Küreselleşme Sürecinde İslam Kültürünün Yeniden İnşası

Yıl 2025, Cilt: 9 Sayı: 2, 239 - 252, 15.12.2025

Durmuş Baysal

https://doi.org/10.46595/jad.1801715

Öz

Bu çalışma, küreselleşmenin İslâm kültürü, medeniyeti ve değerleri üzerindeki dönüştürücü ve aşındırıcı etkilerini inceleyerek, bu süreçte İslâm kültürünün kimliğini koruma ve yeniden inşa etme imkânlarını analiz etmeyi amaçlamaktadır. Yöntem olarak nitel araştırma yaklaşımı benimsenmiş ve kapsamlı bir alanyazın taraması yapılmıştır. Çalışmada ayrıca hermenötik bir yaklaşım benimsenerek, seçilen metinlerin tarihsel bağlamları ve kültürel anlamları tematik analiz yöntemi aracılığıyla yorumlanmıştır. Bulgular, küreselleşmenin yalnızca ekonomik ve teknolojik alanlarda değil, aynı zamanda kültürel ve ahlaki düzeyde de etkili olduğunu ortaya koymaktadır. Küresel sistemin seküler ve materyalist değerleri, İslâm toplumlarında bireyselleşme, mahremiyetin zedelenmesi ve kimlik bunalımı gibi sorunları tetiklemektedir. Ayrıca, Batı merkezli modernitenin anlık haz ve tüketim odaklı kültürü, manevi değerlerin erozyonuna yol açmaktadır. Tartışma bölümünde, İslâm düşüncesinin modern küresel paradigmalar karşısında kendi değer sistemini yeniden inşa etmesinin önemi vurgulanmaktadır. Sonuç olarak, Müslüman toplumların kültürel kimliklerini koruyabilmeleri için ahlaki ilkeler, hikmet temelli düşünce ve Kur’an merkezli bir yeniden yapılanma sürecine ihtiyaç duyulduğu; zira küresel kültürün normatif kodlarının, İslâm coğrafyasının değer sistemleriyle uyum göstermediği sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Ahlak , İslâm , Küreselleşme , Modernite , Sekülerleşme

Reconstruction of Islamic Culture in the Globalization Process

Öz

This study aims to examine the transformative and eroding effects of globalization on Islamic culture, civilization, and values, and to analyze the possibilities for preserving and reconstructing Islamic cultural identity in this process. A qualitative research approach was adopted, and a comprehensive literature review was conducted. In this study, a hermeneutic approach was also adopted, and the selected texts were interpreted in terms of their historical contexts and cultural meanings through thematic analysis. The findings indicate that globalization affects not only economic and technological spheres but also cultural and moral dimensions. The secular and materialist values of the global system trigger issues such as individualization, erosion of privacy, and identity crises in Islamic societies. Furthermore, the Western-centered modernist emphasis on instant gratification and consumer-oriented culture contributes to the erosion of spiritual values. The discussion highlights the necessity for Islamic thought to reconstruct its value system in response to contemporary global paradigms. Consequently, it is concluded that Islamic societies need a reconstruction process centered on moral principles, wisdom-based thinking, and Qur’an-centred guidance, as the normative codes of global culture are largely incompatible with the value systems of the Islamic world.

