Humanitarian Intervention, Responsible to Protect and Cyprus Peace Operation

Yıl 2024, Cilt: 6 Sayı: 2, 56 - 74

Alperen Epik , Çağrı Emin Demirbaş

https://doi.org/10.47899/ijss.1563277

Öz

Historically, there are many definitions as from religion to notion which define with helping by universal norms on Notion of humanitarian intevention. Also, there are different perceptions to humanitarian intervention which it is hard to define only one definition. A group thinks that humanitarian intervention damage to international peace and security which because of violating state sovereignty. So, they are against humanitarian intervention. Other group thinks that human life is more important than state sovereignty and they thinks that there are necessities for humanitarian intervention in some situations. In 2001 International Intervention and State Sovereignty Comission published Responsibility to Protect Report and they strive to clarify to notion of humanitarian intervention. Cyprus Question is a issue which continue from WWII to today. This issue was tried to be resolved with the Republic of Cyprus, which was established with the 1959 London-Zurich Agreements, but it could not continue as a state it lived due to the problems that emerged before and after this agreement and also with these evets such as the killing of many Turkish Cypriots and forcing them to migrate until 20 July 1974 emerged. With the coup attempt carried out under the leadership of Nikos Sampson on July 15,1974, the violation of the treaties that registered the existence of the Republic of Cyprus in terms of international law on the island was revealed, and with the peace operation organized by the Turkish Armed Forces on the island on July 20, 1974, the bloodshed on the island was stopped. Although the Repsonsiblity to Protect Report was created after the intervention of the Republic of Turkey, it does not mean that the report cannot be applied to it. The queistion that I will try to answer in this article will be whether the intervention of the Republic of Turkey meets the six criteria for military intervention created by the Responsiblity to Protect Report.

Anahtar Kelimeler

Humanitarian Intervention, Responsiblity to Protect, Cyprus Peace Operation

İnsani Müdahale, Koruma Sorumluluğu ve Kıbrıs Barış Harekâtı

Öz

İnsani müdahale kavramı, haklı savaş doktrininin teolojik köklerinden, insan hakları gibi evrensel normlara uzanan bir tarihsel seyir izlemiştir. Günümüzde kavram, sosyal bilim alanlarındaki tüm kavramlar gibi, tek bir tanıma indirgenemeyen tartışmalı bir yapıya sahiptir. Kimi yazarlar, insani müdahalenin devletin egemenliğine zarar verdiğini ve uluslararası barış ve güvenliği tehlikeye düşürdüğü görüşündedir. Kimileri ise insan hayatının devlet egemenliğinden daha öncelikli olduğu görüşünden hareketle insani müdahalenin kimi durumlarda gerekli olduğunu iddia etmektedir. 2001 yılında “Uluslararası Müdahale ve Devlet Egemenliği Komisyonu”, “Koruma Sorumluluğu” isimli bir raporla insani müdahale tartışmalarına yeni bir boyut ekleyerek, insani müdahale kavramı yerine koruma sorumluluğu kavramını önermiştir. Buna göre kendi halkını insanlık vicdanını kanatan kimi insancıl krizlerden koruyamayan, korumayan veya bizzat krizin sorumlusu olan devletlere yönelik gerçekleştirilecek askeri müdahalenin uluslararası toplumun koruma sorumluluğunu oluşturacaktır. Kıbrıs sorunu II. Dünya Savaşı’ndan günümüze kadar gelmiş ve sürmekte olan bir meseledir. Bu mesele 1959 Londra-Zürih Antlaşmaları ile kurulan Kıbrıs Cumhuriyeti ile çözülmeye çalışılmış fakat başarıya ulaşılamamıştır. 20 Temmuz 1974’e kadar çok sayıda Kıbrıs Türk’ünün öldürülmesi, göçe zorlanması gibi olaylar ortaya çıkmış ve bu olaylar Türkiye’yi Kıbrıs’a yönelik bir askeri müdahale gerçekleştirmeye yönlendirmiştir. 15 Temmuz 1974’te Nikos Sampson önderliğinde gerçekleştirilen darbe girişimi ile Kıbrıs Cumhuriyeti’nin uluslararası hukuk açısından varlığını tescilleyen antlaşmaların ihlali ortaya çıkmış ve bu doğrultuda 20 Temmuz 1974’te Türk Silahlı Kuvvetleri Kıbrıs Barış Harekâtı ile duruma müdahil olmuştur. Bu çalışmada cevaplandırılmaya çalışılan temel soru Türkiye Cumhuriyeti’nin gerçekleştirmiş olduğu askeri müdahalenin, Koruma Sorumluluğu raporunun insancıl askeri müdahale için getirmiş olduğu altı kriteri karşılayıp karşılamadığıdır. Çalışmanın temel argümanı Kıbrıs Barış Harekâtı’nın koruma sorumluluğu kriterleri çerçevesinde bir insani müdahale olarak değerlendirilebileceğidir.

