Sicilya Kralı II. Roger’in Şerîf El-İdrîsî’ye Çizdirdiği Dünya Haritasının Ardındaki Gerçekler

Yıl 2024, Cilt: 8 Sayı: 1, 24 - 43, 15.06.2024

Nadir Karakuş

https://doi.org/10.46595/jad.1422635

Öz

Büyük hükümdarların ve cihangirlerin dünyaya hâkim olmak istedikleri bilinen bir gerçektir. Türk hakanları, Moğol kağanları yanında, Makedonyalı İskender gibi şahsiyetler bu uğurda mücadele etmişlerdir. 1453’te İstanbul’u fethederek yeni bir çağı başlatan Osmanlı padişahı II. Mehmed, Trabzonlu bir Rum bilgine çizdirdiği dünya haritası ile bu durumu açıkça ortaya koymuş, dünya hâkimiyeti eğilimini göstermiştir. 11. Yüzyıl ortalarından itibaren Güney İtalya ve Sicilya’ya hâkim olan Viking kökenli Normanlarda da bu eğilim açıkça kendisini belli etmiştir. Bu husus Sicilya Kralı II. Roger’in şahsında daha net olarak gözlenmiştir. Kral II. Roger, Faslı olmasına rağmen Endülüs’ün bilim merkezi Kurtuba’da öğretim görmüş Şerîf el-İdrîsî’yi sarayına davet ederek ona bir dünya haritası çizdirmiştir. Bu eğilimi ile kendisi, daha çok ilmin koruyucusu ve âlimlerin hamisi olarak gösterilse de sömürgeci özelliğinden dolayı bu haritayı çizdirdiği gözlenmiştir. Tarihi hakikatler ışığı altında ele alınmaya çalışılan konu, II. Roger’in Suriye, Filistin, Bizans toprakları ve Kuzey Afrika sahilleri etrafında şekillenen olaylarla ortaya konulmaya çalışılmıştır. Onun İkinci Haçlı Seferi esnasında izlediği siyaset ve bu esnada Bizans ve Kuzey Afrika’ya yaptığı seferler, fırsatçı karakteri yanında sömürge anlayışının da göstergesi olmuştur. Bizans’ın Adriyatik’teki ipek dokuma atölyelerinden Kuzey Afrika sahillerine uzanan kervan ticaretini ele geçirme teşebbüslerinin altında bu gerçek yatmaktadır. Bu bölgelerdeki Norman eğilimleri ve II. Roger’in yayılmacı politikası, Şerîf el-İdrîsî’ye bu haritanın niçin çizdirildiğini açıkça ortaya koymuştur.

Anahtar Kelimeler

İslâm Tarihi, Sicilya, Şerîf, II. Roger, Harita

The Facts Behind The World Map That Roger II. of Sicilia Drawn to Sheriff Al-Idrisi

Öz

It is a known fact that great rulers and jahangirs want to dominate the world. In addition to Turkish khans, Mongol kaghans, figures such as Macedonian Alexander fought for this cause. The Ottoman Sultan Mehmed II, who conquered Istanbul in 1453 and started a new era, clearly revealed this situation with the world map he had drawn by a Greek scholar from Trabzon, and showed his tendency to dominate the world. This trend was clearly evident in the Normans of Viking origin, who had dominated Southern Italy and Sicily since the middle of the 11th century. This issue was observed more clearly in the person of King Roger II of Sicily. Despite being Moroccan, King Roger invited Sharif al-Idrisi, who was educated in Cordoba, the science center of Andalusia, to his palace and had him draw a world map. Although he is shown as the protector of science and the patron of scholars with this tendency, it has been observed that he had this map drawn due to his colonial character. The subject, which is tried to be dealt with in the light of historical truths, has been tried to be revealed with the events shaped around Roger's Syria, Palestine, Byzantine lands and the North African coasts. The politics he followed during the Second Crusade and the expeditions he made to Byzantium and North Africa during this time, besides its opportunistic character, also showed the colonial understanding. This fact underlies the Byzantine attempts to seize the caravan trade from silk weaving workshops in the Adriatic to the North African coasts. Norman tendencies in these regions and Roger's expansionist policy clearly revealed why Shariff al-Idrisi had this map drawn.

