Sacred Space in the Process of Conservation of Cultural Heritage in Türkiye

Yıl 2022, , 145 - 159, 15.12.2022

Nevin Gültekin , Ayşe Nur Canbolat

https://doi.org/10.46595/jad.1155656

Öz

Sacred spaces have been effective in shaping life, places and even cities throughout history of humanity with their cultural and sacred values. Sacred spaces were considered important as sacred heritage in the frameworks prepared by ICOMOS in 2004 in order to define and analyze cultural heritage. The principles of equilibrium and equality have been adopted in the representation of cultural heritage and attention has been drawn to the diversity and richness of the heritage. In this study, with this approach, the process of protecting cultural heritage in Turkey has been scrutinized via sacred spaces based on international developments. National conservation approaches were evaluated mutually with the tools and policies predicted by globally conservation approaches. In consequence of the evaluation, the sacred spaces that are defined by their cultural qualities are denied in the national protection legislation, the criteria for the definition and determination of the sacred space are incomplete and the protection process is uncertain. The aim of the article with this content is to create awareness about how sacred spaces can be included in the protection system in Turkey and to discuss the approach to the sacred space in Turkey in the literature with its legal-administrative dimension.

Anahtar Kelimeler

Sacred Space, Sacred Heritage, Re(new)ed Expansions in Conservation, National Conservation Approaches.

Türkiye’de Kültürel Mirası Koruma Sürecinde Kutsal Mekân

Öz

Kutsal mekânlar, kültürel ve kutsal değerleri ile insanlık tarihi boyunca yaşamı, mekânları ve hatta kentleri şekillendirmede etkin olmuşlardır. 2004 yılında kültürel mirası tanımlamak ve analiz etmek amacıyla ICOMOS tarafından hazırlanan çerçevelerde kutsal miras olarak kutsal mekânlar önemsenmiştir. Kültürel mirasın temsil edilmesinde denge ve eşitlik ilkeleri benimsenmiş, mirasın çeşitliliğine ve zenginliğine dikkat çekilmiştir. Bu çalışmada bu yaklaşımla; uluslararası gelişmelere dayalı olarak Türkiye’de kültürel mirası koruma süreci kutsal mekânlar üzerinden irdelenmiştir. Küresel düzeyde koruma yaklaşımlarının öngördüğü araç ve politikalar ile ulusal koruma yaklaşımları karşılıklı değerlendirilmiştir. Değerlendirme sonucunda günümüzde kültürel nitelikleri ile tanımlanan kutsal mekânların ulusal koruma mevzuatında yadsındığı, kutsal mekânın tanımlanması ve tespit edilmesine dair kriterlerin eksik ve koruma sürecinin ise belirsiz olduğu tespit edilmiştir. Bu içerik ile makalenin amacı Türkiye’de koruma sistemi içerisinde kutsal mekânların nasıl yer alabileceğine dair farkındalık yaratmak ve alan yazında Türkiye’de kutsal mekâna yaklaşım konusunu yasal-yönetsel boyutu ile ele almaktır.

Anahtar Kelimeler

Kutsal Mekân, Kutsal Miras, Korumada Yeni(lenen) Açılımlar, Ulusal Koruma Yaklaşımları., Sacred Space, Sacred Heritage, Re(new)ed Expansions in Conservation, National Conservation Approaches.

