Ortaöğretim Öğrencilerinde Sosyal Değerler ve Dindarlık İlişkisi

Yıl 2022, Cilt: 6 Sayı: 2, 35 - 52, 15.12.2022

Betül Doğan Sarıkaya

https://doi.org/10.46595/jad.1190175

Öz

Ortaöğretim düzeyindeki öğrencilerin ergenlik çağında (14-18 yaş) olduğu kabul edilir. Ergenlik dönemi, kişilerin hayatlarında yaşadıkları kritik dönemlerden biridir. Bu dönemde biyolojik, fiziksel ve duygusal değişimler yaşayan ergen birey, benliğini inşa ederken bu değişimlerin etkisi altındadır. Bu inşa sürecinin önemli bir kısmını oluşturan benliğin sosyal inşasında ise çalışmanın değişkenlerinden biri olan sosyal değerlerin oldukça önemli bir etkiye sahip olduğu ifade edilebilir. Bu bağlamda çalışma, 14-18 yaş grubu ortaöğretim öğrencilerinde, sosyal değerler ve dindarlık ilişkisini incelemektedir. Böylece kritik bir eşiği tecrübe eden ve değişimler geçiren ergenlerin, aile, geleneksel, bilimsel, siyasi, çalışma-iş ve dini değerler olarak sınıflandırılan sosyal değerleri içselleştime biçimleri anlaşılmaktadır. Ayrıca sahip oldukları sosyal değerleri ile iman, duygu, ibadet ve etki boyutları ile dindarlıkları arasındaki korelasyonun anlaşılması amaçlanmıştır. Örneklem grubu olarak Ankara Pursaklar ilçesinde bulunan Anadolu, Fen, Meslek ve İHL lise öğrencileri seçilmiştir. Seçilen örneklem grubuna uygulanan anket formu Bolat’ın “Çok Boyutlu Sosyal Değerler Ölçeği” ve Gülmez’in “Dindarlık Ölçeği” soruları ve demografik değişkenler sorularından oluşturulmuştur. Çalışmada elde edilen veriler SPSS programı vasıtasıyla analiz edilmiştir. Elde edilen sonuçlara göre ergenlerde sosyal değerler ve dindarlık arasında anlamlı bir ilişki bulunmaktadır. Aynı şekilde sosyal değerlerin varlığının dindarlığı pozitif yönde etkileyen bir etken olduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Din Psikolojisi, Ortaöğretim, Sosyal Değer, Ergen, Dindarlık.

The Relationship of Social Values and Religiousness in Secondary Students

Öz

Secondary school students are considered to be in adolescence (14-18 years). Adolescence is one of the critical periods in people's lives. The adolescent individual, who experiences, biological, physical and emotional changes during this period, is under the influence of these changes while constructing his/her self. It can be stated that social values, one of the variables of the study, have a very important effect on the social construction of the self, which constitutes an important part of this construction process. In this context, the study examines the relationship between social values and religiosity in secondary school students aged 14-18. Thus, it is understood that adolescents who experience a critical threshold and undergo changes internalize social values classified as family, traditional, scientific, political, work-work and religious values. In addition, it is aimed to understand the correlation between their social values and their dimensions of faith, emotion, worship and influence, and their religiosity. Anatolian, Science, Vocational and IHL high school students in Pursaklar district of Ankara were selected as the sample group. The questionnaire applied to the selected sample group was composed of Bolat's "Multidimensional Social Values Scale" and Gülmez's "Religiousness Scale" questions and demographic variables. The data obtained in the study were analyzed by the SPSS program. According to the results obtained, there is a significant relationship between social values and religiosity in adolescents. Likewise, it has been determined that the existence of social values is a factor that positively affects religiosity.

Anahtar Kelimeler

Psychology of Religion, Secondary Education, Social Values, Adolescent, Religiosity.