Anahtar Kelimeler

History of Islam, Sicily, Shariff, Roger II, Map

Kaynakça

• Abulafia, David. “The Norman Kingdom of Africa and the Norman Expeditions to Majorca and the Muslim Mediterranean”. Anglo-Norman Studies, VII: Proceedings of the Battle Conference 1984. 26-49. ed. R. Allen Brown. Woodbridge, UK: Boydell, 1985.
• Albert of Aachen. Historia Ierosolimitane, History of the Journey to Jerusalem. çev. Susan B. Edgington. Farnham: Ashgate Publishing, 2013.
• Altan, Ebru. Antakya Haçlı Prinkepsliği Tarihi, Kuruluş Devri (1098-1112). Ankara: TTK Yayınları, 2018.
• Anna Komnena. Alexiad Malazgirt’in Sonrası. çev. Bilge Umar. İstanbul: İnkılap Kitabevi, 1996.
• Anonim. Hudûdü’l-Âlem Mine’l-Meşrik İle’l-Mağrib. nşr. V. Minorsky. çev. Murat Ağarı-Abdullah Duman. İstanbul: Kitabevi, 2008.
• Asbridge, Thomas. The Crusades, The Authoritative History of the War for the Holy Land. London: Paperback, 2011.
• Azîmî. Azîmî Tarihi. çev. Ali Sevim. Ankara: TTK Yayınları, 2006.
• Bel, A. “Abdülmümin”. İslam Ansiklopedisi. 1/99. İstanbul: MEB Yayınları, 1993.
• Bîrûnî. Fihristü Asârı Muhammed b. Zekeriyya er-Râzî. nşr. Paul Kraus. Frankfurt: Institute for the History of Arabic Islamic Science, 1996.
• Bostan, İdris. “Pîrî Reis”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 34/283-285. İstanbul: TDV Yayınları, 2007.
• Bresc, Hanri. Annliese Nef, Idrîsî, La Premiere Geographie de l’Occident. France: Groupe Flammarion, 1999.
• Brotton, Jerry. A History of the World in Twelve Maps. New York: Viking Penguin Groups, 2013.
• Cahen, Claude. Haçlı Seferleri Zamanında Doğu ve Batı. çev. Mustafa Daş. İstanbul: Yeditepe Yayınevi, 2010.
• Chalandon, Ferdinand. Jean II Comnene 1118-1143 et Manuel I Comnene 1143-1180. Paris: Picard, 1912.
• Cobb, Paul M. The Race of Paradise, An Islamic History of the Crusades. Oxford: Oxford University Press, 2014.
• Constable, Giles. “The Second Crusade as Seen by Contemporaries”. Traditio 9 (1953), 214-279.
• Constable, Oliva Remie. “Cross-Cultural Contracts: Sales of Land between Christians and Muslims in 12th Century Palermo”. Studia Islamica 85 (1997), 67-84.
• Corney, Gies Frances. “Al-Idrisi and Roger’s Book”. Saudi Aramco World 28 (1977), 1-10.
• Ebû Şâme. er-Ravzateyn fî Ahbâri’d-Devleteyn en-Nûriyye ve’s-Salâhiyye. thk. İbrahim Zeybek. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1418/1997.
• Ebü’l-Fidâ. el-Muhtasar fî Ahbari’l-Beşer. Kahire: Matbaatu’l-Hüseyniyye el-Mısriyye, ts.
• Fulcherius Carnotensis. Fulcher of Chartres, A History of the Expedition to Jerusalem 1095-1127. çev. F. Rita Ryan. Konoxville: University of Tennessee Press, 1969.