Anahtar Kelimeler

İnsani Müdahale, Koruma Sorumluluğu, Kıbrıs Barış Harekâtı

Teşekkür

Teşekkür Bu makalenin gerçekleştirilmesinde, çalışmam boyunca benden bir an olsun yardımlarını esirgemeyen saygı değer danışman hocam Dr.Öğr.Üyesi Çağrı Emin Demirbaş, çalışma süresince tüm zorlukları benimle göğüsleyen sevgili eşim Cemre Nur ÖNEN EPİK, kız kardeşim Hilal EPİK, babam Ömer Tahir EPİK, annem Mümine EPİK, silah arkadaşlarım Engin TÜRKAN, Yaşar GÜLLÜKAYA ve tez dönemim boyunca hayatımın her evresinde bana destek olan değerli eski 3’üncü Bt.K.’nı Enes KUL ve 3’üncü Bt.K.lığı personeline sonsuz teşekkürlerimi sunarım.” Alperen EPİK Çanakkale, Ekim 2024

Kaynakça

• Artuç.İ.(1989).Kıbrıs’ta Savaş ve Barış.İstanbul:Kastas Yayınları.
• Asia-Pacific Centre for the Responsibility to Protect.(2023). A Framework for Action for the Responsiblity to Protect: A Resource for States. New York:Asia-Pacific Centre for The Responsibility to Protect and Global Centre for The Responsibility to Protect.
• Aytaç,B.,G.(2022). Cyprus Peace Operation in The Perspective of Responsibility to Protect. İçtimaiyat Sosyal Bilimler Dergisi, 6(2),s.669-680.
• Bordat,J.(2016). Globalisation and War: The Historical and Current Controversy on Humanitarian Interventions. International Journal of Social Inquiry, 2(1), s.59-72.
• Bozkurt (1974a). ’’Ayvasılda Yapılan Kazılarda Kardeşlerimizin Çürümüş Cesetleri Meydana Çıkarıldı’’.s.1.Erişim Tarihi:22 Kasım 2024. https://evrakcm.gov.ct.tr/siteler/gazeteler/bozkurt/1974/Ağustos/23agustos1974-bozkurt.pdf.
• Bozkurt (1974b). ’’Internatinonal Herald Tribune Rum barbarlığını teşhir etti. Limasol’daki Türkler esir telakki ediyor’’.s.1.Erişim Tarihi:22 Kasım 2024. evrakcm.gov.ct.tr/siteler/gazeteler/bozkurt/1974/Temmuz/28temmuz1974-bozkurt.pdf.
• Bozkurt (1974c).’’Yeni Katliamlar’’.s.1.Erişim Tarihi:22 Temmuz 2024. https://evrakcm.gov.ct.tr/siteler/gazeteler/bozkurt/1974/Ağustos/23agustos1974-bozkurt.pdf.
• Bozkurt, E. (2002) Uluslararası İnsan Hakları Hukuku. Yetkin Yayıncılık.
• Bölükbaşı.S.(2001).Barışçı Çözümsüzlük.Ankara:İmge Yayınları.
• Birand.M.A.(1999).Kıbrıs2ın 50 Yılı Belgeseli | 1999 | 32.Gün Arşivi [Belgesel]. Erişim 17 Mart 2024. https://www.youtube.com/watch?v=V2XwO9KUznA.
• BM.(1945). Birleşmiş Milletler Antlaşması. Erişim Tarihi 11 Aralık 2023. https://inhak.adalet.gov.tr/Resimler/SayfaDokuman/2212020141836bm_01.pdf.
• ICISS.(2001).The Responsibility to Protect.Ottawa:International Development Research Centre.
• Cumhuriyet Senatosu Tutanak Dergisi.(1964).Birinci Oturum.Dönem I.C.21.Toplantı 3. Erişim Tarihi:20.11.2024. https://www5.tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTANAK/CS__/t03/c021/cs__03021091.pdf
• Clark, T. (2023). Kısa Kıbrıs Tarihi. İstanbul: Say Yayınları.
• Denktaş,R.(1997).Klerides’ Mektuplar. İstanbul:Dışişleri ve Savunma Bakanlığı Tanıtma Dairesi.
• Demirel.N.(2013). Uluslararsı Hukukta İnsani Müdahale ve Hukuki Meşruiyet Sorunu.FSM İlmi Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi.(1).152-172.
• Dışişleri Bakanlığı. (1964). Dışişleri Belleteni. Dışişleri Bakanlığı Yayınları:Ankara. Erişim: 24 Ocak 2024. http://diad.mfa.gov.tr/diad/belleteni/1964-1995-sayi-1-15.pdf.
• Dışişleri Bakanlığı. (1964(II)). Dışişleri Belleteni.Dışişleri Bakanlığı Yayınları:Ankara. Erişim: 24 Ocak 2024. http://diad.mfa.gov.tr/diad/belleteni/1964-1995-sayi-1-15.pdf.
