Diyanet İşleri Başkanlığının Süreli Yayınlarından Diyanet Gazetesi ve Diyanet Aylık Dergi Başyazılarında Hadisler

Yıl 2022, Cilt: 6 Sayı: 2, 219 - 283, 15.12.2022

Cenksu Üçer , Büşra Zoba

https://doi.org/10.46595/jad.1196467

Cited By: 1

Öz

Bu çalışma Diyanet İşleri Başkanlığının süreli yayınlarından Diyanet Gazetesi ve Diyanet Aylık Dergi Başyazılarındaki hadisler konusunu incelemektedir. 1968’de yayımlanmaya başlayan Diyanet Gazetesi, 1991’den itibaren şekil ve muhteva değiştirerek Diyanet Aylık Dergi adıyla yayımlanmaktadır. Gazete ve Aylık Dergide yer alan ve büyük oranda Diyanet İşleri Başkanlarınca kaleme alınan Başyazılar, Başkanlığın topluma mesajını iletmede önemli bir yere sahiptir. Başkanlık, hizmetlerinde Kur’an(Kitap) ve Sünnet’i esas aldığını belirtmektedir. Kitap ve Sünnet, “Kur’an-ı Kerîm ayetlerinin (Kitap) ve Hz. Peygamber’in (sav) sözleri, fiilleri ve takrirlerinin (Sünnet), gerek müçtehidin/âlimin gerek mezheplerin ictihad sistematiği içerisinde anlamlandırılıp mükellef/kişi açısından dinî bir hüküm şeklini almış hali” olarak ifade edilebilir. Dolayısıyla Sünnet’in önemli unsuru olan hadisler, bütün Müslümanlar nezdinde hem dinî hem sosyo-kültürel hayat açısından son derece önemlidir. Çalışmada, Başkanlığın hizmetlerindeki yaklaşımının genel çerçevesinin ortaya konulması amaçlanmaktadır. Gazete, Aylık Dergi ve Başyazılarının gündem konuları ile Başyazılardaki hadisler, Anayasa ve Kanun’un Başkanlığa verdiği yükümlülüklere göre “iman esasları ve inanç konuları, ibadetler, ahlak, birlik ve beraberlik, dinî sosyo-kültürel ve aktüel hayat” tasnifiyle incelenmiştir. Kasım 1968’den Aralık 2021’e kadar yayımlanan 648 Başyazı üzerinden yürütülen bu nicel çalışmanın “Başyazılardaki hadislerin büyük oranda ahlak, birlik ve beraberlik, dinî sosyo-kültürel hayatla ilgili konularda ve bağlı içeriklerde olacağı” yönündeki hipotezi, araştırma sonucunda doğrulanmıştır. Hadislere yer verilen 510 Başyazıda, hadislerin yaklaşık %10,5’i iman esasları, inançlar, ibadetler ve ibadet hayatı ile ilgili iken; 89,5’i genel kategori olarak ahlak alanını ilgilendiren bir çerçevededir. Bu, Başkanların/Başkanlığın, dinî ve sosyal hayatın İslam dininin bireysel ve toplumsal ahlak alanında getirdiği prensiplerle inşa edilip insanın ve toplumun manevî-maddî huzurunun sağlanmasına yönelik bir tavır sergilediğini göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Diyanet İşleri Başkanlığı, Diyanet Gazetesi, Diyanet Aylık Dergi, Başyazılar, Hadisler

Teşekkür

Derginin bütün emekterlarına teşekkür ediyor, başarılar diliyorum.

Hadiths in the Editorials/Main Articles of The Diyanet Gazetesi/ Newspaper and Diyanet Aylık Dergi/Monthly Magazine That Are of The Periodic Publications of The Presidency of Religious Affairs