Anahtar Kelimeler

Morality , Islam , Globalization , Modernity , Secularization

Kaynakça

• Abbas, M. (2011). Globalization and the Muslim World. Journal of Islam in Asia, 8.
• Abdurrahman, T. (2024, July 23). Taha Abdurrahman “‘Özgün Bir İslam Felsefesini Nasıl Kurarız?’” İslam Düşünce Felsefesi. https://ide.org.tr/trhttps://www.ide.org.tr/TR/listmenu/konferanslar/detail/tahaabdurrahmanozgunbirislamfelsefesininasilkurariz
• Ataman, K. Y. (2024). A Review of the Book Müzekki’n-Nüfûs (Purification of the Souls) from the Perspective of Global Halal Living. Academic Platform Journal of Halal Lifestyle, 6(1), 53–57.
• Aybakan, B. (2006). Küreselleşme Sürecinde İslâmî Değerler. Marife, 6(3), 396–412.
• Baysal, D. (2025). Human Resource Management Principles Inspired by Prophetic Leadership Models. International Journal of Business Science and Applications , 5(2), 131–146.
• Biçer, R. (2008). Küreselleşme: İslam Teolojisi Bağlamında Bir Yaklaşım. İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 18, 50–88.
• Çapcıoğlu, İ. (2017). Küreselleşme Sürecinde Kültürün ve Dinin Değişen Görünümleri. Journal of Islamic Research, 28(3), 247–264.
• Çiftçi, A. (2019, July 26). 21.yy zihin istilası ile dünya insan kaynağını kontrol etme. https://x.com/abdullahciftcib/status/1154847524039081984/photo/1
• C.R. (2013, September 23). When did globalisation start? The Economist. https://www.economist.com/free- exchange/2013/09/23/when-did-globalisation-start
• Demir, Ö., Acar, M., Toprak, M., Oğuz, F., & Oğuz, S. (2018). Uluslararası Politik Ekonomi (Ö. Demir, Ed.). Anadolu Üniversitesi.
• Diyanet İşleri Başkanlığı. (2025). Bakara Suresi - 285-286 . Ayet Tefsiri. kuran.diyanet.gov.tr
• Dora, M. (2019, July 5). Batı İslam’ın değerlerini nasıl daha iyi yansıtıyor, İslamilik Endeksi araştırmasında Yeni Zelanda neden birinci sırada? Independent Türkçe. https://www.indyturk.com/node/48316/r%C3%B6portaj/bat%C4%B1-islam%E2%80%99%C4%B1n- de%C4%9Ferlerini-nas%C4%B1l-daha-iyi-yans%C4%B1t%C4%B1yor-islamilik-endeksi
• Eayaz, F., & Zawar, M. (2024). Reviving The Ummah Through Integrated Knowledge: Iqbal’s Contributions to Islamic Intellectual Revival. An International Journal of Islamic & Social Sciences, 4(4), 29–34.
• Erdem, M. (2003). Küreselleşme ve İslam Dünyası. Dini Araştırmalar, 6(17), 5–12.
• Feyizli, H. T. (2025). Açıklamalı Kur’ân-ı Kerîm Meali Feyzü’l-Furkân. Server Yayınları. https://www.feyzulfurkan.com/
• Güleş, E. (2014). Küreselleşmenin Ulusal Kimlik Üzerindeki Etkileri. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kaygusuz, İbrahim. (2025). “Küreselleşmenin Yerel Kültürler ve Dinî Eğilimler Üzerindeki Etkisi: Konya Örneği”. Journal of Analytic Divinity 9(1), 96-121. https://doi.org/10.46595/jad.1668116.
• Kök, M. (2015). Yeni Bir Medeniyet Teorisi Işığında Nurettin Topçu’da Kültür, Medeniyet ve Batılılaşma Meselesi. Kalem Eğitim ve İnsan Bilimleri Dergisi, Özel Sayı, 15–43.
• Konuk, N., ve Güntaş, S. (2019). Sosyal Medya Kullanımı Eğitimi Ve Bir Eğitim Aracı Olarak Sosyal Medya Kullanımı. International Journal Entrepreneurship and Management Inquiries (Journal EMI) Dergisi, 3(4), 1–25.
• Köse, A. (2015). XXI. Yüzyıl Türkiye’sinde Gelenekle Modernite Arasında Din Algıları ve Dindarlık Formları: Sosyolojik Bir Bakış. Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 49, 5–27. https://doi.org/10.15370/muifd.28848
• Kurt, F. (2022). Küreselleşen Dünyada Din ve Dinî Değerler. Diyanet İlmi Dergi, 58(4), 1351–1378.
• Lorasdağı, B. K. (2010). The Relationship between Islam and Globalization in Turkey in the Post-1990 Period: The Case of MÜSİAD *. Bilig, 52, 105–128.
• Mahiroğullari, A. (2005). Küreselleşmenin Kültürel Değerler Üzerine Etkisi. Sosyal Siyaset Konferansları Dergisi, 50, 1276–1288.
• Mohammed, A. S., Mustafa, R. A. S., & Yıldız, N. (2023). ‬The Dangers Of Globalization on The Cultural Identity of The Islamic World. Derna Unıversıty Journal Of Humanıtıes And Socıal Scıences , 1(2). https://doi.org/10.58987/dujhss.v1i2.21
