Lise Öğrencilerinde Umut ve Dindarlık İlişkisi: Bartın İmam Hatip Liseleri Örneği

Yıl 2023, Cilt: 7 Sayı: 2, 231 - 254, 15.12.2023

Erva Nesibe Kuloğlu

https://doi.org/10.46595/jad.1353152

Öz

Bu araştırma, İmam Hatip Liselerine devam eden öğrencilerde umut ve dindarlık arasındaki ilişkiyi incelemek amacıyla gerçekleştirilmiştir. Nitel araştırma yöntemi kullanılarak, Bartın Şehit Mustafa Yaman Anadolu Lisesi ve Bartın Erkek İmam Hatip Lisesi son sınıf öğrencilerinden toplam 42 katılımcıyla görüşme yapılmıştır. Görüşmeler, umut düzeyleri, dindarlık algıları ve inanç-umut ilişkisi olmak üzere üç ana temada gerçekleşmiştir. Katılımcılardan alınan veriler tematik analiz ve içerik analizi yöntemleri kullanılarak değerlendirilmiştir. Araştırma bulguları katılımcıların umut düzeylerinin aile, çevre, din, hayaller, hedefler ve geleceğe bakış açıları gibi faktörlerden etkilendiğini göstermektedir. Özellikle aile faktörünün katılımcıların umut düzeylerini önemli ölçüde etkilediği, bu katılımcıların hayal ve hedef belirlemede diğer katılımcılara nazaran daha net ve kararlı oldukları, umutsuzlukla mücadelede başarılı stratejiler geliştirebildikleri sonucuna ulaşılmıştır. Bunun yanı sıra katılımcıların büyük çoğunluğunun umutsuzluk anında dine baş vurdukları ve inanç-umut arasındaki ilişkiyi namaz, dua, ahiret inancı, dinin rehabilite edici fonksiyonu ve tevekkül inancıyla kurdukları görülmüştür. Katılımcıların dindarlık algılarına bakıldığında ise dindarlığı ahlaki yönden ele alan tanımlar ve Allah’ın emir ve yasaklarını ön plana çıkaran tanımlar olarak iki şekilde tanım ortaya çıkmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Umut, Umutsuzluk, Dindarlık, İnanç-Umut, Ergenlik.

The Relationship between Hope and Religiosity in High School Students: The Case of Bartın Imam Hatip High Schools

Öz

This study was conducted to examine the relationship between hope and religiosity among students attending Imam Hatip High Schools. In this study, in which qualitative research method was used, a total of 42 participants from Bartın Şehit Mustafa Yaman Anatolian High School, Science and Social Sciences Project School and Bartın Male Imam Hatip High School were interviewed. Interviews were conducted within the framework of three main themes: levels of hope, perceptions of religiosity and the relationship between faith and hope. The data obtained from the participants were evaluated using thematic analysis and content analysis methods. The findings of the study show that the participants' levels of hope are affected by factors such as family, environment, religion, dreams, goals and perspectives on the future. It was concluded that especially the family factor significantly affected the participants' levels of hope, that these participants were more clear and determined in setting dreams and goals than other participants, and that they were able to develop successful strategies to combat hopelessness. In addition, it was observed that the majority of the participants resorted to religion in times of despair and established the relationship between faith and hope through salaat, prayer, belief in the hereafter, the rehabilitative function of religion and the belief in trust. When we look at the participants' perceptions of religiosity, two definitions emerge: definitions that deal with religiosity in terms of morality and definitions that emphasize the commands and prohibitions of Allah.

Anahtar Kelimeler

Hope, Hopelessness, Religiosity, Faith-Hope, Adolescence.