Öz

This study examines hadiths in the editorials/main articles of the Diyanet Gazetesi/ Newspaper and Diyanet Aylık Dergi/Monthly Magazine that are of the periodic publications of The Presidency of Religious Affairs. The Diyanet Gazetesi/Newspaper, which started to be published in 1968, has been published as Diyanet Aylık Dergi/Monthly Magazine since 1991, changing its form and themes. Editorials in newspapers and monthly magazines, mostly written by the Directorate of Religious Affairs, have an important place in conveying the Directorate's message to society. The Directorate of Religious Affairs states that its services are based on the Qur'an (Book) and Sunnah. The Book and the Sunnah can be expressed the interpretation of the verses of the Qur'an and the words, actions and approvals of the Prophet Muhammad (pbuh) within the jurisprudence system of both the mujtahid/jurist and the sects and to be a religious basis for the obligated/person in the form of a religious decree. Therefore, hadiths, which are an important element of the Sunnah, are extremely important for all Muslims in terms of both religious and socio-cultural life. This study, it is aimed to reveal the general framework of the approach of the Directorate in its services. The agenda topics of the newspaper, monthly magazine, and the hadiths in the editorials were analyzed according to the obligations given to the Directorate by the constitution and the law, with the classification of "the pillars of faith and the creedal principles, worship, morality, unity, and solidarity, religious socio-cultural and actual life". The hypothesis of this quantitative study, conducted on 648 editorials published from November 1968 to December 2021, that "the hadiths in the editorials will be mostly about morality, unity and solidarity, religious socio-cultural life and related contents" has been confirmed as a result of the research. Of the 510 editorials that include the hadiths, about 10.5% of the hadiths are about the pillars of faith, beliefs, worship, and life of worship; 89.5 of them are in a framework that concerns the field of morality as a general category. This shows that the Directorates/Directorate adopt an attitude towards ensuring the spiritual-material peace of people and society by building the religious and social life with the principles brought by the religion of Islam in the field of individual and social morality.

Anahtar Kelimeler

The Precidency of Religious Affairs, Diyanet Newspaper, Diyanet Monthly Magazin, Editorials/Main Articles, Hadiths.