• Hauzinski, Jerzy. “Outlook on the Golden Age in the History of Sicily”. Slupskie Studie Historyczne 17 (2011), 59- 70.
• Hayes, Dawn Marie. Roger II of Sicily Family, Faith, and Empire in the Medieval Mediterranean World. Belgium: Brepols Publishers, 2020.
• Hillenbrand, Carole. Müslümanların Gözünden Haçlı Seferleri. çev. Nurettin Elhüseyni. İstanbul: Alfa Yayınları, 2015.
• Houben, Hubert. Die Normannen. Wissen: Auflage, 2012.
• Houben, Hubert. Roger II of Sicily: A Ruler between East and West. Cambridge: Cambridge University Press, 2002.
• Ioannes Kinnamos. Historia. çev. Işın Demirkent. Ankara: TTK Yayınları, 2001.
• İbn Asâkir. Tarîhu Dımaşk. thk. Amr b. Ğarâme el-Amrî. Kahire: Dâru’l-Fikr, 1415/1995.
• İbn Ebû Zer. el-Enîsü’l-Mutrib. Rabat: Dāru'l-Manṣūr, 1972.
• İbn Haldun. Kitâbü’l-İber ve Dîvânu Mübtede’ ve’l-Haber fî Tarîhi’l-Arab ve’l-Berber ve Âsirihim min Zevi’ş- Şe’ni’l-Ekber. thk. Halil Şahâde. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1408/1985.
• İbn Hallikân. Vefeyâtü’l-A’yân ve Enbâu Ebnâi’z-Zaman. thk. İhsan Abbas. Beyrut: Dâru Sadr, 1900-1904.
• İbn Havkal. Sûretü’l-Arz, X. Asırda İslâm Coğrafyası. çev. Ramazan Şeşen. İstanbul: Yeditepe Yayınevi, 2014.
• İbn İzârî el-Merrâkûşî. el-Beyânü’l-Muğrib fî Ahbâri’l-Endelüs ve’l-Mağrib. nşr. M. İbrahim el-Kettânî. Beyrut: Dâru's-Sekâfe, 1985.
• İbn Kesir. el-Bidâye ve’n-Nihâye. thk. Ahmed Abdülvehhâb Fetîh. Kahire: Dâru’l-Hadîs, 1413/1992.
• İbn Vâsıl. Müferrücü’l-Kurûb fî Ahbâri Benî Eyyûb. thk. Cemâleddin eş-Şeyyâl vd. Kahire: el-Matbaatu’l- Emîriyye, 1377/1957.
• İbnü’l-Adîm. Buğyetü’t-Taleb fî Târîhi Haleb. thk. Süheyl Zekkâr. by: Dâru’l-Fikr, ts.
• İbnü’l-Cevzî, el-Muntazam fî Tarihi’l-Mülûk ve’l-Ümem. thk. Muhammed Abdülkadir Atâ-Mustafa Abdülkadir Atâ. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1412/1992.
• İbnü’l-Esîr. el-Kâmil fi’t-Tarih. thk. Ömer Abdüsselâm et-Tedmûrî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-Arabî, 1417/1997.
• İbnü’l-Kalânisî. Şam Tarihine Zeyl, I. Ve II. Haçlı Seferleri Dönemi. çev. Onur Özatağ. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2015.
• Kalkaşendî. Subhu’l-A’şâ fî Sınaâti’l-İnşâ. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l- İlmiyye, ts.
• Kramers, J. H. “Kavsara”. İslam Ansiklopedisi. 4/454. İstanbul: MEB Yayınları, 1993.
• Krey, August C. The First Crusade: The Accounts of Eye-Witnesses and Participants. Princeton: Princeton University Press, 1921.
• Kritovoulos. History of Mehmed The Conqueor. çev. Charles T. Riggs. New Jersey: Princeton University Press, 1954.
• Leclerq, Jean. “Saint Bernard’s Attitude toward War”. Studies in Church History. 2/1-39. ed. J. R. Sommerfeldt. Kalamazoo, MI: Cistercian Publications, 1976.
