Tarih Öncesi Dönemdeki İlk Barınma Alanları İle Anadolu’daki Körtik Tepe, Hallan Çemi, Nevali Çori ve Aşıklı Höyük Yerleşimlerinde, İnanç ve Kültürün Etkisinin İncelenmesi

Yıl 2019, Cilt: 1 Sayı: 3, 14 - 22, 27.12.2019

Zeynep Kerem Öztürk Ayşe Şimşek

Öz

Humanity has produced various solutions for the housing need that started with its existence; as a result of their lives as a society in the appropriate geography began to settle. In each of the
periods of ancient history, it is observed that living areas differed, but social characteristics were also taken into consideration when arranging places suitable for natural conditions. After the life in the caves on Earth, the climate softening in 12000 BC (Holocene) allowed the formation of developed shelters and villages. Archaeological studies have revealed that the first settlements in this period were much more developed and planned places than thought, and that there was also an organized life in which spirituality and traditions were cared for. Due to its geographical features, caves have been found in many regions of Anatolia, where traces of each period of history have history have been found, and the oldest settlement examples have been found. Among these, Körtik Tepe, Hallan Çemi and Nevali Çori in Southeast Anatolia have been understood to be based not only on simple physical needs but also on the basic characteristics of culture and belief .Burial to the base on the floor of the dwellings and the common areas organized throughout the settlement are indicative of spiritual and social identity. The first settlement example in Central Anatolia was found in Aşıklı Höyük,which has a different residential texture and special function buildings were found for common use and faith. Data on this established order, which can be considered as the beginning of urbanism, may contribute to the formation of a new perspective on old history. 

Anahtar Kelimeler

Humanity, produced, solutions

Tarih Öncesi Dönemdeki İlk Barınma Alanları İle Anadolu’daki Körtik Tepe, Hallan Çemi, Nevali Çori ve Aşıklı Höyük Yerleşimlerinde, İnanç ve Kültürün Etkisinin İncelenmesi

Öz

İnsanoğlu, varoluşuyla
başlayan barınma gereksinimi için çeşitli çözümler üretmiş; uygun coğrafyalarda
toplum halinde yaşamlarının sonucunda yerleşik düzene  geçiş başlamıştır.  Eski tarih dönemlerinin her birinde yaşam alanlarının
farklılıklar gösterdiği, ancak doğal şartlara uygun yerler düzenlenirken sosyal
özelliklerin de göz önüne alındığı görülmektedir. Yeryüzünde mağaralardaki
yaşamın ardından M.Ö.12000’de (Holosen) yaşanan iklim yumuşaması, gelişmiş
barınakların ve köylerin oluşmasına imkan vermiştir. Arkeolojik çalışmalar, bu
dönemdeki ilk yerleşimlerin tahmin edilenden çok daha gelişmiş, planlı yerler
olduğunu; ayrıca maneviyatın ve geleneklerin önemsendiği organize bir hayatın
yaşandığını ortaya çıkarmıştır. Coğrafi özelliklerinden dolayı tarihin her
dönemine ait izlerin bulunduğu Anadolu’nun birçok bölgesinde mağaralar tespit
edilmiş ve en eski yerleşim örneklerine rastlanmıştır. Bunlardan Güneydoğu
Anadolu’daki Körtik Tepe, Hallan Çemi ve Nevali Çori’de sadece basit fiziksel
ihtiyaçların değil, aslında insanın temel niteliği olan kültür ve inanç
yönlerinin de esas alındığı anlaşılmıştır. Meskenlerin tabanına  ölü gömme adeti ve yerleşim bütününde
düzenlenen ortak alanlar, manevi ve sosyal kimliğin bir göstergesidir. Orta
Anadolu’daki ilk yerleşim örneği olan Aşıklı Höyük’de ise farklı bir konut
dokusu ve ortak kullanılan, inanca yönelik özel işlevli binalar bulunmuştur. Şehirciliğin
başlangıcı olarak düşünülebilecek  bu yerleşik
düzene ilişkin veriler, eski tarihe yeni bir bakış açısı oluşmasına katkı
sağlayabilecektir.

