Sosyolojik Bağlamda Yoksunluğun Kur’anî İzdüşümleri

Yıl 2022, Cilt: 6 Sayı: 1, 226 - 248, 15.06.2022

Sare Nur Aydın

https://doi.org/10.46595/jad.1103564

Öz

İnsanlar hayatlarını devam ettirebilmek için yiyecek, içecek ve barınma gibi temel ihtiyaçlarının yanı sıra ilgi ve sevgi gibi duygusal ihtiyaçlarını da gidermek durumundadır. Fakat insanın bu ihtiyaçlarının karşılanamaması veya az miktarda karşılanabilmesi durumunda bazı insanlar duygusal olarak yoksunluk hissi yaşamaya başlamaktadır. Bu çalışmadaki problemimiz, sosyolojik bağlamda yoksunluk teorisini ele alarak Kur’an’daki yoksunluk izdüşümlerini incelemektir. Bununla birlikte çalışmanın amacı ise Kur’an’i bakış açısıyla toplumsal yapıyı dikkate alarak yoksunluğu a) ekonomik, b) sosyal, c) organizmal/bireysel, d) ahlaki (etik) ve e) psişik (ruhsal) başlıkları altında yoksunluk hissinin hangi şartlarda ortaya çıktığını inceleyerek toplumu anlamaya çalışmaktır. Çalışmada anlayıcı yaklaşım yöntemiyle tarihsel dokümantasyon tekniği kullanılmıştır. Sonuç olarak, insanlar sahip olmak istedikleri şeylerin başkasında olduğunu fark ettiğinde, kendisini o kişi ile kıyaslamaya ve genellikle de olumsuz duygular hissetmeye başladığında yoksunluk yaşar. Ayrıca her türlü ihtiyacını karşılayabilen insanlar da yoksunluk yaşayabilmektedir. Yoksunluk, bireysel ve grup olarak yaşanabilir. İnsanlar yoksunluk çeşitlerinden sadece birini veya birden fazla yoksunluk çeşidini aynı anda yaşayabilmektedir. Bu insanlar için dinin önemli işlevlerinin olduğu gözlemlenmektedir. Din, toplumdaki sosyal düzeni sağlayarak, adaletsizliğe ve acılara teselli olarak bütün yoksunluk çeşitlerine karşı bir telafi mekanizması sunar. Bu nedenle bu kimselerin çoğunlukla dine yönelmesinin yanı sıra dine yönelmeyen kimselerin olduğu da gözlemlenmektedir. Kur’an’a bakıldığında malını kaybetme korkusu yaşayanlar, mallarını, mülklerini ve hatta soylarını yarıştıranlar, statüsünü kaybetmekten korkarak peygamberi inkâr edenler, diğer insanlara kıyasla fiziki engeli olanlar, toplumun değerleri ile çatışanlar ve anlam arayışına girenler yoksunluk hissine kapılan kişilere örnek olarak karşımıza çıkmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Din Sosyolojisi, Yoksunluk, Kur'an, Charles Glock

The Qur'anic Projections of Deprivation in its Sociological Context

Öz

People need to fulfill their basic needs, such as food, beverages and housing, as well as their emotional needs, such as attention and love, so that they can continue their lives. But in the event that one's needs cannot be met or a small amount of it can be met, some people are starting to feel emotionally deprivation. Our problem in this study is to examine the withdrawal abscess in the Qur'an by addressing the theory of sociological withdrawal. However, the aim of the study is to try to understand the society by looking at the Qur'an and considering the social structure of the Qur'an, by studying the conditions under which the feeling of deprivation is produced under economic, b) social, c) organizational/individual, d) moral (ethical) and e) psychic (spiritual). The study uses historical documentation technique by means of an understanding approach. As a result, when people realize that what they want to have is someone else's, they suffer withdrawal when they start to compare themselves to that person and often feel negative feelings. And people who can afford all kinds of needs can suffer from withdrawal. Deprivation can be experienced as individual and as a group. People can only experience one or more types of deprivation at the same time. For these people, it is observed that religion has important functions. Religion provides social order in society, providing a compensation mechanism against all kinds of deprivation as a consolation to injustice and suffering. Therefore, it is observed that these people are often directed toward religion, as well as those who are not toward religion. In the eyes of the Qur'an, those who fear to lose their property, their property and even their descendants, who deny the prophet, who are physically disabled compared to other people, who are conflicted with the values of society and those who seek meaning, are shown as examples of those who have a feeling of absence.

