KARİKATÜRLER ÜZERİNDEN TOPLUMSAL DEĞİŞİMİ ANLAMAK

Yıl 2018, Cilt: 6 Sayı: 13, 121 - 160, 31.12.2018

Mahmut Çiftçi Mehmet Birinci

Öz

Bu çalışmada amaç, toplumsal değişimin karikatürlere nasıl yansıdığını ortaya
koymaya çalışmaktır. Bu amaç doğrultusunda çalışma grubu olarak, Akbaba
dergisinde 1923-1929 yılları arasında yayımlanan 19 karikatür seçilmiştir. Veri
toplama aracı olarak doküman incelemesi metodu kullanılmıştır. Doküman
incelemesi metoduyla toplanılan veriler, içerik analizi yöntemi kullanılarak analiz
edilmiştir. Çalışma bireylerin; giyim-kuşam tarzında, yenilik ve yenilenme
kavramına bakış açılarında, ahlaki davranış ve bunu algılayış biçimlerinde, tekke
medrese gibi dini kurumlar; hoca, halife gibi dini şahsiyetlere karşı yaklaşım
biçimlerinde, uzun yıllara dayanan hoşgörü ve bir arada yaşama kültüründe, okuyup
yazdıkları harf sisteminde vb. toplumsal değişim konularının karikatürlere yansıması
dikkate alınarak değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

toplumsal değişim, karikatür, karikatürist

Kaynakça

• Arık, B. (2002). Karikatür Tarihimizde Önemli Bir Dönemeç: Marko Paşa Gazetesi. İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 1(12), 237-253.
• Arık, B. (2003). Apolitik Mizah Tartışmalarına Tarihsel Bir Bakış. İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 17, 89-104.
• Atatürk, M.K. (1923). İzmir Yollarında. Ankara: İstihbarat Matbaası. Avcı, A. (2003). Toplumsal Eleştiri Söylemi Olarak Mizah ve Gülmece. Birikim Dergisi, 166, 80-96.
• Aydın, O. Ve Baran, G. (2010). Toplumsal Değişme Sürecinde Evlenme ve Boşanma. Toplum ve Sosyal Hizmet, 21(2), 117-126.
• Bal, H. (2016). Nitel Araştırma Yöntem ve Teknikleri. Bursa: Sentez Yayıncılık.
• Balcıoğlu, S. (1998). Cumhuriyet’in 75 Yılında Türk Karikatürü. Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Büyüköztürk, Ş. , Çakmak, E.K. , Akgün, Ö. E. , Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2017). Bilimsel Araştırma Yöntemleri (23. Baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• Canatan, K. (2017). Sokak ve İdeoloji: Türkiye’de Resmi İdeolojinin Sokak, Cadde Bulvar ve Meydanlarda Yansımaları. Çekmece İZU Sosyal Bilimler Dergisi. 5 (10-11), 1-24.
• Çeviker, T. (1997). Karikatür Üzerine Yazılar. İstanbul: İris Yayıncılık. Devellioğlu, F. (2015). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat. (31. Baskı). Ankara: Aydın Kitabevi.
• Gabriela, M. (2017). Socıal Change – Between The Classıcal Socıologıcal Perspectıves And The Socıologıcaltheorıes In The Xxth Century. Anuarul Institutului De Cercetări Socio-Umane „C.S. Nicolăescu-Plopşor”, Iss XVIII, Pp 99-108 (2017), (XVIII), 99
• Gündüz, S. (2005). Eğitim ve Toplumsal Değişme. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(10), 149-168.
• İslamoğlu, A.H. ve Alnıaçık, Ü. (2016). Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri (5. Baskı). İstanbul: Beta Yayım Dağıtım.
• Kara, İ. (2016). Din ile Modernleşme Arasında: Çağdaş Türk Düşüncesinin Meseleleri (5. Baskı). İstanbul: Dergâh Yayınevi.
• Karasar, N. (2018). Araştırmalarda Rapor Hazırlama (20. Basım). Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Karpat, K.H. (2014). Osmanlı’dan Günümüze Kimlik ve İdeoloji (5. Baskı). İstanbul: Timaş Yayınları.
• Kongar, E. (1969). Toplumsal Değişme. Hacettepe Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, 1(2), 63-90.
• L. Krysik, J. ve Finn, J. (2015). Etkili Uygulama İçin Sosyal Hizmet Araştırması. (Çev. E. Erbay). Ankara: Nika Yayınevi. (Orijinal çalışmanın yayım tarihi: 2013)
• Mardin, Ş. (2013). İdeoloji. (16. Baskı). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Önsal, N. (2015). Karikatür Notları. Ankara: Türk Metal Yayınları.
• Özçubukçu, Y. (2013). Erken Cumhuriyet Döneminde Türkiye’de Toplumsal Değişmenin Tanığı Olarak Karikatürler. Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Özer, A. (1994). İletişimin Çizgi Dili Karikatür. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Özer, A. (2007). Karikatür Yazıları. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Seggie, F. N. ve Bayyurt, Y. (2017). Nitel Araştırma: Yöntem, Teknik, Analiz ve Yaklaşımları (2. Baskı). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Solmaz, B. (2011). Toplumsal Değişme Olgusu Çerçevesinde Modernleşme Kuramlarına Yöneltilen Eleştiriler. Birey ve Toplum, 1(2), 192- 213.
• Sunar, L. (Ed.). (2014). Türkiye’de Toplumsal Değişim. Ankara: Nobel Yayınevi.
• Şenyapılı, Ö. (2003). Neyi, Neden, Nasıl Anlatıyor Karikatür, Kim Niye Çiziyor. Ankara: ÖDTÜ Geliştirme Vakfı Yayınları.
• Tonga, N. (2008). Türk Edebiyatı Tarihinde Mühim Bir Mecmua Akbaba (1922-1977). Turkish Studies, 3(2), 665-679.
• Topuz, H. (1986). İletişimde Karikatür ve Toplum. Eskişehir: Eskişehir Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2016). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. (10. Baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.