Kaynakça

• Abdürrezzak, Ebû Bekr Abdürrezzâk b. Hemmam Abdürrezzâk es-San’ânî. el-Musannef. Thk. Muhammed Abdusselâm Şâhîn. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1995.
• Abul, Lamia Levent. ‘Diyanet Gazetesi’nden Diyanet Aylık Dergi’ye’. Diyanet Aylık Dergi 300 (Ankara: Diyanet İşleri Başkalığı Yayınları, 2015), 28-33.
• Aclûnî, İsmail b. Muhammed. Keşfü’l-hafâ ve müzîlü’l-ilbâs. Beyrut: 1408/1988.
• Aktepe, İshak Emin. ‘İmam Şâfiî’nin Sünnet Anlayışı’. Gelenekselci ve Modernist Paradigmalar Kıskacında İmam Şâfiî. Edit. Mahfuz Söylemez. 161-183. Ankara: Araştırma Yayınları, 2014.
• Akyıldız, Ali. ‘Şer‘iyye ve Evkaf Vekâleti’. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 39/7-8. İstanbul: TDV Yayınları, 2010.
• Ali el-Kârî, Ebu’l-Hasan Nureddin Ali b. Sultan Muhammed. Mirkâtü’l-mefâtîh Şerhu Mişkâti’l-Mesâbih. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2001.
• Aslan, Recep. İhvân-ı Safa ve Hadis. Ankara: Araştırma Yayınları, 2017.
• Aybakan, Bilal. “Şâfiî Mezhebi”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 38/233-247. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2010.
• Aydın, Ömür. ‘Diyanet İşleri Başkanlığının Hukuki Statüsü Üzerine Tartışmalar’. Akademik İncelemeler Dergisi 2019, 14/2 (2019), 239-276.
• Aydınlı, Osman. Akılcı Din Söylemi Farklı Yönleriyle Mu‘tezile Ekolü. Ankara: Hititkitap, 2010.
• Bardakoğlu, Ali. “Fıkıh”. İlmihal. 1/141-182. İstanbul: TDV Yayınları, 2 cilt, 1994.
• Bardakoğlu, Ali. ‘Delil’. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 9/138-140. İstanbul: TDV Yayınları, 1994.
• Bardakoğlu, Ali. ‘Genç İlahiyat’. Diyanet TV . Yayın Tarihi 31Ocak 2018. 50:43-52:00. https://www.diyanet.tv/genc-ilahiyat/video/genc-ilahiyat--prof-dr-ali-bardakoglu--(istanbul- universitesi).
• Bardakoğlu, Ali. ‘Kitap’. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 26/122-126. İstanbul: TDV Yayınları, 2002.
• Bardakoğlu, Ali. İslâm Işığında Müslümanlığımızla Yüzleşme. İstanbul: Kuramer Yayınları, 2016.
• Bayar, Mustafa. ‘Yaygın Din Eğitimi Bağlamında Diyanet İşleri Başkanlığı’nın Süreli Yayın Hizmetleri’. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 8/36 (2015), 453-465.
• Bedir, Murteza. ‘Sünnet’. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 38/150-153. İstanbul: TDV Yayınları, 2010.
• Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. el-Hüseyn. Şu‘abü’l İmân. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1410.
• Boyacıoğlu, Ramazan. ‘Tarihi Açıdan Şeyhülislamlık, Şer’iye ve Evkaf Vekaleti’. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 1 (1996), 161-171.
• Buhârî, Ebû Abdullah Muhammed b. İsmail. et-Târîhu’l-kebîr. Thk. Salâh b. Fethî Hilâl. Kahire: el-Fârûk el-Hadîse, 2006.
• Buhârî, Ebû Abdullah Muhammed b. İsmail. Sahîh-i Buhârî; el-Kütübü’s-Sitte. Mevsûatü’l-Hadîs eş-Şerîf içinde, Haz. Sâlih b. Abdülazîz. Arabistan: Dâru’s-Selâm, 2000.
• Buhârî, Ebû Abdullah Muhammed b. İsmail. el-Edebü’l-müfred. thk. Muhammed Fuâd Abdulbâkî. Beyrut: Dâru’l-Beşâiri’l-İslâmiyye, 1989.
• Büyükkara, Mehmet Ali. “İslam Mezhepleri Tarihi Araştırmalarında Terminolojiyle İlişkili Sorunlar”. İslâmî Araştırmalar 19/2 (2006), 257-271.
• Candan, Abdurrahman. İmam Şafiî’nin Kadîm ve Cedît Görüşleri. Ankara: Vadi Grafik Yayınları, 2017.
