Nusayrîlerin Kültürel Etkileşim İncelemeleri

Yıl 2017, Cilt: 1 Sayı: 1, 150 - 162, 15.12.2017

Gökçen Çatlı Özen

https://doi.org/10.46595/jad.356770

Öz

Nusayrîlik, Muhammet b. Nusayr en
Nemîrî tarafından 9. yüzyılın sonlarına doğru Irak’ta doğmuş bir inançtır.
Nusayrîler, İslam’a bağlı olsa da, Kitâbu’l-Mecmu’u’yu yazılı kaynak edinmeleri
onları, İslam coğrafyasındaki diğer Müslümanlardan farklılaştırmıştır.
Nusayrîler, Şii mezhebinden olmakla birlikte, sözlü kültürle kültürlenen, Bâtıni
karaktere dayanan, heterodoks özellikler gösteren ve kapalı toplumsal bir yapı sergileyen,
anlaşılması zor bir fırkanın, geleneksel dini grup mensupları olmuştur. Nusayrî
nüfusunun büyük bir çoğunluğu, Ortadoğu coğrafyasında Araplarda görülse de,
Türkiye’nin Güney kesimlerinde de topluluğun yüzyıllardır süregelen bir varlığı
bulunmaktadır. Ne var ki Arap Alevîleri olarak da bilinen Nusayrîlerin
Türkiye’deki yapılanmasıyla, Arap coğrafyasındaki işlevi arasında farklılıklar
barınmaktadır. Bu farklılık, farklı kültürel olgulara dayandırılarak
açıklanmaktadır. Buna göre makalede, Türkiye’deki Nusayrîlerin merkez-çevre
yapılanmasına rağmen üst kültürün oluşturduğu milli kültür etkenine razılık
gösterdiği vurgulanmaya çalışılmıştır. Bu durum, ulus-devlet yapılanmasının bir
başarısı olarak ele alınmıştır. 

Anahtar Kelimeler

Nusayrîler, Anadolu/Türk Alevîleri, kültürel etkileşim, kültürel farklılık

Cultural Interaction Studies of Nusayris

Öz

The
Nusayrism was a belief established in Iraq by Muhammad b. Nusayr Nemiri towards
the end of the 9^th century. Although Nusayrians are bound by
Islam, the acquisition of Kitabu’l-Mecmu’u as a written source has
differentiated them from other Muslims in the Islamic geography. As being
Shiite the Nusayrians, who are cultivated verbally and dependent on the Batin
character displaying heterodoxy and a closed society structure, have become the
members of a traditional religious group of a fraction hard to be understood.
Although the vast majority of the Nusayri population survive in the Arabic
region of the Middle East, they have also settled in southern Turkey for
centuries. However, there are some differences between the structure of the
Nusayri also known as the Arab Alewis in Turkey and the ones in the Arabian
geography. These differences which are due to a wide diversity of cultural
structures are examined in detail. This article has emphasized that despite the
centre-periphery structure, the Nusayris in Turkey agree on the effect of
national culture which constitutes the upper culture. This can viewed as a
complete success of the nation-state function.

 

Anahtar Kelimeler

Nusayris, Anatolian/Turkish Alewis, cultural interaction, cultural difference, national culture