• Loud, G. A. The Age of Robert Guiscard: Southern Italy and Norman Conquest. London: Routhledge, 2000.
• Makrîzî. el-Mukaffa’l-Kebîr. nşr. Muhammed el-Ya‘lâvî. Beyrut: Daru'l-Ğarbi'l-İslâmî, 1411/1991.
• Makrîzî. es-Sülûk li Ma’rifeti Düveli’l-Mülûk. thk. Muhammed Abdülkadir Ata. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l- İlmiyye, 1418/1997.
• Makrîzî. İttiazu’l-Hunefâ bi Ahbâri’l-Eimmeti’l-Fâtımiyyîn el-Hulefâ. thk. Cemâleddin eş-Şeyyâl. Kahire: el- Meclisü’l-A’lâ li Şuûni’l-İslâmiyye, ts.
• Malaterra, Geoffrey. The Deeds of Count Roger of Calabria and Sicily and of His Brother Duke Robert Guiscard. çev. Kenneth Baxter Wolf. US: The University of Michigan Press, 2005.
• Marçais, G. “Sfâkes”. İslam Ansiklopedisi. 9/549. İstanbul: MEB Yayınları, 1993.
• Matthew, Donald. The Norman kingdom of Sicily. Cambridge: Cambridge University Press, 1992.
• Mayer, Hans Eberhard. “Angevins versus Normans: The New Men of King Fulk of Jerusalem”. Proceedings of the AmericanPhilosophical Society 133 (1989), 1-25.
• Miller, Konrad. Mappae Arabicae: Arabische Welt-und Landerkarten. Stuttgard: Institute for the History of
• Arabic-Islamic Science at the Johann Wolfgang Goethe University, 1926.
• Montefiore, Simon Sebag. Kudüs Bir Şehrin Biyografisi. çev. Cem Demirkan. İstanbul: Pegasus Yayınları, 2016.
• Moreno, Martina Mario. “Sicilya’da Müslümanlar”. çev. Abdulhalık Bakır. Fırat Üniversitesi Orta Doğu Araştırmaları Dergisi 5/1 (2007), 165-232.
• Nicholson, Robert L. “The Growth of the Latin States, 1118–1144”. A History of the Crusades. 1/410-447. ed. Kenneth M. Setton. Madison: University of Wisconsin Press, 1969–1989.
• Niketas Khoniates. Historia, Ioannes ve Manuel Komnenos Devirleri. çev. Fikret Işıltan. Ankara: TTK Yayınları, 1995.
• Norwich, John Julius. Byzantium: The Decline and Fall. London: Alfred A. Knopf, 1995.
• Nüveyrî. Nihâyetü’l-Ereb fî Fünûni’l-Edeb. Kahire: Dâru’l-Kütübi’l-Vesâik, 1423.
• Odo de Deuil. The Journey of Louis VII to the East. nşr. çev. V. G. Berry. New York: Columbia University Press, 1948.
• Oldenbrough, Zoe. The Crusades. çev. Anne Carter. New York: Pantheon Books, 1966.
• Ostrogorsky, Georg. Bizans Devleti Tarihi. çev. Fikret Işıltan. Ankara: TTK Yayınları, 2019.
• Ömerî, İbn Fazlullah. Mesâlikü’l-ebsâr fî memâliki’l-emsâr. nşr. Fuat Sezgin. Frankfurt: Institut für Geschichte der Arabisch-Islamischen Wissenschaften, 1408/1988.
• Phillips, Jonathan P. “A Note on the Origins of Raymond of Poitiers”. English Historical Review 102 (1991), 66- 67.
• Raimundus Aquilers. Historia Francorum qui Ceperunt Jerusalem. çev. August C. Krey. Princeton: Princeton University Press, 1921.