Kaynakça

• Acat, Betül. Ergenlerde Dindarlık, Değerler, İnternet Bağımlılığı Ve Hayat Memnuniyeti İlişkisi. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• Adıgüzel, Vefa. Gençlerin Siyasallaşmasıve Siyasal Katılımında Kimlik ve Din Etkisi: Bingöl Örneği. Van: Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2020.
• Asar, Çiğdem. Lise Öğrencilerinin Tanrı Tasavvuru ile Değer Yönelimleri Arasındaki İlişki Üzerine Bir Araştırma: Yalova Örneği. Adana: Çukurova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2020.
• Aygün, Adem- Mehmedoğlu, Ali Ulvi. “James W. Fowler ve İnanç Gelişim Teorisi”. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi (ÇÜİFD) 6/1 (01 Mart 2006), 118-140.
• Bolat, Yavuz. “Bir Değer Ölçme Aracı: Çok Boyutlu Sosyal Değerler Ölçeği”. Turkish Journal of Education 2/4 (31 Ekim 2013), 13-27. https://doi.org/10.19128/turje.181067
• Budak, Selçuk. Psikoloji Sözlüğü- Ciltli. Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları, 2017.
• Calp, Özcan. Lise Son Sınıf Öğrencilerin Sosyal Değerlere Bakışı. Ankara: Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2006.
• Cardoș, Roxana AI- Mone, I. S. “Religiousness, Spirituality and Work Values: A Step Forward for Work-Life Balance”. Journal of Evidence-Based Psychotherapies 16/1 (2016), 67-77.
• Coşkun, Kemal. “Dindarlık ve Toplumsal Değerler: İmam Hatip Lisesi Öğrencileri Üzerine Görgül Bir Çalışma (Ankara Örneği)”. Marife Dini Araştırmalar Dergisi 20/1 (30 Haziran 2020), 213-240. https://doi.org/10.33420/marife.701335
• Coşkun, Kemal. İmam Hatip Lisesi Öğrencilerinde Din Anlayışı Ve Sosyal Değerler Algısı. Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, A 2020.
• Coşkunsever, Asude. “Gelişim ve Din Psikolojisi Açısından Ergenlik Dönemi ve Temel Problemleri”. Türk Din Psikolojisi Dergisi 5 (30 Haziran 2022), 47-80.
• Çayır, Celal. “Ergenlerin Dini İnanç, Şüphe ve Dini Tutumları Üzerine Bir Araştırma”. Bilimname 1/2 (2014), 59-88.
• Çelik, Celaleddin. Şehirleşme ve Din. Konya: Çizgi Kitabevi, 1. bs., 2003.
• Doğan, Şahin. “Dindarlık-Muhafazakâr Aile Değerleri İlişkisi”. http://acikerisim.nku.edu.tr/xmlui/handle/20.500.11776/1486
• Donahue, Michael J.- Benson, Peter L. “Religion and the Well-Being of Adolescents”. Journal of Social Issues 51/2 (1995), 145-160. https://doi.org/10.1111/j.1540-4560.1995.tb01328.x
• Duffy, Ryan D. “Spirituality, Religion, and Work Values”. Journal of Psychology and Theology 38/1 (01 Mart 2010), 52-61. https://doi.org/10.1177/009164711003800105
• Duriez, Bart vd. “Dindarlık Hayatımızı Hâlâ Etkiliyor mu? Çeşitli Dindarlık Tiplerine Göre Değer Yapılarının Farklılaşmasını Destekleyen Yeni Deliller”. çev. Veysel Uysal. Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 24 (23 Ocak 2014). https://doi.org/10.15370/muifd.64771
• Duska, Ronald F.- Whelan, Mariellen. Moral Development: A Guide to Piaget and Kohlberg. New York: Paulist Press, 1st edition., 1975.
• Erikson, Erik H. The Life Cycle Completed. New York: W. W. Norton & Company, Extended Version edition., 1998.
• Furseth, Inger Repstad, Pål. “Bireysel Dindarlık”. çev. Mustafa Ulu. Bilimname 2013/2 (01 Haziran 2013).
• Ganzach, Yoav- Gotlibovski, Chemi. “Individual Differences and the Effect of Education on Religiosity”. Learning and Individual Differences 36 (01 Aralık 2014), 213-217. https://doi.org/10.1016/j.lindif.2014.10.007
• Gül, Ali. Yurt Dışındaki Türk Okullarında Öğrenim Gören Lise Öğrencilerinin Dini Tutum ve Ahlaki Değer Düzeyleri. Samsun: 19 Mayıs Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Doktora Tezi, 2021.
• Gülmez, Çiğdem. Kadına Yönelik Aile İçi Şiddet, Ahlaki Çözülme ve Dindarlık. Samsun: 19 Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2014.
• Güngör, Erol. Değerler Psikolojisi Üzerine Araştırmalar. Amsterdam: Ötüken Yayınları, 1. Basım., 1993.
• Güngör, Özcan. "Aile Değerleri", Değerler ve Toplum, Ed. Özcan Güngör, Ankara. Nobel Yayınları, 2022.
• İnglehart, R. vd. World Values Survey: Round Seven- Country-Pooled Datafile Version. Bilimsel Rapor (2020). https://www.worldvaluessurvey.org/WVSOnline.jsp
• İpek, Yasemin. Fen Lisesi Öğrencilerinin Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersine İlişkin Tutumları ve Değer Algıları (Diyarbakır İli Örneği). Diyarbakır: Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2016.