Kaynakça

• Aksoy, Erdal. (2010). “Nusayrîlerin Sosyal Yapıları ve Cumhuriyetin İlk Yıllarında Türkiye’de Yaşayan Bu Topluluğa Devletin Yaklaşımları”. Gazi Üniversitesi Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Merkezi Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi. XVI/54, Bahar, s. 199-212.
• Arslantürk, Zeki ve M. Tayfun Amman. (2014). Sosyoloji. İstanbul: Çamlıca Yayınları. Bağı, Resul ve Songül Karahasanoğlu. (2015). “Türkiye’de Yaşayan Arap Alevileri (Nusayriler)’in Etnik ve Müzikal Kimliği”. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi. Sayı 53, Cilt 14.
• Beşe, Ahmet. (2010). ‘’İngiliz ve Amerikan Kayıtlarında Nusayrîler’’. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi. Sayı 54, ss.159-182.
• Bilgili, Ali Sinan. (2010). “Osmanlı Arşiv Belgelerinde Adana, Tarsus ve Mersin Bölgesi Nusayrîleri (19-20. Yüzyıl)”. Gazi Üniversitesi Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Merkezi Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi. XVI/54, Bahar, s. 49-78.
• Bulut, Halil İbrahim. (2011). “Tarih, İnanç, Kültür ve Dini Ritüelleriyle Nusayrîlik”. Ortadoğu Yıllığı. Cilt: 7.
• Çatlı Özen, Gökçen. (2013). ‘’Yeditepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Antropoloji Ana Bilim Dalı, Cem Evlerine Devam Eden Alevî Topluluklarda Kentleşme ve Modernleşme Bağlamında Kültürel Aktarım ve Sosyal Değişim’’. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Yeditepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Davison, Roderic H. (1997). Osmanlı İmparatorluğu’nda Reform. Cilt: 1, İstanbul: Papirus Yayınları. Göğer, Erdoğan. (2011). “Günümüz Türk Devletinin Laiklik Anlayışı.” Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi Yayınları. Cilt 54, Sayı 4, ss. 5-15.
• Güngör, Özcan. (2017). “Alevilik Üst Kimliği Kullanımın Aleviler-Nusayriler Bağlamında Dış Kimlik-İç Kimlik Yansımaları.” Turkish Studies International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic. Vol. 12/2, pp. 75-90.
• Keser, İnan. (2008). Kent Cemaat Etnisite: Adana ve Adana Nusayrîleri Örneğinde Kamusallık. Ankara: Ütopya Yayınevi.
• Küçük, Murat. (2003). “Mezhepten Millete: Aleviler ve Türk Milliyetçiliği” Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce Milliyetçilik. Cilt 4. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Massignon, Louis. (1964). “Nusayrîler”, İslam Ansiklopedisi. Cilt: 9, MEB Yayını. Moosa, Matti. (1988). Extremist Shiites: The Ghulat Sects. New York: Syracuse University Press.
• Önder, Ali Tayyar. (2015). Türkiye’nin Etnik Yapısı. İstanbul: Kripto.
• Öz, Mustafa. (1999). “Nusayrîyye”. Tarihi Kültürel Boyutlarıyla Türkiye’de Aleviler, Bektaşiler, Nusayrîler Sempozyumu Bildirileri. İstanbul: Ensar Neşriyat.
• Tanör, Bülent. (1998). Osmanlı Türk Anayasal Gelişmeleri. İstanbul: Cogito, Yapı Kredi Yayınları.
• Talhamy Yvette. (2006). “The Nusayrîya Uprisings in Syria in the 19th Century” No Proclammed PhD Thesis, Universirt of Halifa. ss. 251-256.
• Talhamy, Yvette. (2008). “The Nusayrî Leader İsma’il Khayr Bey and the Ottomans (1854-58)”. Middle Eastern Studies. 44, 895-908.
• Talhamy, Yvette. (2010). “The Fatwas and the Nusayrî/Alawis of Syria”, Middle Eastern Studies. Cilt 46, Sayı 2, 175-194.
• Togayhan, Abdurrahman. (2005). “Kültürel Farklılıklar Ekseninde Nusayrîlik Üzerine Bir Din Sosyolojisi Araştırması: Mersin Arap Alevîliği Örneği”, Harran Ünv. İlahiyat İlahiyat Fak. Dergisi. Yıl 10, Sayı 14, ss. 57-91.
• Türk, Hüseyin. (2010). “Nusayrîlerde Hızır İnancı”. Gazi Üniversitesi Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Merkezi Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi. XVI/54, Bahar, s. 225- 242.
• Turan, Ahmet. (1996). “Kitâbu’l-Mecmu’u’nun Tercümesi’’. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. Sayı 8.
• Üzüm, İlyas. (2007). “Nusayrîlik”. Diyanet İşleri Ansiklopedisi. C. XXXIII: 270-274.
• Yılmaz, Muzaffer Ercan. (2011). ‘’Suriye: Süreklilik ve Değişimin Çatışması’’. Ortadoğu Analiz. Cilt 3 Sayı 30.
• Sezen, Yümni. (1993). Türk Toplumunun Laiklik Anlayışı. İstanbul: M. Ü. İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları. Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi No. 490.01.584.17.03.