• Dalkılıç, Mehmet. “Ehl-i Sünnet ve’l-Cemaat”. İslâm Mezhepleri Tarihi. 67-90. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları, 3. Baskı, 2012.
• Dârimî, Ebû Muhammed Abdullah b. Abdurrahman b. Fadl. Sünen-i Dârimî. el-Kütübü’s-Sitte. Mevsûatü’l-Hadîs eş-Şerîf içinde. Haz. Sâlih b. Abdulazîz. Arabistan: Dâru’s-Selâm, 2000.
• Deylemî, Ebû Şüca Şiruye b. Şehredar b. Şiruye. el-Firdevs bi-me’sûri’l-hitab: el-firdevsü’l-ahbâr. thk. Saîd b. Besyûnî Zağlûl. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1986.
• DİB 3665’e Ek Kanun, Diyanet İşleri Başkanlığı Teşkilât ve Vazifeleri Hakkındaki 2800 Sayılı Kanun’da Bazı Değişiklikler Yapılmasına Dair Olan 3665 Sayılı Kanuna Ek Kanun (Kanun No. 5634). Resmî Gazete 7469 (29 Mart 1950). Erişim 25 Mayıs 2022. https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/7469.pdf.
• DİB Değişiklik Kanun, Diyanet İşleri Başkanlığı Kuruluş ve Görevleri Hakkında Kanun ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun (Kanun No: 6002). Resmî Gazete 27640 (13.07.2010). Erişim 25 Mayıs 2021. https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2010/07/20100713-2.htm.
• DİB Kanun, Diyanet İşleri Başkanlığı Kuruluş ve Görevleri Hakkında Kanun (Kanun No. 633). Resmî Gazete 12038 (2 Temmuz 1965). Erişim 25 Mayıs 2022. https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.633.pdf.
• DİB Teşkilat ve Vazifeler Kanunu, Diyanet İşleri Reisliği Teşkilat ve Vazifeleri Hakkındaki Kanun (Kanun No: 2800). Resmî Gazete 3035 (22 Haziran 1935). Erişim 25 Mayıs 2022. https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/3035.pdf.
• DİB, Diyanet İşleri Başkanlığı. ‘’Dini Yayınlar Genel Müdürlüğü’’. Erişim 25 Mayıs 2022. https://diniyayinlar.diyanet.gov.tr/sayfa/53/tanitim
• DİB, Diyanet İşleri Başkanlığı. ‘Temel İlke ve Hedefler’. Erişim 25 Mayıs 2022. https://www.diyanet.gov.tr/tr-TR/Kurumsal/Detay//3/diyanet-isleri-baskanligi-temel-ilke-ve-hedefleri.
• DİYK, Din İşleri Yüksek Kurulu. ‘Fetva Yöntemimiz’. Erişim 25 Mayıs 2022. https://kurul.diyanet.gov.tr/FetvaYontem.
• Doğan, Halil İbrahim. ‘Muhtelif Âlimlerin Sünnet Taksimatı ve Sünnetin Bağlayıcılığı -İbn ‘Âşûr Örneği-. Din Bilimleri Akademik Araştırma Dergisi 19/2 ( 2019), 673-702.
• Dönmez, İbrahim Kâfi. ‘Fıkıh’. İlmihal I. 141-182. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2014.
• Dursun, Davut. Yönetim-Din İlişkileri Açısından Osmanlı Devletinde Siyaset ve Din. İstanbul: İşaret Yayınları, 2. Baskı, 1992.
• Ebû Dâvûd es-Sicistânî, Süleyman b. Eş’as b. İshak el-Ezdî. Sünen-i Ebû Dâvûd. el-Kütübü’s-Sitte. Mevsûatü’l-Hadîs eş-Şerîf içinde. Haz. Sâlih b. Abdulazîz. Arabistan: Dâru’s-Selâm, 2000.
• Efendioğlu, Mehmet. “Şeyhayn”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 39/80. İstanbul: TDV Yayınları, 2010.
• Erdem, Mehmet. ‘İmam Buhari’nin Kitaplarında İmam Ebu Hanife Hakkındaki Rivayetlerin Tespit ve Tahlili’. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi 5/2 (2016), 70-84.
• Erşahin, Seyfettin. ‘Bir Cumhuriyet Kurumu Olarak Diyanet İşleri Başkanlığının Tarihi Kökeni (Ümmet Yapısından Millet Yapısına)’. Din Hizmetleri ve Din Eğitiminde Türkiye Tecrübesi. 9-45. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2019.
• Erul, Bünyamin. Sahabe’nin Sünnet Anlayışı. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2008.