Kaynakça

• Armağan, İbrahim. Gençlik Gözüyle Gençlik: 21. Yüzyıl Eşiğinde Türkiye Gençliği. İzmir: Kırkısraklılar Vakfı Usadem Yayınları, 2004.
• Aydın, Ali Arslan. Dini Ahlaki Makaleler Sohbetler. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1985.
• Ayten, Ali. Tanrı’ya Sığınmak: Dini Başa Çıkma Üzerine Psiko-Sosyal Bir Araştırma. İstanbul: İz Yayıncılık, 2010.
• Bahadır, Abdülkerim. “Ergen Kişiliği Bağlamında Din-Kişilik İlişkisi”. Necmettin Erbakan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 14/14 (2002), 111-123.
• Balaban, M. Rahmi. Son Asrın İlim Ve Fen Adamlarına Göre İlim-Ahlak-İman. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 1975.
• Bayraktar, Fatih. “Olumlu Ergen Gelişiminde Ebeveyn/Akran İlişkilerinin Önemi”. Çocuk Ve Gençlik Ruh Sagligi Dergisi 14/3 (2007), 157-166.
• Bloch, Ernst. Umut İlkesi. çev. Tanıl Bora. İstanbul: İletişim Yayınları, 2007.
• Bühler, C. vd. “Ergenlik Dönemine Toplu Bakış”. çev. Sezen Zeytinoğlu. Ergenlik Psikolojisi. ed. Bekir Onur. 87-140. Ankara: Hacettepe Taş Kitapçılık, 2. Baskı., 1987.
• Cloutier, Richard. “Ergenlik Psikolojisinde Kuramlar”. çev. Bekir Onur. Ankara University Journal of Faculty of Educational Sciences (JFES) 27/2 (01 Ağustos 2019), 875-904. https://doi.org/10.1501/Egifak_0000000360
• Çağlayaner, Saadet. Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığına bağlı çalışan meslek mensuplarının mezuniyetleri ile psikolojik dayanıklılıkları ve umutları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Ankara: Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• Çeti̇n, Maksut. “Dindarlık-Ahlak İlişkisi ve Dini-Toplumsal Yansımaları”. Mizanü’l-Hak: İslami İlimler Dergisi 13 (2021), 83-106.
• Çiğdem, Emine. Pansiyonda ve Ailesi Yanında Kalan Liseli Öğrencilerin Umut, Dindarlık ve Akademik Başarı Durumlarının Karşılaştırılması. Sivas: Sivas Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, 2020.
• Dağcı, Abdullah. Pozitif Psikoloji Bağlamında Umudun Dindarlıkla İlişkisi. Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, 2014.
• Doğan, Hümeyra Ahsen - Tokur, Behlül. “Dengeli Yaşam ve Dindarlık İlişkisi: Ankara Örneği”. Journal of Analytic Divinity 5/3 (15 Aralık 2021), 131-149. https://doi.org/10.46595/jad.1021746
• Erbaş, Melda Meliha. “Duygusal Zeka”. Öğrenmede Bireysel Farklılıklar. ed. Yunus Doğan. 121-138. İstanbul: Efe Akademi Yayınları, 2022.
• Frankl, Viktor Emil. İnsanın Anlam Arayışı. çev. Selçuk Budak. İstanbul: Okuyan Us Yayın, 60. Baskı., 2019.
• Fromm, Erich. Umut Devrimi. çev. Şemsa Yeğin. İstanbul: Payel Yayınevi, 2. baskı., 1995.
• Garcia, Danilo vd. “On Lions and Adolescents: Affective Temperaments and the Influence of Negative Stimuli on Memory”. Journal of Happiness Studies 11/4 (2010), 477-495. https://doi.org/10.1007/s10902-009-9153-6
• Güngörmüş, Kübra vd. “Hemşirelik Öğrencilerinin Psikolojik Dayanıklılıkları ve Etkileyen Faktörler”. Psikiyatri Hemşireliği Dergisi 6/1 (2015), 9-14.
• Haroz, Emily E. vd. “Measuring Hope Among Children Affected by Armed Conflict: Cross-Cultural Construct Validity of the Children’s Hope Scale”. Assessment 24/4 (2017), 1-12. https://doi.org/10.1177/1073191115612924
• Hayta, Akif. “İbadetler ve Ruh Sağlığı”. Gençlik, Din ve Değerler Psikolojisi. ed. Hayati Hökelekli. Ankara: Ankara Okulu, 2002.
• Hökelekli, Hayati. “Gençlik ve Din”. Gençlik, Din ve Değerler Psikolojisi. ed. Hayati Hökelekli. 11-29. Ankara: Ankara Okulu, 2002.
• Kandemir, Fatih. Umut-İyimserlik ve Dindarlık İlişkisi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, 2016.
• Karaca, Faruk. “Dindarlığın Fonksiyonelliği Üzerine”. Dini Araştırmalar 6/16 (2003), 75-85.
• Kemer, Gülşah. The Role Of Self-Effıcacy, Hope, And Anxıety In Predıctıng Unıversıty Entrance Examınatıon Scores Of Eleventh Grade Students. Ankara: Orta Doğu Teknik Üniversitesi Sos. Bil. Ens., Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, 2006.
• Koç, Mustafa. Ergenlik Döneminde Dua ve İbadet Psikolojisinin Ruh Sağlığı Üzerindeki Etkileri. Bursa: Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, 2002.