• Dışişleri Bakanlığı. (1965). Dışişleri Belleteni. Dışişleri Bakanlığı Yayınları:Ankara. Erişim: 24 Ocak 2024. http://diad.mfa.gov.tr/diad/belleteni/1964-1995-sayi-1-15.pdf.
• Dışişleri Bakanlığı. (1967). Dışişleri Belleteni. Dışişleri Bakanlığı Yayınları:Ankara. Erişim: 24 Ocak 2024. http://diad.mfa.gov.tr/diad/belleteni/1967-sayi-28-39.pdf.
• Dışişleri Bakanlığı. (1968). Dışişleri Belleteni. Dışişleri Bakanlığı Yayınları:Ankara. Erişim: 24 Ocak 2024.http://diad.mfa.gov.tr/diad/belleteni/1968-sayi-40-51.pdf.
• Ecevit.B.(1974). ECEVİT-Kıbrıs Barış Harekâtı.Erişim Tarihi 3 Mayıs 2024.https://www.youtube.com/watch?v=NUUWJAbn8XA.
• Edibali. A. (1974).Türkiye’nin Kıbrıs Politikası Nasıl Olmalıdır?.Ankara:Otağ Yayınları.
• Hakkı.M.M.(2007). The Cyprus issue:a documentary history,1987-2007.Londra:Bloomsbury Academic.
• Kardaş,Ş.(2003). Humanitarian Intervention: A Conceptual Analysis. Turkish Journal of International Relations, 2(3-4), s.21-49.
• Kıralp.Ş.(2014). 1967-1974 Döneminde Kıbrıs Sorunu ve Türkiye ile Yunanistan’ın Kıbrıs Politikaları. Journal of History Culture and Art Research.7(2).s.444-460.Erişim Tarihi 5 Mart 2024. https://digitallibrary.un.org/record/647126?v=pdf.
• Knudsen, T. B. (2007). Humanitarian intervention revisited: Post-cold war responses to classical problems. International Peacekeeping, 4(3), s. 146-165.
• Manisalı,E.(2000). Dünden Bugüne KIBRIS. Çağdaş Matbaacılık ve Yayıncılık.
• Milliyet (1974). ’’İsveç TV’si Sinirlerine Hakim Olamayan Bu Filme Bakmasın Diye Katliamı Gösterdi’’.s.1.Erişim Tarihi:22.11.2024. https://gazetearsivi.milliyet.com.tr/liste?tarih=1974.09.02.
• Mercan,S.(2019). Dış Siyasi Olaylarla İlgili TBMM’nin Gizli Oturum Görüşmelerinde Kıbrıs (1974).Ankara:Iksad Publishing House.
• Oberling.P.(1982).Bellapais’e Giden Yol: ‘’Kıbrıs Türklerinin Kuzey Kıbrıs’a Göçü’’.Gnkur. Basımevi:Ankara.
• Oktay,H.E.(2015). Türk Tarihinin Kayıp Yılları Kıbrıs Sorunu. İstanbul:Akis Kitap.
• Öztürk.M.O.(2003). Stratejik Açıdan Doğu Akdeniz ve Kıbrıs.Ankara:Altınküre Yayınları.
• Parekh, B. (1997). Rethinking Humanitarian Intervention. International Political Science Review, 18(1), s. 49-69.
• Roberts, A. (1993). Humanitarian War: Military Intervention and Human Rights. International Affairs, 69(3), s. 429-449.
• Satan,A.Şentürk,E.(2012). Tanıkların Diliyle Kıbrıs Olayları 1955-1983. İstanbul:Tarihçi Kitabevi.
• The Independent Intenational Comission on Kosovo.(2000). THE KOSOVO REPORT. New York:Oxford University Press.Toluner.S.(1977).
• Kıbrıs Uyuşmazlığı ve Milletlerarası Hukuk.İstanbul:İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları. Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı(2023). KIBRIS MESELESİNİN TARİHÇESİ. Erişim: 16 Mayıs 2024. https://www.mfa.gov.tr/kibris-meselesinin-tarihcesi_-bm-muzakerelerinin-baslangici.tr.mfa
• Türkmen,F.(2005). Cyprus 1974 Revisited: Was It Humanitarıan Intervention?. Perceptions. Kış.61-88.
• UNSC.(1964).Resolution 186(1964)/[adopted by the Security Council an its 1102nd meetin] of 4 March.1964. Erişim: 21 Kasım 2024. https://digitallibrary.un.org/record/112185?v=pdf.
• Vatansever,M.(2010).Kıbrıs Sorununun Tarihsel Gelişmi.Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları.Cilt:12.Sayı:Özel.s.1487-1530.
• Yamaner vd.(2009). 12 AĞUSTOS 1949 TARİHLİ CENEVRE SÖZLEŞMELERİ VE EK PROTOKOLLERİ.İstanbul:Galatasaray Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları.
• Zürcher.J.E.(2008).Modernleşen Türkiye’nin Tarihi.İstanbul:İletişim Yayınları.