• Eşit, Musa. İmâm eş-Şâfi‘î’nin Hadis Usûlünün Gelişimine Katkısı ve Erken Usûl Eserlerine Etkisi. Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi 2022.
• Gazâlî, Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed b. Muhammed b. Ahmed et-Tûsî. İhyâu ulûmi’d-din. Beyrut: Dâru’l-Marife, t.y.
• Görgülü, Faruk. ‘Dinî Dergicilik ve Süreli Yayınlarımız’. Diyanet Aylık Dergi 300 (Ankara: Diyanet İşleri Başkalığı Yayınları, 2015), 24-26.
• Görmez, Mehmet. Sünnet ve Hadisin Anlaşılması ve Yorumlanmasında Metodoloji Sorunu. Ankara: Otto, 2017.
• Gözaydın, İştar. Diyanet Türkiye Cumhuriyeti’nde Dinin Tanzimi. İstanbul: İletişim, 2020.
• Gümüşhanevî, Ahmed Ziyâüddin. Ramû el-ḥâdîs̱. 2 cilt. Trc. Abdülaziz Bekkine. İstanbul: Gonca Yayınevi, 1982.
• Hâkim, Ebû Abdullah Muhammed b. Abdullah en-Neysâbûrî. el-Müstedrek ale’s-Sahîhayn. Thk. Hamdî ed-Demirdâş Muhammed. Mekke: el-Mektebetü’l-Asriyye, 2000.
• Hansu, Hüseyin. Mutezile ve Hadis. Ankara: Otto, 2012.
• Heysemî, Ebu’l-Hasan Nureddin Ali b. Ebû Bekr b. Süleyman. Mecmaü’z-zevâid ve menbaü’l-fevâid. Beyrut: Dâru’l-Fikr,1412.
• İbn Asâkir, Ebu’l-Kâsım Alî b. el-Hasen b. Hibetullah. Târîhu Medîneti Dımaşk. Thk. Alî Şîrî. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1998.
• İbn Hanbel, Ebû Abdullah Ahmed b. Muhammed eş-Şeybânî. el-Müsned. Ürdün: Beytü’l-Efkâri’d-Düveliyye, Birleşik Baskı, 2005.
• İbn Hibbân, Ebû Hâtim Muhammed b.Hibbân b. Ahmed et-Temîmî. Sahîh-i İbn Hibbân. Thk. Şuayb Arnavut. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, t.y.
• İbn Huzeyme, Ebû Bekr Muhammed b. İshak b. Huzeyme es-Sülemî. Sahîh-i İbn Hüzeyme. Thk. Muhammed Mustafa el-A’zamî. Beyrut: el-Mektebetü’l-İslâmiyye, 1970.
• İbn Kesîr, Ebu’l-Fidâ İmadüddin İsmail b. Ömer. el-Bidâye ve’n-nihâye. Thk. Ali Şîrî. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 1988.
• İbn Mâce, Ebû Abdullah Muhammed b. Yezîd er-Rebeî el-Kazvinî. Sünen-i İbn Mâce. el-Kütübü’s-Sitte, Mevsûatü’l-Hadîs eş-Şerîf içinde. Haz. Sâlih b. Abdulazîz. Arabistan: Dâru’s-Selâm, 2000.
• İbn Ebî Şeybe, Ebû Bekr Abdullah b. Muhammed b. İbrâhim. el-Musannef. Thk. Habîburrahmân el-A‘zamî. Beyrut: el-Mektebü’l-İslâmî, 1983.
• İbn Hişam, Ebû Muhammed Cemaleddin Abdülmelik. es-Sîretü’n-nebeviyye. Thk. Taha Abdurraûf Sa’d. Beyrut: Dâru’l-Ceyl, 1411.
• İpşirli, Mehmet. ‘Şeyhlisâm’. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 39/91-96. İstanbul: TDV Yayınları, 2010.
• İsfehânî, Ebû Nuaym Ahmed b. Abdillah b. İshak İsfehânî. Hilyetu’l- evliyâ ve tabakâtu’l- asfiyâ. I-X. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-Arabî, 1407.
• Kalaycı, Mehmet. “Eşarilik”. İslâm Mezhepleri Tarihi. Ed. Hasan Onat - Sönmez Kutlu. 395-422. Ankara: Grafiker Yayınları, 2013.
• Kara, İsmail. ‘Din ile Devlet Arasında Sıkışmış Bir Kurum: Diyanet İşleri Başkanlığı’. Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 18 ( 2000), 29-55.
• Karadaş, Cağfer. “İman Konuları”. İslam’a Giriş- Temel Esaslar. 137-213. İstanbul: Diyanet İşleri Başkanlığı yayınları, 2008.
• Karslı, Bahset. ‘Cumhuriyet Dönemi Din-Siyaset Tartışmaları: Ahmet Hamdi Akseki Örneği’. Turkish Studies Türkoloji Araştırmaları 9/5 (2014), 1279-1298.
• Kazıcı, Ziya. ‘Osmanlılarda Şeyhülislâmlık Müessesesi’. İslâm Medeniyeti 5/2 (1981), 39-68.
• Keskin, Mehmet. “Eş‘arîlik”. İslâm Mezhepleri Tarihi. Ed. M. Saffet Sarıkaya - Mehmet Ümit. 253-266. Ankara: Nobel, 2020.