Anahtar Kelimeler

Sociology of Religion, Deprivation, Qur'an, Charles Glock

Kaynakça

• Akkuş, Ayşe. Taşra İş Yaşamında Kadın Dindarlığı: Karaman Örneği. Karaman: Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2017.
• Altınlı, Olcay., Uzun, N. Bilge & İnandı, Yusuf. “Öğretmenler İçin Göreceli Yoksunluk Ölçeği Geliştirme Çalışması”. Manisa: Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19/3, (24 Eylül 2021), 307-324.
• Argyle, M., Beit-Hallahmi, B., Kuşat, A., Korkmaz, M. & Güllü, İ. “Dini Davranış Teorileri”. Erciyes: Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 1/16, (1 Haziran 2004), 247-280.
• Bahadır, Abdulkerim., Jung ve Din. İstanbul: İz Yayıncılık, 2010.
• Bayraklı, Bayraktar. Yeni Bir Anlayışın Işığında Kur’an Tefsiri. İstanbul: Bayraklı Yayınları, 2013.
• Bingöl, Abdülkerim. “Kur’an’a Göre Ötekiler”. Muş: Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 6/3, (2018), 319-332.
• Çapcıoğlu, İhsan, & Yürük, Tuğrul. “Modern Dünyada İnsanın Anlam Arayışına Teolojik Katkı: Hz. İbrahim Kıssası Örneği1”. Bidder Sosyal Bilimler Dergisi Cilt:1, Sayı: 2.
• D’Anna, Stefano Elio. Tanrılar Okulu. Çev. Şükrü Z. Serinkan, İstanbul: Alteo Yayınları. 2007.
• Düzgün, Şaban Ali. Dini Anlama Kılavuzu. Ankara: Otto Yayınları, 2017.
• Furseth, I., & Repstad, P. Bireysel Dindarlık. çev. Mustafa Ulu, Bilimname, 25, 191-214 2013.
• İbn-i Kesîr & Muhammed b. Musa Âl-i Nasr. Muhtasar İbn-i Kesîr Âyet Âyet Meâl-Tefsir. Çev. Eryarsoy, M. Beşir. İstanbul: Ümmülkura Yayınları, 2020.
• İbn-i Kesîr. Tefsiru’l Kur’ân’il Azim. Çev. Eryarsoy, M.Beşir.İstanbul: Karınca & Polen Yayınları, 2020.
• Kağıtçıbaşı, Çiğdem & Cemalcılar, Zeynep. Dünden Bugüne İnsan ve İnsanlar Sosyal Psikolojiye Giriş, 20. Baskı, İstanbul: Evrim Yayınevi, 2017.
• Karaçay, Gaye. “Leader-Member Exchange and In-Role Performance: Can Perceived Organizational Support be a Remedy for Employee Affective Reaction?”. Optimum Ekonomi ve Yönetim Bilimleri Dergisi 7 / 2, (2020), 361-372.
• Karagöz, İsmail. Âyet ve Hadisler Işığında Engelliler. Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları Halk kitapları, 640 158. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2011.
• Karaman, Fatih. Kur’an’a Göre İnsan İradesini Olumsuz Yönde Etkileyen Faktörler. Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2021.
• Karaman, Hayreddin, ed. Kur’an yolu: Türkçe meâl ve tefsir. 8. baskı. Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları Kaynak Eserler, Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı, 2020.
• Kılıç, Enes. “Sosyal Dışlanmanın Kur'ani Bağlamı”. Journal of Analytic Divinity 3 / 1 (2019), 20-41.
• Kılıç, Sadık. Fıtratın Dirilişi. İstanbul: Nehir Yayınları. 1991.
• Kierkegaard., Ölümcül Hastalık Umutsuzluk. Çev. M. Mukadder Yakupoğlu, İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 1997.