Kaynakça

• Alver, Köksal. “Kent İmgesi.” Kent Sosyolojisi, ed. Alver Köksal, 11-37. Konya: Çizgi Kitabevi Yayınları, 2017.
• Arslan, Mustafa. “Modern Mekânda Kutsalın Deneyimi Kernek’te Yeniden Üretilen Kutsal, Mit ve Ritüel.” Birey ve Toplum 3/6, (2013), 7-36.
• Bachelard , Gaston. Mekânın Poetikası, çev. Alp Tümertekin. 5. Baskı. İstanbul: İthaki Yayınları, 2018.
• Eliade, Mircea. Kutsal ve Kutsal-Dışı, çev. Ali Berktay. İstanbul: Alfa Basım Yayınları, 2017.
• Erzen, Jale Nejdet. Üç Habitus Yeryüzü, Kent, Yapı. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2019.
• Gündüz, Şinasi. “Kutsal Hakkında Konuşmak: Dinsel Söylemde Mitos.” Milel ve Nihal 6/1, (2009), 9-26.
• Güngör, Özcan. “Sekülerleşmeye Kafa Tutan Mekanlar Olarak Ziyaretgahlar: Hüseyin Gazi Türbesi Örneği”. Gönül Sultanları Şahsiyetleri ve Değerleri ile Ankara, Ed: İbrahim Ethem Arıoğlu, Ankara: Akçağ Yayınları, 2018.
• Hafız, Muharrem. Din Felsefesi Açısından Kutsal-Sanat İlişkisi (İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2012).
• Hançerlioğlu, Orhan. Felsefe Sözlüğü. İstanbul: Remzi Kitabevi, 2018.
• ICOMOS. Buenos Aires Declaration, 2018. https://www.icomos.org/images/DOCUMENTS/Working_Groups/AGA2018_BuenosAiresDeclaration_EN-FR-ESP_final.pdf
• ICOMOS. The Valetta Principles fort he Safeguarding and Management of Historic Cities, Towns and Urban Areas, 2011. https://www.icomos.org/Paris2011/GA2011_CIVVIH_text_EN_FR_final_20120110.pdf
• ICOMOS. Quebec Declaration on the Preservation of the Spirit of the Place, 2008. https://whc.unesco.org/uploads/activities/documents/activity-646-2.pdf
• ICOMOS-Brasil. Declaration of Foz Do Iguaçu, 2008. https://www.icomos.org/centre_documentation/declaration-iguaçu-eng.pdf
• ICOMOS. Xi’an Declaration on the Conservation of the Settings of Heritage Structures, Sites and Areas, 2005. https://www.icomos.org/charters/xian-declaration.pdf
• ICOMOS. The World Heritage List – Filling The Gaps - An Action Plan For The Future, 2004. http://openarchive.icomos.org/id/eprint/433/ .
• ICOMOS. The Burra Charter – The Australia ICOMOS Charter for Places of Cultural Significance, 1999. https://www.patinations.com.au/pdf/the-burra-charter.pdf
• ICOMOS. The Nara Document on Authenticity, 1994. https://www.icomos.org/charters/nara-e.pdf
• ICOMOS. Charter fort he Conservation of Historic Towns and Urban Areas (The Washington Charter), 1987. https://www.icomos.org/charters/towns_e.pdf
• ICOMOS. International Charter fort he Conservation and Restoration of Monuments and Sites (The Venice Charter), 1964. https://www.icomos.org/charters/venice_e.pdf
• Kültür ve Turizm Bakanlığı, 23.07.1983 onaylı 2863 Sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu, 1983.
• Kültür ve Turizm Bakanlığı, 14.07.2004 onaylı 5226 Sayılı Kültür ve tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu ile Çeşitli Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun, 2004.
• Kültür ve Turizm Bakanlığı, 19.01.2006 onaylı 5448 Sayılı Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması Sözleşmesinin Uygun Bulunduğuna Dair Kanun, 2006.
• Kültür ve Turizm Bakanlığı-a, UNESCO Somut Olmayan Kültürel Miras Listesi, Erişim: 1 Temmuz 2022. https://aregem.ktb.gov.tr/TR-50838/unesco-somut-olmayan-kulturel-miras-listesi.html
• Kültür ve Turizm Bakanlığı-b, Somut Olmayan Kültürel Miras Türkiye Ulusal Envanteri, Erişim: 1 Temmuz 2022. https://aregem.ktb.gov.tr/TR-279417/somut-olm-kult-miras-turkiye-ulusal-envanteri.html
• Kültür ve Turizm Bakanlığı-c, Alan Yönetimi ile Anıt Eser ve Kurulunun Kuruluş ve Görevleri ile Yönetim Alanlarının Belirlenmesine İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik, Erişim: 1 Temmuz 2022. https://www.mevzuat.gov.tr/File/GeneratePdf?mevzuatNo=9637&mevzuatTur=KurumVeKurulusYonetmeligi&mevzuatTertip=5
• Meriç, Nevin. Değişen Kentte Dini Hayat, İstanbul: Kapı Yayınları, 2005.
• Otto, Rudolf. Kutsal’a Dair, çev. Sevil Ghaffari. İstanbul: Altıkırkbeş Yayın, 2014.
• Uçar, Meltem ve Rifaioğlu, Mert Nezih. “Yerel Kimliğin Mekansal Temsili ve Quebec Kentinde Korunması.” İdealkent 3, (2011), 62-81. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/460630
• UNESCO. Analysis of the Global Strategy for a Representative, Balanced and Credible World Heritage List (1994-2020), 2021. https://whc.unesco.org/en/documents/187906
• UNESCO. Decisions Adopted at the 31st Session of the World Heritage Commitee, 2007. https://whc.unesco.org/archive/2007/whc07-31com-24e.pdf
• UNESCO. Convention for the Safeguarding of the Intangible Cultural Heritage, 2003. https://ich.unesco.org/doc/src/15164-EN.pdf
• UNESCO. Budapest Declaration on World Heritage, 2002. http://whc.unesco.org/en/decisions/1217/
• UNESCO. Expert Meeting on the “Global Strategy” and thematic studies for Representative World Heritage List, 1994. https://whc.unesco.org/archive/global94.htm#debutchive/global94.htm#debut