Avrupa Birliği ve Türk Hukuku Perspektifinden Doğanın Emaneti: Anıt Ağaçlar

Yıl 2024, Cilt: 6 Sayı: 2, 42 - 55

İpek Çimen Bulut

https://doi.org/10.47899/ijss.1490010

Öz

Geçmişten geleceğe uzanan kuşaklararası eşsiz birer köprü olan anıt ağaçlar, eteklerinde genetiğe, türlere, biyolojik çeşitliliğe, tarihe, kültüre ve en önemlisi de sürdürülebilirliğe dair pek çok bilgi barındırırlar. Bu sebeple geçmişten gelen bilge varlıklar olarak da adlandırılabilecek olan anıt ağaçların, dimağlarında biriktirdikleri bu kadim bilgilerden faydalanmak, insanlık için vazgeçilmemesi gereken bir miras, aynı zamanda da daha iyi bir gelecek inşası için özellikle sosyal bilimler alanında halen çok az ele alınmış bulunan bir araştırma alanıdır.
Bu makale çalışmasında, Avrupa Birliği Hukuku ve Türk Hukuk sistemlerinde anıt ağaçların korunmalarına yönelik yasal düzenlemelerin meşru temelleri ortaya konmaya çalışılmaktadır. Bu temeller bağlamında Avrupa Birliği Hukuku ile Türk Hukukunda halihazırda var olan yasal düzenlemelerin gelişim düzeyleri incelenip, her iki kapsamda da eksikliklerin tespiti ve ilerleme yolları irdelenerek, bu konuda hem çevre hukukunun biyolojik çeşitlilik kayıplarının engellenmesi ve iklim değişikliği ile mücadele yazınlarına katkı sağlanması, hem de bu alanlarda, anıt ağaçların korunmalarına yönelik olarak yasa yapıcılara, kamu yönetici ve paydaşlarına öneriler getirilmesi hedeflenmektedir.

Anahtar Kelimeler

Anıt ağaç, iklim değişikliği, biyolojik çeşitlilik, eko-turizm, sürdürülebilirlik

From the Perspective of the European Union and Türkiye, The Trust of Nature: Monumental Trees

Öz

Monumental trees, which are unique intergenerational bridges extending from the past to the future, contain a lot of information about genetics, species, biodiversity, history, culture and most importantly sustainability. For this reason, benefiting from the ancient knowledge accumulated in the minds of monumental trees, which can also be considered as wise beings from the past, is a heritage that should not be given up for humanity, and at the same time, it is still very little addressed, especially in the field of social sciences, for the construction of a better future. In this article, it is tried to reveal the legitimate basis of legal regulations for the protection of monumental trees in European Union Law and Turkish Legal systems. In this context, by examining the evolution of the existing legal regulations in European Union Law and Turkish Law, identifying deficiencies in both contexts, and examining ways of progress, it is aimed to contribute to the literature on preventing biodiversity losses and combating climate change in environmental law. It is aimed to make suggestions to legislators, public administrators, and stakeholders regarding the protection of monumental trees.