• Koç, Mustafa. “Gelişim Psikolojisi Açısından Ergenlik Dönemi ve Genel Özellikleri”. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 1/17 (2004), 231-238.
• Kutlu, Hatice. Ergenlerde Dua Tutumlarının Umutsuzluk Düzeyleri Arasındak İlişki Üzerine Bir Çalışma: Erzurum Örneği. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, 2020.
• Mehmedoğlu, Ali Ulvi. İnanç Psikolojisine Giriş. İstanbul: Çamlıca Yayınları, 1. bsk., 2013.
• Muuss, Rolf E. “Ergenlikte Kimlik Bunalımı”. çev. Meral Çileli. Ergenlik Psikolojisi. ed. Bekir Onur. 199-208. Ankara: Hacettepe Taş Kitapçılık, 2. Baskı., 1987.
• Oğuz, Mahiyenur - Tokur, Behlül. “Erik Erikson’un Psiko-sosyal Gelişim Kuramı Bağlamında Erdemlilik”. İnsan, Din ve Erdemlilik. ed. Mustafa Çakmak - Hüseyin Algur. 377-394. İstanbul: Dem Yayınları, 2022.
• Özbaydar, Belma. Din ve Tanrı İnancının Gelişmesi Üzerine Bir Araştırma. İstanbul: Baha Matbaası, 1970.
• Pargament, Kenneth I. vd. “God Help Me (II): The Relationship of Religious Orientations to Religious Coping with Negative Life Events”. Journal for the Scientific Study of Religion 31/4 (1992), 504-513.
• Pazarlı, Osman. Din Psikolojisi. İstanbul: Remzi Kitabevi, 1968.
• Peker, Hüseyin. Din Psikolojisi. Çamlıca Yayınları, 10. Baskı., 2014.
• Serinsu, Ahmet Nedim. Kimi Örnek Almalı? İstanbul: Şule Yayınları, 2. Baskı., 2014.
• Seyis, Sevda vd. “Ortaöğretim Öğrencilerinin Motivasyonları ve Duygusal Zekaları İle Akademik Başarıları Arasındaki İlişki”. Milli Eğitim 197 (2013), 51-63.
• Snyder, C. R. vd. “Ppreferences of High and Low Hope People for Self Referential Input”. Cognition and Emotion 12/6 (1998), 807-823.
• Steinberg, Laurence D. Ergenlik. çev. Figen Çok. Ankara: İmge Kitabevi, 1. bsk., 2007.
• Şimşek, Hasan - Yıldırım, Ali. Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 12. Baskı., 2021.
• Tarhan, Sinem - Bacanlı, Hasan. “Sürekli Umut Ölçeği’nin Türkçe’ye Uyarlanması: Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması”. The Journal of Happiness & Well-Being 3/1 (2015), 1-14.
• TDK. “Umut Ne Demek TDK Sözlük Anlamı”. Erişim 08 Mart 2023. https://sozluk.gov.tr/?kelime=umut
• Tiger, Lionel. “Hope Springs Internal”. Social Research 66/2 (1999), 611-623.
• Tokur, Behlül. “Dindarlık Sorunu: Psikolojik Bir Tahlil”. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 41 (01 Temmuz 2014), 257-280.
• Tokur, Behlül. İmtihan Psikolojisi Var Olmanın Hakkını Verebilmek: İmtihan. Ankara: Fecr Yayınları, 2018.
• Tokur, Behlül. Klasik ve Güncel Konularıyla Din Psikolojisi. Ankara: Sonçağ Akademi, 2020.
• Tokur, Behlül. Stres ve Din: Her Hal Gelip Geçicidir. Çamlıca Yayınları, 2017.
• Tureng. “Tureng - umut - Türkçe İngilizce Sözlük”. Erişim 08 Mart 2023. https://tureng.com/tr/turkce-ingilizce/umut
• Uzun-Özer, Bilge. “Bir Grup Lise Öğrencisinde Akademik Erteleme Davranışı: Sıklığı, Olası Nedenleri ve Umudun Rolü”. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi 4/32 (2009), 12-19.
• Ünal, Nurten. Dini İnanç ve Dua’nın Umutsuzlukla İlişkisi (Üniversiteli Gençler Üzerine Bir Araştırma). Bursa:
• Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, 1998.
• Yavuz, Adem. 18-25 Yaş Üniversite Gençliğinde Dini İnanç ve Umutsuzluk İlişkisi (Sakarya Üniversitesi Örneği). Sakarya: Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, 2009.
• Yavuzer, Haluk. Çocuk Psikolojisi. İstanbul: Remzi Kitabevi, 20. Basım, 2001.
• Yıldırım, İbrahim. “Akademik Başarının Yordayıcısı Olarak Yalnızlık, Sınav Kaygısı ve Sosyal Destek”. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 18 (2000), 167-176.
• Yıldız, Muhammed. “Üniversite Öğrencilerinde Duygusal Zekâ Yaşam Doyumu ve Depresyonun Cinsiyet ve Sınıf Seviyelerine Göre Etkileri” 6 (19 Aralık 2016), 451-474.
• Yılmaz, Mehmet. Üniversite Gençliğinde Dua ve Umutsuzluk İlişkisi (Bayburt Üniversitesi Örneği). Rize: Recep
• Tayyip Erdoğan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, 2019.