• Kobya, Murat. “Din Sosyolojisinde Dini Davranış Kuramları”. Dergiabant 3 / 5 (2015), 50-63.
• Marshall, Gordon. Sosyoloji Sözlüğü. Çev. Osman Akınhay & Derya Kömürcü. 4258225. bs. C. 3842691. Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları, 2003.
• Molla Gürâni, Şemseddin Ahmed bin İsmail bin Osman & Dartma, Bahattin. Gâyetü’l-emâni fi tefsiri’l-kelâmi’r-rabbâni. 5 Cilt. İstanbul: İbn Haldun Yayınları, 1.basım. 2019.
• Muhammed Ali Es- Sâbûnî, Sadreddin Gümüş & Nedim Yılmaz. Safvetü’t-Tefâsir, Tefsirlerin Özü. İstanbul: Ensar Yayınları, 2016.
• Mukâtil bin Süleymân, Çev. Eryarsoy, M. Besir. Tefsir-i kebir. İstanbul: İşaret Yayınları. 2006.
• Özdemir, Fatih. “Farklı Göreli Yoksunluk Seviyelerinde Başa Çıkma Stratejileri ve Öznel İyi Oluş Arasındaki İlişki”. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar- Current Approaches in Psychiatry 11 (2019), 234-45.
• Özkalp, Enver. Davranış Bilimlerine Giriş, Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları, 2002.
• Özkan, Ü. A. Farklı Lider Üye ve Ekip Üye Etkileşim Kalitesi Kombinasyonlarının Göreceli Yoksunluk ve Psikolojik Sermaye Bağlamında İş Sonuçlarına Etkisi ve Bir Araştırma. İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi., 2018.
• Pettigrew, T. F. “Samuel Stouffer and Relative Deprivation”. Social Psychology Quarterly 78/1, (2015), 7-24.
• Şensoy, A. F. Din Değiştirme Anlatıları Üzerinden İnanç, Kimlik ve Aidiyet, Antalya Örneği. Antalya: Akdeniz Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• Tezcan, Münir. “Kur’an’ın Bedensel Engellilere Yaklaşımı”. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi / 10 (2007), 137-186.
• Toizer, Barbara, Perceived Essentialism, Group Relative Deprivation, and Collective Action 2016. Honors Papers. 246.
• Tokur, Behlül. "Dindarlık Sorunu: Psikolojik Bir Tahlil". Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 0 / 41 (Temmuz 2014): 257-280.
• Tokur, Behlül. Stres ve Din, Her Hal Gelip Geçicidir. İstanbul: Çamlıca Yayınları. 2.Baskı. 2018.
• Turan, Süleyman (ed.). Engellilik ve Dinler. İstanbul: Açılım Kitap, 2017.
• Walker, Lain & Mann, Leon. “Unemployment, Relative Deprivation, and Social Protest”. Personality and Social Psychology Bulletin 13/2 (1987), 275-83.
• Walker, Lain, & Pettigrew, Thomas F. “Relative Deprivation Theory: An Overview and Conceptual Critique”. British Journal of Social Psychology 23/4 (1984), 301-10.
• Yazır, Muhammed Hamdi. Hak Dini Kur’an Dili, İstanbul: Zehraveyn Yayın
• Yılmaz, N. Hastanelerde Çalışan Kurum Ev İdaresi Personelinin Göreli Yoksunluk Duygusunun Performansa Etkisinin İncelenmesi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2019.
• Yürürdurmaz, T. Üniversite Gençliğinin Dini Hayatının Sosyolojik Açıdan İncelenmesi Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Örneği. Kahramanmaraş: Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.