Anahtar Kelimeler

Monumental tree, climate change, biodiversity, eco-tourism, sustainability

Kaynakça

• Akgün, B., A. Okumuş, E. Yazar (2018). Gaziantep Yöresinde Bulunan ve Anıt Ağaç Niteliği Taşıyan Doğu Çınarı (Platanus Orientalis L.)’nın Fiziksel Özelliklerinin Belirlenmesi. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Mühendislik Bilimleri Dergisi, 21(4), 305-311.
• Anitagaclar.gov.tr (2024). Türkiye Cumhuriyeti Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı Anıt Ağaçlar Projesi, Türkiye, 31.03.2024 tarihinde https://anitagaclar.gov.tr/proje-hakkinda adresinden alındı
• Antkowiak W. ve Ludian J. (2016). Natural monuments and monumental trees in the Oborniki and Ryczywol communes (Wielkopolska Voivodeship), Steciana, 20(4), 2019-231. https://doi.org/10.12657/steciana.020.023
• Asciuto, A., V. Borsellino, M. D'Acquisto, C.P. Di Franco, M. Di Gesaro ve E. Schimmenti (2015). Monumental trees and their existence value: the case study of an Italian natural park. Journal of Forest Science, 61(2), 55-61. https://doi.org/10.17221/86/2014-JFS
• Bernardez Villegas, G., A.R. Rodriguez, I. S. de la Iglesia, X.I. F. Alonso (2021). Monumental palms in Galicia (NW Spain). Palms, 65(1): 5-25.
• Blicharska, M. ve G. Mikusinski (2014). Incorporating Social and Cultural Significance of Large Old Trees in Conservation Policy. Conservation Biology, 28(6): 1558-1567.
• Brans E. (2022). Climate change Liability, negative emissions and Biodiversity Restoration. Journal for European Environmental and Planning Law, 19, 311-336, https://doi.org/10.1163/18760104-19040003.
• Butler, J. (2018). Ancient and other trees of special interest: indicators of old growth biodiversity and heritage. Ancient Woodlands and Trees: A Guide for Landscape Planners and Forest Managers. İçinde Ed. A.H. Çolak, S. Kırca, I.D. Rotherham. Ankara: TÜBA.
• Camarda, I. ve G. Brundu (2021). Monumental trees and old-growthforests in Sardinia (İtaly). Flora Mediterranea 31 (Special Issue): 407-414. https://doi.org/10.7320/FlMedit31SI.407.
• Cannizzaro, S. ve G.L. Corinto (2014). The role of monumental trees in defining local identity and in tourism. A case study in the Marches Region. Geoprogress Journal, 1(1): 29-48.
• Cannon, C. H., G. Piovesan ve S. Munné-Bosch (2022). Old and ancient trees are life history lottery winners and vital evolutionary resources for long-term adaptive capacity. Nature Plants, 8: 136-145.
• Colangelo, M., J.J. Camarero, A. Gazol, G. Piovesan, M. Borghetti, M. Baliva, T. Gentilesca, A. Rita, A. Schettino ve F. Ripullone, (2021). Mediterranean old-growth forests exhibit resistance to climate warming. Science of the Total Environment, 801, 1-13. https://doi.org/10.1016/j.scitotenv.2021.149684.
• Çakmak, N.M. (2008). Biyolojik Çeşitliliğin Hukuken Korunması ve Kamu Yararı. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 57(1), 133-166. https://doi.org/10.1501/Hukfak_0000000292
• Çevikçelik, M. (2021). Anıt Ağaçların Hukuki Rejimi. Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 23(2), 1483-1509.
• Çevre ve Şehircilik Bakanlığı (2012). Korunan Alanların Tespit, Tescil ve Onayına İlişkin Usul ve Esaslara Dair Yönetmelik, RG, 19 Temmuz 2012, Sayı 28358
• Çevre ve Şehircilik Bakanlığı (2020). Tabiat Varlığı Olarak Belirlenecek Anıt Ağaçların Tespitine İlişkin İlke Kararı, Karar sayısı 110, Karar Tarihi: 10.09.2020, RG, 24 Ekim 2020, Sayı 31284.
• Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı (2022). Tabiat Varlıklarını Koruma Merkez Komisyonu’nun Tabiat Varlığı Olarak Belirlenecek Anıt Ağaçların Tespitine İlişkin İlke Kararı, Karar sayısı 117, Karar Tarihi: 01.07.2022, RG, 20 Temmuz 2022, Sayı 31898.
• Çolak, N. İ. (2015). Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Hukuku. İstanbul: XII Levha, 2. Baskı.
• Dafni A. (2006). On the typology and the worship status of sacred trees with a special reference to the Middle East. Journal of Ethnobiol Ethnomed, 2(26). Doi: 10.1186/1746-4269-2-26.
• Directorate General of Environmental Impact Assessment, Permit, and Inspection, (2020). 6th the State of Environment Report for Republic of Turkey. Ankara: Ministry of Environment and Urbanization.
• Dirik, H., R. Erdoğan, H.S. Altınçekiç, H. Altınçekiç (2014). Kent ağaçlarının işlevleri, koruma önemi ve değer belirleme yaklaşımları. Artvin Çoruh Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 15(2): 161-174.
• Dreslerova, J. (2017). Memorial trees in the Czech Landscape. Journal of Landscape Ecology, 10(2), 78-108.