• Riley-Smith, Jonathan S. C. “Further Thoughts on Baldwin II’s Etablissement on the Confiscation of Fiefs”. Crusade and Settlement. 176-180. ed. Peter W. Edbury. Cardiff: University College Cardiff Press, 1985.
• Runciman, Steven. A History of the Crusades. Cambridge: Cambridge University Press, 1951.
• Sâlim, Seyyid Abdülazîz. el-Mağribü’l-Kebîr. Beyrut: Dâru’n-Nahdati’l-Arabiyye, 1981.
• Sauquet, Mathilde. Roger II, King of Heaven and Earth: An Iconological and Architectural Analysis of the Capella Palatina in the Context of Medieval Sicily. Hartford: Trinity College, 2018.
• Sezgin, Fuat. İslâm Kültür Dünyasının Bilimler Tarihindeki Yeri. Ankara: Semih Ofset Yayınları, 2004.
• Sıbt İbnü’l-Acemî. Kunûzü’z-Zeheb fî Târîh-i Haleb. Halep: Dâru’l-Kalem, 1417.
• Stevenson, E. L. Geography of Claudius Ptolemy. New York: Public Library, 1932.
• Süryani Mikhail. Süryânî Patrik Mihail’in Vakayinâmesi. çev. Hrant D. Andreasyan. Ankara: TTK Kütüphanesi Tercümeler Kısmı, 1944.
• Taberî. Ebû Cafer Muhammed b. Cerîr. Târîhu’l-Ümem ve’l-Mülûk (Târîhu’t-Taberî). Beyrut: Dâru’t-Turâs 1387.
• Togan, Zeki Velidi. “Biruni’s Picture of the World”. Memoirs of the Archaeological Survey of India 53 (1941), 60-62.
• Turan, Osman. Türk Cihan Hâkimiyeti Mefkûresi Tarihi. İstanbul: Ötüken Yayınları, 2008.
• Urfalı Mateos. Urfalı Mateos Vekayi-nâmesî (952-1136) ve Papaz Grîgor’un Zeyli (1136-1162). çev. Hrant D. Andreasyan. Ankara: TTK Basımevi, 2000.
• Vasiliev, A. A. Bizans İmparatorluğu Tarihi. çev. Arif Müfit Mansel. Ankara: Maarif Matbaası, 1943.
• Wieruszowski, Helene. “The Norman Kingdom of Sicily and the Crusades”. A History of the Crusades. 2/3-42. ed. Kenneth M. Setton. Madison: University of Wisconsin Press, 1969–1989.
• William of Tyre. A History of Deeds Done Beyond the Sea. çev. Emily Atwater Babcock-A. C. Krey. New York: Colombia Universty Press, 1943.
• Yâkût el-Hamevî. Mu’cemü’l-Büldân. thk. Ferîd Abdülazîz el-Cündî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1410/1990.
• Yavaş, Halil. Vikingler. İstanbul: Motto Yayınları, 2019.
• Yewdale, Ralph Bailey. Bohemond I Prince of Antioch. Princeton, NJ, 1924.
• Yiğit, İsmail. “Murabıtlar”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 31/152-155. İstanbul: TDV Yayınları, 2020.
• Yver, G. “Cerbe”. İslam Ansiklopedisi. 3/107. İstanbul: MEB Yayınları, 1993.
• Yver, G. “Gabes”. İslam Ansiklopedisi. 4/703. İstanbul: MEB Yayınları, 1993.
• Yver, G. “Hasan”. İslam Ansiklopedisi. 5/308. İstanbul: MEB Yayınları, 1993.
• Yver, G. “Kerkiya”. İslam Ansiklopedisi. 4/589. İstanbul: MEB Yayınları, 1993.
• Zehebî, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed. Siyeru A’lâmi’n-Nübelâ. thk. Şuayb el-Arnaûd. b.y., Müessesetü’r-Risâle, 1405/1985.