Anahtar Kelimeler

Eskiçağ, yerleşim, inanç, kültür

Kaynakça

• ABADAN, Yavuz. "Kültür Mefhumu ve Değişimi", Yücel Mecmuası, 10,1956,174. AYDIN, Handan ,Uygarlık Tarihi, Ünite 1, Anadolu Üniversitesi, Eskişehir, 2013, T.C. ANADOLU ÜNİVERSİTESİ YAYINI NO: 2265, ACIKÖĞRETİM FAKÜLTESİ YAYINI NO: 1262 GÜVEN İsmail, 2016, Uygarlık Tarihi, Pegem AkademiHARMANKAYA, Esin, 1999, “Aşıklı”, Sf. 124( Esin, U. , S. Harmankaya, 1999 Neolithic İn Turkey, The Cradle Of Civilisation, New Discoveries, Istanbul, Yay. Haz. M. Özdoğan, N. Başgelen) HAUPTMANN, H. , 2007a, Sf. 97, “Nevali Çori ve Urfa Bölgesinde Neolitik Dönem, Genel Bir Bakış”KARTAL, Metin; Türkiye’de Son Avcı-Toplayıcılar, s.40-41, 53, İstanbul, 2009. Mcevedy, C., 2010, Ilkcag Tarih Atlasi. Sabanci Universitesi. ÖZBAŞARAN, Mihriban – GüneşDURU – Didem TEKSÖZ – Sinan OMACAN YAŞAYAN GEÇMİŞ-AŞIKLI HÖYÜK TÜBA-KED 8/2010ÖZDÖL ,Serap, 2011,“Çanak Çömleksiz Neolitik Çağ’da Güneydoğu Anadolu'da Din ve Sosyal Yapı”, Tarih İnceleme Dergisi, Cilt 26, Sayı 1,Sf. 180 ÖZDOĞAN, M.,1996, Kulübeden Konuta: Mimarlıkta İlkler. Y. Sey (Yay.) Tarihten Günümüze Anadolu'da Konut ve Yerleşme-Habitatı, 19-30. ÖZDOĞAN, M. (2007). Neolitik Yaşam Biçiminin Orta Anadolu’dan Avrupa’ya Aktarımı. 12000 Yıl Önce;Uygarlığın Anadolu’dan Avrupa’ya Yolculuğunun Başlangıcı: Neolitik Dönem” (Ed. Nezih Başgelen).İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. ÖZKAYA, Vecihi; "Diyarbakır-Batman Yöresinin Erken Kültür Tarihi Açısından Körtik tepe Höyüğünün Önemi", Diyarbakır Geleneksel El Sanatları, Ed. K. Haspolat, F.E. Daşdağ, Cilt I. Ankara 2012, s. 23-40. ÖZKAYA, Vecihi ; "Körtik Tepe Kazıları/The Excavations at Körtik Tepe", Ilısu Barajı ve HES Projesi Arkeolojik Kazıları 2004-2008 Çalışmaları/Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü-Diyarbakır Müze Müdürlüğü 2013, s/p. 1-38. ÖZTERZİ, S. 2011, Anadolu'da Neolitik ve Kalkolitik Dönemdeki Mezar Tiplerinin ve Ölü Gömme Geleneklerinin Sosyokültürel Açıdan Değerlendirilmesi, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Antropoloji (Paleoantropoloji) Anabilim Dalı, Ankara. ÖZTÜRK,K.Z.2004. İBB. Yapı İşleri Müdürlüğü ‘Küçükayasofya Cami Zemin Sağlamlaştırma ve Yapı Restorasyon Yapım İşi ‘ DosyasıROSENBERG, M.(2007a) “Hallan Çemi” 12000 Yıl Önce Anadolu İnsanlığın En Eski Anıtları,CLEMENS,L. GÜN,S(Ed.) Vor 12000 Jahren in Anatolien Die AltestenMonumente Der Menschheit, Badisches Landesmuseum Karlsruhe, Stuttgart, Germany, 420 ROSENBERG, M.(2007b)”Hallan Çemi”, BAŞGELEN,N.(ed.)12000 Yıl Önce “Uygarlığın Anadolu’dan Avrupa’ya Yolculuğunun Başlangıcı” Neolitik Dönem, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 84-85 SEVİN, Veli, 1997,Anadolu Arkeolojisi, Der Yayınları, İstanbul SEYYAR, A.(2007). İnsan ve Toplum Bilimleri Terimleri, İstanbul Değişim Yayınları.TOMLİN, E.W.F. "Kültür nedir?", Türk Yurdu Mecmuası, 275, 7(10), 1959, 31-32. TÜRKCAN, Ali Umut, Anadolu Arkeolojisi, Ünite 1, Anadolu Üniversitesi, Eskişehir, 2010, T.C. ANADOLU ÜNİVERSİTESİ YAYINI NO: 2127, ACIKÖĞRETİM FAKÜLTESİ YAYINI NO: 1155 UÇANKUŞ, Hasan Tahsin; Bir İnsan ve Uygarlık Bilimi Arkeoloji, Ankara, 2000, ss. 193,196 Ülken, H. Ziya. Millet ve Tarih Şuuru, İstanbul, 1948. "Medeniyetimizin Değerler Sistemi", Türk düşüncesi Mecmuası", YILDIRIM Recep, Eskiçağ Tarih ve Uygarlıkları, İzmir, 2011, ss. 25,28.