üzerindeki etkileri. Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. İzmir.
• Goodwin, R., & Gaines, S. O. (2004). Relationship beliefs and relationship quality across cultures: Country as a moderator of dysfunctional beliefs and relation quality in three former communist countries. Personal Relationship, 11, 267-279.
• Gökdağ Baltaoğlu, M., Sucuoğlu H. & Yurdabakan, İ. (2015). Öğretmen adaylarının öz-yeterlik algıları ve başarı/başarısızlık yüklemeleri: boylamsal bir araştırma. İlköğretim Online 14(3), 803-814.
• Gümüş, Z. (2018). Yetişkin bireylerdeki bağlanma stillerinin demografik özellikleri ve yaşam kaliteleriyle olan ilişkinin incelenmesi, The Journal of Academic Social Science, 6(78), 505-521.
• Güngör, D. & Sümer, N. (1999). Yetişkin bağlanma stilleri ölçeklerinin türk örneklemi üzerinde psikometrik değerlendirmesi ve kültürlerarası bir karşılaştırma. Türk Psikoloji Dergisi 14(43), 71-106.
• Hamarta, E. (2004). Üniversite öğrencilerinin yakın ilişkilerindeki bazı değişkenlerin (benlik saygısı, depresyon ve saplantılı düşünme) bağlanma stilleri açısından incelenmesi. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Kaya, A. (2013). Kişiler arası ilişkiler ve etkili iletişim. Ankara: Pegem akademi.
• Kaymak Ö. S. (2004). Aile içinde öfke ve saldırganlığın yansımaları. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 37(2), 27-39.
• Köçer, G. & Öngören, S. (2017). Öğretmen adaylarının olumlu üst-biliş ve olumlu üst-duygularının bağlanma stilleri açısından incelenmesi. International Journal of Eurasia Social Scienes. 8(30), 2183-2202.
• Kurbanoğlu, S. S. (2004). Özyeterlik inancı ve bilgi profesyonelleri için önemi. Bilgi dünyası, 5(2), 137-152.
• Luyckx, K., Soenens, B., Goossens, L., Beckx, K. & Wouters, S. (2008). Identity exploration and commitment in late adolescence: Correlates of perfectionism and mediating mechanisms on the pathway to well–being. Journal of Social and Clinical Psychology, 27(4), 336–361.
• Mersin, S., & Öksüz, E. (2014). Üniversite öğrencilerinde aile desteğinin kaygı düzeyine etkisi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi. 7(35), 643-651.
• Mosak, H. H. & Schneider, S. (1977). Masculine protest, penis envy, woman’s liberation and sexuale quality. Journal of Individual Psychology, 33(2), 193-202.
• Onur, B. (1995). Gelişim psikolojisi: Yetişkinlik, yaşlılık, ölüm. Ankara: İmge Kitabevi.
• Özgüven, İ. E. (1992). Üniversite öğrencilerinin sorunları ve baş etme yolları. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. (7), 5-13.
• Parlar, H. & Gençal Yazıcı, S. (2017). Evli ve bekar yetişkinlerin genel öz-yeterlik ve benlik saygılarının incelenmesi. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 16(31), 207-247.
• Schunk, D. H. (1991). Self-efficacy & academic motivation. Educational Psychologist, 26, 207–231.
• Schunk, D. H., & Pajares, F. (2002). The development of academic self-efficacy. In A. Wigfield & J. S. Eccles (Eds.), A Vol. in the educational psychology series. Development of achievement motivation (p. 15–31). Academic Press.
• Sternberg, R. J. (1986). A triangular theory of love. Psychological Review, 93, 119-135.
• Sweeney, T. J. (1989). Adlerian counseling: A practical approach for a new decade. (3rd Ed.). USA: Accelerated Development Inc.
• Terzi, Ş. & Cihangir Çankaya, Z. (2009). Bağlanma stillerinin öznel iyi olmayı ve stresle başa çıkma tutumlarını yordama gücü. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi. 4(31), 1-11.
• Yavuz, T. (2018). Üniversite öğrencilerinin ilişki doyumu ve bağlanma stilleri arasındaki bağlantı, Üsküdar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul
• Yıldırım, F. & İlhan, İ. Ö. (2010). Genel öz yeterlilik ölçeği Türkçe formunun geçerlilik ve güvenilirlik çalışması. Türk Psikiyatri Dergisi, 21(4), 301-8.
• Yıldız, C. (2008). Üniversite öğrencilerinin geçmişte yaşadıkları ayrılık kaygısı ile bağlanma stilleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Yıldızhan, E. (2017). Bağlanma Teorisi ve Bağlanma Bozukluklarına Genel Bir Bakış. Anadolu Kliniği, 22(1), 66-72. İstanbul.