• Morsünbül, Ü. (2018). Robotlarla Bağlanma ve Cinsellik: Ruh Sağlığı Bakış Açısından Bir Değerlendirme. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 10(4), 427–439. https://doi.org/10.18863/pgy.363669
• Nasr, S. H. (2024). Modern Zamanlarda Müslüman Olmak ve Gelenekselci Ekol Üzerine. Sabah Ülkesi Kültür- Sanat ve Felsefe Dergisi. https://www.sabahulkesi.com/2013/07/01/seyyid-h%C3%BCseyin-nasr-ile-modern- zamanlarda-m%C3%BCsl%C3%BCman-olmak-ve-gelenekselci-ekol-%C3%BCzerine-ahmet-faruk- %C3%A7a%C4%9Flar/
• Nursi, B. S. (2023). Ramazan İktisad Şükür Risaleleri (Vol. 4). Diyanet İşleri Başkanlığı Yay.
• Nurullah, A. S. (2008). Globalisation as a Challenge to Islamic Cultural Identity. International Journal of Interdisciplinary Social Sciences, 3(6), 45–52. http://ssrn.com/abstract=1482387www.socialsciences- journal.comElectroniccopyavailableat:https://ssrn.com/abstract=1482387
• Ökten, S. (2020). “Zihniyetimizi Kaostan Kurtarmamız Gerekiyor.” TRT Akademi, 5(10), 858–865.
• Ökten, S. (2022, October 15). Sâdettin Ökten ile Gönül Sadası. X.Com. https://x.com/sadettinokten
• Ökten, S. (2024). Modernitede “Tanrı”ya Yer Yoktur [Broadcast]. MyMecra. https://www.youtube.com/watch? v=gCMLny2L5Pc
• Ölçekçi, H. (2020). Küreselleşme ve İletişimin Millî Kültürlere Etkileri. Gazi Türkiyat, 26, 79–97. https://doi.org/10.34189/gtd.26.005
• Pradeepa, M., Kumaraperumal, S., Kasat, K., Maguluri, L. P., Shajahan, U. S., & Gaikwad, S. M. (2024). Digital evolution: Investigating the dynamic interactions of learners with social media. Entertaınment Computıng, 50. https://doi.org/10.1016/j.entcom.2024.100668
• Pulungan, M. S. (2024). Islamic civilization and globalization in the modern era. IPERCOP, 1(1), 36–43. https://journal-iasssf.com/index.php/IPERCOP
• Savaşlar, Z. (2009). Küreselleşme ve Sosyal Boyutu. T.C. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İktisat Anabilim Dalı.
• Şi̇mşek, O. (2016). Tevhidi Düşünce Açısından Batı (Sanayi) Medeniyeti Çöküşüne Yönelik Ontolojik Analiz. Akademik Hassasiyetler, 3(5).
• Steger, M. (2013). Globalization and history: is globalization a new phenomenon? In Oxford Academic Globalization: A Very Short Introduction (3rd ed.). Oxford Academic.
• Talas, M., & Kaya, Y. (2007). Küreselleşmenin Kültürel Sonuçları. Türklük Bilimi Araştırmaları, 22, 149–162.
• Temizel, H. (2007). Neo-liberal küreselleşme, 1980 sonrası Türkiye’de neo-liberal politikalar ve devletin yeniden yapılandırılması. Selçuk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, E.Kayar özel sayı, 261–284.
• Turan, R. (2015). İbn Miskeveyh’de Erdem Kavramı Ve Temel Erdemler. Namık Kemal Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 1(2), 1–35.
• Uçar, Ş. (2012a). Kültür Teknoloji ve Sanat Yazıları. Şule Yayınları.
• Uçar, Ş. (2012b). Tarih Felsefesi Yazıları. Şule Yayınları.
• Uğur, U., & Uğur, İ. (2024). Küreselleşmenin Kültüre Etkileri. Pearson Journal Of Social Sciences & Humanities, 8(27). https://doi.org/10.5281/zenodo.10852685
• Ülker, M. (2024, July 14). Teknolojik İlerleme Refah Getirdi mi. https://muratulker.com/
• Umar Riaz Abbasi, M., & Shahid Tirmizi, S. (2020). Multıple Impacts Of Globalızatıon On Muslım Culture And Relıgıous Values-An Analytıcal And Crıtıcal Study In Contemporary Scenarıo. PalArch s Journal of Archaeology of Egypt / Egyptology, 17(7).
• Yamaç, P. D. (2022). Küreselleşmenin Kültür Üzerine Etkisi The Effect of Globalization on Culture. Cumhuriyet University Journal of Economics and Administrative Sciences E, 22(1), 403–429. https://doi.org/10.18505/cumiibf.698791
• Yaman, A. (2019). Küreselleşme Süreci ve Küreselleşmenin Yerel Kültüre Etkisi. Karadeniz Uluslararası Bilimsel Dergi, 44, 422–436. https://doi.org/10.17498/kdeniz.649953
• Zagora-Jonszta, U. (2017). Measurıng Globalızatıon. Advantages And Dısadvantages Of Measurıng. In T. Kliestik (Ed.), Globalızatıon And Its Socıo-Economıc Consequences, Pts I - Vı (pp. 3037–3044). Unıv Zılına, Fac Operatıon & Economıcs Transport & Communıcatıon.