• European Commission (2019). The European Green Deal. Communication from the Commission to the European Parliament, the European Council, the Council the European Economic and Social Committee and the Committee of the Regions. Brussels: The European Commission.
• European Union (2022). Strengthening Cultural Heritage Resilince for Climate Change: Where the European Green Deal Meets Cultural Heritage, Luxembourg. https://doi.org/10.2766/44688.
• Genç M. ve Ş. T. Güner (2003). Göller Bölgesi’nin Anıt Ağaçları. Ankara: Isparta Valiliği, İl Özel İdare Müdürlüğü.
• Gözler, K. (2021). İngilizce Karşılıklarıyla Hukukun Temel Kavramlar. 19. Baskı. Bursa: Ekin Yayınları.
• Güneş, C. ve S. Önder (2022). Konya ili Meram ilçesinde bulunan anıt ağaçların incelenmesi ve koruma statülerinin belirlenmesine yönelik bir araştırma. Ulusal Çevre Bilimleri Araştırma Dergisi, 5(2): 100-111.
• Hartel, T., V. Arghiuş, F. Stoican, K. O. Reti, Laura Bouriaud (2023). New Law for Old Trees in Romania: lessons and opportunities. Conservation Science and Practice, 5,1-4.
• Lindenmayer, D.B. ve W.F. Laurance (2016). The Unique Challenges of Conserving Large Old Trees. Trends in Ecology & Evolution, 31(6), 416-418.
• Lopes, R.P., C.S. Reis, P.R. Trincao (2019). Portugal’s trees of public interest: Their role in botany awareness. Finisterra, LIV(110): 19-36. https://doi.org/10.18055/Finis14564.
• Maiorano, L., G. Amori, A. Montemaggiori, C. Rondinini, L. Santini, S. Saura, L. Boitani (2015). On how much biodiversity is covered in Europe by national protected areas and by the Natura 2000 network: insight from terrestrial vertebrates. Conservation Biology, 29(4), 986-995.
• Mannu, R., L.M. Torres-Vila, M. Olivieri ve A. Lentini (2021). When a threatened species becomes a threat: a key to reading the Habitats Directive based on occurrence and distribution of Cerambyx cerdo L. in Mediterranean urban and peri-urban areas. Insect Conservation and Diversity, 14: 730-735. https://doi.org/10.1111/icad.12531
• Mölder, A., M. Schmidt, T. Plieninger ve P. Meyer (2020). Habitat-tree protection concepts over 200 years. Conservation Biology, 34(6), 1444-1451.
• Petruccelli, R., C. Giordano, M.C. Salvatici, D. Beghe, M. Rodolfi, A. Fabbri ve C. Benelli (2021). Characterization and conservation of “Olivo della Strega”: an ancient olive tree, precious resource for natural and cultural heritage. Rendiconti Lincei Scienze Fisiche e Naturali, 32: 311–324.
• Pietraszko, E., J. Zarnowiec, S. Szafran, T. Zalot, G. Dziergas, P. Jarosz (2022). What can we learn from monitoring of monumental trees – A case study of the Jasienica and Jaworze Communes (Silesia, South Poland). Journal of Ecological Engineering, 23(6): 129-138.
• Piovesan, G., C.H. Cannon, J. Liu ve S. Munné-Bosch (2022). Ancient trees: irreplaceable conservation resource for ecosystem restoration. Trends in Ecology & Evolution, 37(12), 1025-1028.
• Rivers, Malin, Adrian C. Newton, Sara Oldfield ve Global Tree Assesment Contributors (2023). Scientists' warning to humanity on tree extinctions. Plants, People, Planet, 5(4), 466–482. https://doi.org/10.1002/ppp3.10314
• Sancakdar, O. (2012). Taşınmaz Kültür ve Tabiat Varlıkları Hukuku: Teorik ve Uygulamalı Bir Yaklaşım. Ankara: Seçkin, 2.Baskı.
• Stephenson, N., A. Das, R. Condit, S. E. Russo, P. J. Baker, N. G. Beckman, D. A. Coomes, E. R. Lines, W. K. Morris, N. Rüger, E. Alvarez, C. Blundo, S. Bunyavejchewin, G. Chuyong, S. J. Davies, A. Duque, C. N. Ewango, O. Flores, J. F. Franklin, H. R. Grau, Z. Hao, M. E. Harmon, S. P. Hubbell, D. Kenfack, Y. Lin, J.R. Makana, A. Malizia, L. R. Malizia, R. J. Pabst, N. Pongpattananurak, S.-H. Su, I-F. Sun, S. Tan, D. Thomas, P. J. van Mantgem, X. Wang, S. K. Wiser ve M.A. Zavala (2014). Rate of tree carbon accumulation increases continuously with tree size. Nature 507, 90–93. https://doi.org/10.1038/nature12914
• Şengül, M. (2001). Bir Çevre Yönetimi Aracı Olarak Çevre için Eğitim. Amme İdaresi Dergisi, 34(4), 137-155.
• Yan S. (2023). The Role and Value of Ancient Trees in the Ecosystem. International Journal of Molecular Ecology and Conservation, 13(2), 1-7, Doi: http://dx.doi.org/10.5376/ijmec.2023.13.0002
• Zapponi, L., G. Mazza, A. Farina, L. Fedrigoli, F. Mazzocchi, P. F. Roversi, G. S. Peverieri ve F. Mason (2017). The role of monumental trees for the preservation of saproxylic biodiversity: re-thinking their management in cultural landscapes. Nature Conservation, 19, 231-243. https://doi.org/10.3897/natureconservation.19.12464.