• Karaca, Faruk. Din Psikolojisi. Trabzon: Eser Ofset Matbaacılık, 3. Baskı., 2017.
• Kavros, Peregrine Murphy. “Religiosity”. Encyclopedia of Psychology and Religion (3rd ed. 2020 edition). ed. David A. Leeming vd. Springer, 15 Mayıs 2020.
• Kavun, Yusuf. Ergenlerde Dindarlık ve İnsani Değerler. Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2016.
• Kayır, Gökhan. Ortaöğretim Öğrencilerinin Değer Algılarının İncelenmesi: Eskişehir İli Örneği. Eskişehir: Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2011.
• Koç, Gülten. “Lise Öğrencilerinin Deizm Algısı: İstanbul Başakşehir Örneği”. Edebiyat Dilbilim Eğitim ve Bilimsel Araştırmalar Dergisi 1/1 (12 Haziran 2022), 77-96.
• Koç, Mustafa. “Gelişim Psikolojisi Açısından Ergenlik Dönemi ve Genel Özellikleri”. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 1/17 (01 Aralık 2004), 231-238.
• Lerner, Richard M. vd. “Understanding Developmental Systems in Adolescence: Implications for Methodological Strategies, Data Analytic Approaches, and Training”. Journal of Adolescent Research 16/1 (01 Ocak 2001), 9-27. https://doi.org/10.1177/0743558401161003
• Levenson, Michael R. vd. “Religious Development from Adolescence to Middle Adulthood”. Handbook of the Psychology of Religion and Spirituality. ed. Raymond F. Paloutzian - Crystal L. Park. Guilford Publications, 2005.
• Levin, Jeffrey S.- Taylor, Robert Joseph. “Age Differences in Patterns and Correlates of the Frequency of Prayer1”. The Gerontologist 37/1 (01 Şubat 1997), 75-88. https://doi.org/10.1093/geront/37.1.75
• Markstrom, C. A. “Religious Involvement and Adolescent Psychosocial Development”. Journal of Adolescence 22/2 (Nisan 1999), 205-221. https://doi.org/10.1006/jado.1999.0211
• Neuman, W. Lawrence. Toplumsal Araştırma Yöntemleri (2 Cilt Takım): Nicel ve Nitel Yaklaşımlar. çev. Özlem Akkaya, 2020.
• Schwartz, Shalom H.- Sagiv, Lilach. “Identifying Culture-Specifics in the Content and Structure of Values”. Journal of Cross-Cultural Psychology 26/1 (Ocak 1995), 92-116. https://doi.org/10.1177/0022022195261007
• Seki, Tolga. Ergenlerin Sosyal Görünüş Kaygısı ve Öznel İyi Oluşlarının Sahip Oldukları Değerler Açısından İncelenmesi. Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2014.
• Stark, Rodney- Glock, Charles Y. American Piety: The Nature of Religious Commitment (Patterns of Religious Commitment). Berkeley: University of California Press, 1968.
• StríŽenec, Michal. “Dindarlık ve Bilişsel Süreçler”. çev. Abdulvahid Sezen. Dinbilimleri Journal 10/3 (Eylül 2010), 273-286.
• Taplamacıoğlu, M. “Yaşlara Göre Dini Yaşayışın Şiddet ve Kesafeti Üzerinde Bir Anket Denemesi”. AÜİFD X (1962).
• Temur, Büşra. İmam hatip lisesi 1 ve 4. Sınıf Öğrencilerinin Değer Yönelimleri-Gaziantep İli, Araban İlçesi Örneği. Adana: Çukurova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2022.
• Tokur, Behlül. Klasik ve Güncel Konularıyla Din Psikolojisi. Ankara: Sonçağ Akademi Yayınları, 2020.
• Tokur, Behlül. Stres-Dindarlık İlişkisi Üzerine Bir Araştırma. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2011.
• Turgut, Mustafa. Türkiye Ergen Profili Araştırması 2. Kamuoyu Araştırma Raporu. Ankara: T.C. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı Aile ve Toplum Hizmetleri Genel Müdürlüğü, 2013.
• Uçar, Halil İbrahim- Akkuş, Ramazan. “Dindarlık Tipolojileri Bağlamında Türk Toplumu”. Toplum Bilimleri Dergisi 24/24 (2018), 115-140. https://doi.org/10.29228/tbd.2007.24.659
• Uysal, Enver. “Değerler Üzerine Bazı Düşünceler ve Bir Erdem Tasnifi Denemesi: İnsanî Erdemler–İslâmî Erdemler”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 12/1 (01 Ocak 2003).
• Vianello, Renzo. “Religious Beliefs and Personality Traits in Early Adolescence”. International Journal of Adolescence and Youth 2/4 (01 Ocak 1991), 287-296. https://doi.org/10.1080/02673843.1991.9747686
• Yaban, E. Helin. Ergenler ve Beliren Yetişkinlerde Sosyal Değer Yöneliminin Gelişimsel, Sosyal-Bilişsel ve Bağlamsal Bir Model Çerçevesinde İncelenmesi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2017.
• Yapıcı, Asım. “Dinî Yaşayışın Farklı Görüntüleri ve Dogmatik Dindarlık”. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi (ÇÜİFD) 2/2 (01 Haziran 2002), 75.