• KHK 703, Anayasada Yapılan Değişikliklere Uyum Sağlanması Amacıyla Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname (Kararname No: 703). Resmî Gazete 30473 (3. Mükerrer) (09 Temmuz 2018), KHK No: 703, m. 141. Erişim 25 Mayıs 2022. https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2018/07/20180709M3.pdf.
• Köse, Saffet. İslâm Hukukuna Giriş. İstanbul: Hikmetevi, 10. Basım, 2017.
• Kudâî. Müsnedü’ş-Şihâb. Thk. Hamdî b. Abdulmecîd es-Selefî. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1986.
• Kuruluşundan Günümüze Diyanet İşleri Başkanlığı Tarihçe-Teşkilat-Hizmet ve Faaliyetler (1924-1997). Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 1999.
• Malik b. Enes, Ebû Abdullah el-Asbahî el-Himyerî. Muvatta-i Mâlik. el-Kütübü’s-Sitte, Mevsûatü’l-Hadîs eş-Şerîf içinde. Haz. Sâlih b. Abdülazîz. Arabistan: Dâru’s-Selâm, 2000.
• Münâvî, Zeynüddin Muhammed Abdürrauf b. Tâcilarifin b. Ali. Feyzü’l-kadîr şerhi’l-Câmii’s-sagir. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1994.
• Müslim, Ebu’l-Hüseyin el-Kuşeyri en-Nisâbûrî Müslim b. el-Haccâc. Sahîh-i Müslim. el-Kütübü’s-Sitte, Mevsûatü’l-Hadîs eş-Şerîf içinde, haz. Sâlih b. Abdülazîz. Arabistan: Dâru’s-Selâm, 2000.
• Müttakî el-Hindî, Alâüddin Ali b. Abdülmelik b. Kadı Han. Kenzü’l-‘ummâl fî süneni’l-akvâl ve’l-ef’âl. Thk. Bekrî Hayyânî, Saffet Sakka. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1981.
• Namlı, Abdullah. “Kazâ ve Kadere İman”. İslâm İnanç Esasları. Edit. Sönmez Vecdi – Karaağaç, Hilmi. Ankara: Lisans Yayıncılık, 2021.
• Nesâî, Ebû Abdurrahman Ahmed b. Ali b. Şuayb. Sünen-i Nesâî. el-Kütübü’s-Sitte, Mevsûatü’l-Hadîs eş-Şerîf içinde. Haz. Sâlih b. Abdülazîz. Arabistan: Dâru’s-Selâm, 2000.
• Okur, Kaşif Hamdi. “İslam Hukukunda İrtidat Fiili İçin Öngörülen Asli Yaptırım Üzerine Bazı Düşünceler”. Gazi Üniversitesi Çorum İlahiyat Fakültesi Dergisi 1 (2002), 344-364.
• Okur, Kaşif Hamdi. Güncel Konularla İlm-i Hâl.Ankara: Anadolu Ay Yayınları, 2018.
• Öğüt, Salim. “Ef‘âl-i Mükellefîn”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 10/ 45. İstanbul: TDV Yayınları, 1994.
• Özafşar, Mehmet Emin vd. (ed.). Hadislerle İslam. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2. Basım, 2013.
• Özdemir, Ahmet. İbâdiyye’nin Ana Hadis Kitabı el-Câmiu’s-Sahîh Müsnedür’r-Rebî‘ b. Habîb. Ankara: Araştırma Yayınları, 2020.
• Râzî, Fahruddîn Muhammed b. Ömer et-Temîmî. Mefâtîhu’l-gayb. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2000.
• Rûdânî, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Muhammed b. Süleyman. Cem’u’l-fevâid min Câmii’l-usûl ve Mecmai’z-zevâid, (Büyük Hadis Külliyâtı ). İstanbul: İz Yayıncılık, 2010.
• Salman, Yüksel. ‘Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınlarında Kadın’. Türkiye V. Dini Yayınlar Kongresi-Kadın Konulu Dini Yayınlar -Tebliğler-Müzakereler. 399-407. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2012.
• Sarıkaya, Mehmet Saffet. ‘Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınlarında Mezhebî Tutum ve Eğilimler’. İslâmi Araştırmalar 29/2 (2018), 268-287.
• Sem‘ânî, Ebû Saîd Abdülkerim b. Muhammed. Edebü’l-imlâ ve’l-istimlâ. Beyrut: Mektebetü’l-Hilâl, 1409/1989.
• Suyûtî, Ebu’l-Fadl Celaleddin Abdurrahman b. Ebû Bekr. El-Fethu’l-Kebîr fî Dammı’z-Ziyâde ilâ el-Câmi‘ıs-Sağîr. Thk.Yusuf en-Nebhânî. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 2003.
• Şa‘ban, Zekiyüddîn. İslâm Hukuk İlminin Esasları (Usûlü’l-Fıkh). Çev. İbrahim Kâfi Dönmez. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1990.
• Şer‘iye ve Evkaf ve Erkan-ı Harbiye-i Umumiye Vekâletlerinin İlgasına Dair Kanun (Kanun No: 429), Resmî Cerîde (Gazete) 63 (29 Receb 1342/3 Mart 1924). Erişim 25 Mayıs 2022. https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/63.pdf.
• T.C. Anayasası, Türkiye Cumhuriyeti Anayasası (1961, Kanun No: 334). Resmî Gazete 10859 (20 Temmuz 1961). Erişim 25 Mayıs 2022. https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/10859.pdf.
• T.C. Anayasası, Türkiye Cumhuriyeti Anayasası (1982, Kanun No: 2709). Resmî Gazete 17863 (Mükerrer) (09.11.1982). Erişim 25 Mayıs 2022. https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/17863_1.pdf.
• Taberânî, Ebu’l-Kâsım Süleyman b. Ahmed b. Eyyûb el-Lahmî. el-Mu‘cemü’l-kebîr. Thk. Hamdî Abdulmecîd es-Selefî. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 2002.
• Taberânî, Ebu’l-Kâsım Süleyman b. Ahmed b. Eyyûb el-Lahmî. el-Mu’cemü’l-evsat. Thk. Târık b. İvezullah b. Muhammed-Abdulmuhsin b. İbrâhim el-Hüseynî. Kâhire: Dâru’l-Harameyn, 1415.
• Tahâvî, Ebû Ca‘fer Ahmed b. Muhammed b. Selâme el-Ezdî el-Hacrî el-Mısrî. Şerhu Meʿâni’l-âsâr. nşr. M. Zührî en-Neccâr – M. Seyyid Câdelhak. Beyrut: y.y., 1415/1994.
• Taş, Kemalettin. ‘Osmanlı Yönetim Sisteminde Şeyhülislamlık Kurumu -Sosyolojik Bir Çözümleme-’. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 1/1 (2005), 81-102.
• Tirmizî, Ebû İsa Muhammed b. İsa b. Sevre es-Sülemî. Sünen-i Tirmizî, el-Kütübü’s-Sitte, Mevsûatü’l-Hadîs eş-Şerîf içinde, Haz. Sâlih b. Abdülazîz. Arabistan: Dâru’s-Selâm, 2000.
• Tuğlu, Nuri. Mâturîdîlik ve Hadîs Mâturîdî Kelâm Ekolü Çerçevesinde Kelamî Hadislerin Değerlendirilmesi. İstanbul: Rağbet Yayınları, 2016.
• Uzunçarşılı, İsmail Hakkı. Osmanlı Devletinin İlmiye Teşkilatı. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1984.
• Üçer, Cenksu - Çelebi, Hatice Kübra. ‘Diyanet Aylık Dergi ile Başyazılarının Gündem Konuları ve Başyazılarda Yer Verilen Kur’an Ayetleri Üzerine Bazı Değerlendirmeler’. Journal of Analytic Divinity 5/2 (2021), 134-172.
• Üçer, Cenksu. ‘Diyanet İşleri Başkanlığı ve Dinî Söylemi -Diyanet Gazetesi ve Diyanet Aylık Dergi Başyazıları Örnekleminde-’. İlahiyat Akademi Dergisi 14 (Aralık 2021), 23-104.
• Ünal, İsmail Hakkı. İmam Ebu Hanife’nin Hadis Anlayışı ve Hanefi Mezhebinin Hadis Metodu. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 1994.
• Vakidî, Ebû Abdullah Muhammed b. Ömer b. Vakıd el-Eslemî. el-Meğâzî. Thk. Marsden Jones. Beyrut: Âlemü’l-Kütüb, t.y.
• Yaman, Ahmet - Çalış, Halit. İslâm Hukukuna Giriş. İstanbul: İFAV Yayınları, 5. Baskı, 2013.
• Yavuz, Yusuf Şevki. “Kader”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedis. 24/58-63. İstanbul: TDV Yayınları, 2001.
• Yerkazan, Hasan. ‘Zemahşerî’nin Eserlerinde Bulunan Hadîslerin Kaynakları’. Amasya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 8 (2017), 273-310.
• Yıldırım, Ahmet. Tasavvufun Temel Öğretilerinin Hadislerdeki Dayanakları. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2013.
• Yılmaz, Fatih Mehmet. Ebû Hanîfe ve Hadis. İstanbul: Ensar Yayınları, 2019.
• Yücel, Ahmet. Hadis Usulü. İstanbul: İFAV Yayınları, 23. Baskı, 2016.