Yaşlı Bireylerin Hayat, Din ve Değer Algıları ile Başa Çıkma Süreçleri Üzerine Bir Araştırma: Ömür Dediğin Programı Örneği

Yıl 2024, Cilt: 8 Sayı: 2, 230 - 251, 15.12.2024

Abdullah Özler , Behlül Tokur

https://doi.org/10.46595/jad.1570356

Öz

Bu araştırma, “Ömür Dediğin” programı özelinde yaşlı bireylerin hayat, din ve değer algıları ile başa çıkma süreçlerini anlamak amacıyla gerçekleştirilmiştir. Bu kapsamda yaşlı bireylerin konuk olarak yer aldığı "Ömür Dediğin" programı doküman olarak ele alınmış ve incelenmiştir. Nitel araştırma deseninde kullanılan amaçlı örneklem tekniği ile ilgili program bölümleri tespit edilmiştir. Bu doğrultuda çalışmanın grubunu “Ömür Dediğin” programının 20.10.2023 tarihi itibariyle yayınlanan 315 bölümünün tamamı, örneklemini ise “Ömür Dediğin” programının 43 bölümü içerisinde yer alan toplam 45 katılımcı oluşturmaktadır. Çalışmada elde edilen görüşlerin analizinde ise tematik içerik analizi ve betimsel analiz tercih edilmiştir. Araştırma sonuçlarına göre yaşlı bireylerin hayat ve değer algılarına kaynaklık etmesi açısından dinin merkezi bir konumda olduğu görülmüştür. Yaşlılık döneminin kendine has gelişim özelliklerine bağlı olarak yaklaşmakta olan ölüm bireyin zihninde ahiret düşüncesini baskın bir konuma getirirken fiziksel gücün azalmasının da etkisiyle bireyin ihtiyaçlarının karşılanması açısından dua da önemli bir yer tutmaktadır. Yaşlı bireyler açısından şükür, sevgi ve yardımseverlik öne çıkan değerlerdendir. Yaşlı bireylerin karşılaştıkları sıkıntılı ve zorlu süreçler karşısında öncelikle dini başa çıkma stratejilerinden yararlandıkları görülmekle birlikte seküler başa çıkma stratejilerine de başvurdukları tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Din Psikolojisi, Başa Çıkma, Değer Algısı, Din Algısı, Hayat Algısı, Yaşlılık.

Etik Beyan

Bu çalışmanın hazırlanma sürecinde bilimsel ve etik ilkelere uyulduğu ve yararlanılan tüm çalışmaların kaynakçada belirtildiği beyan olunur.

A Research on Elderly Individuals’ Life, Religion and Value Perceptions and Coping Processes: The Example of Program Ömür Dediğin

Öz

This research was carried out with the aim of understanding the perceptions of life, religion and values of elderly individuals and their coping processes, specifically in the context of the program "Ömür Dediğin". In this context, the "Ömür Dediğin" program, in which elderly individuals appeared as guests, was handled and examined as a document. Program sections related to the purposeful sampling technique used in the qualitative research design were identified. In this direction, the group of the study consists of all 315 episodes of the "Ömür Dediğin" program broadcast as of 20.10.2023, and the sample consists of a total of 45 participants in 43 episodes of the "Ömür Dediğin" program. Thematic content analysis and descriptive analysis was preferred in the analysis of the opinions obtained in the study. According to the results of the research, it has been seen that religion has a central position in terms of providing a source of life and value perceptions of elderly individuals. Depending on the unique developmental characteristics of senescence, approaching death brings the idea of the afterlife to a dominant position in the individual's mind, while prayer also has an important place in meeting the individual's needs due to the decrease in physical strength. Gratitude, love and helpfulness are prominent values for elderly individuals. Although it has been observed that elderly individuals primarily benefit from religious coping strategies in the face of troublesome and challenging processes they encounter, it has also been determined that they also resort to secular coping strategies.

Anahtar Kelimeler

Psychology of Religion, Coping, Perception of Value, Perception of Religion, Perception of Life, Senescence.

Kaynakça

• Allport, Gordon W. Birey ve Dini. çev. Bilal Sambur. Ankara: Elis Yayınları, 1. Basım, 2005.
• Ayten, Ali. Tanrı’ya Sığınmak / Dini Başa Çıkma Üzerine Psiko-Sosyal Bir Araştırma. İstanbul: İz Yayıncılık, 3. Basım, 2021.
• Bahadır, Abdülkerim. İnsanın Anlam Arayışı ve Din. İstanbul: İnsan Yayınları, 2. Basım, 2011.
• BTÜ, Bursa Teknik Üniversitesi. “Ömür Dediğin Programı 800 Aileye Konuk Oldu”. Erişim 20 Nisan 2024. https://btu.edu.tr/tr/haber/detay/6609/%C3%B6m%C3%BCr-dedi%C4%9Fin-program%C4%B1-800-aileye- konuk-oldu
• Büyüköztürk, Şener vd. Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık, 18. Basım, 2014.
• Durak, Mithat. “Yaşlılık Döneminde Psikososyal ve Bilişsel Gelişim”, Yetişkinlik ve Yaşlılık Gelişimi ve Psikolojisi, ed. Hasan Bacanlı – Şerife Işık. 205-235. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık, 5. Basım, 2019.
• Frankl, Viktor Emil. İnsanın Anlam Arayışı. çev. Özge Yılmaz. İstanbul: Okuyan Us Yayın, 123. Basım, 2022.
• Güngör, Erol. Değerler Psikolojisi Üzerine Araştırmalar. İstanbul: Ötüken Neşriyat, 2. Basım, 1998.
• Hökelekli, Hayati. Din Psikolojisi. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1993.
• Karaca, Faruk. Din Psikolojisi. Trabzon: Eser Ofset Matbaacılık, İlaveli 2. Basım, 2015.
• Karaca, Faruk. Dini Gelişim Psikolojisi. İstanbul: Kitapyurdu Doğrudan Yayıncılık, 1. Basım, 2022.
• Kayıklık, Hasan. Din Psikolojisi Bireysel Dindarlık Üzerine. Adana: Karahan Kitabevi, 2011.
• Lazarus, Richard S. – Folkman, Susan. Stress, Appraisal, and Coping. New York: Springer Publishing Company, 1984.
• Özdoğan, Muhammet Ali - Karslı, Bahset. “Muhafazakâr-Dindar Yaşlıların Anlam Arayışında Yeni Bir Mekân: Sosyal Medya”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 23/1 (31 Mart 2023), 253-280. https://doi.org/10.33415/daad.1211942
• Pargament, Kenneth I. vd. “Religion and The Problem-Solving Process: Three Styles of Coping”. Journal for the Scientific Study of Religion 27/1 (1988). 90-104. https://doi.org/10.2307/1387404.
• Peker, Hüseyin. Din Psikolojisi. İstanbul: Çamlıca Yayınları, 7. Basım, 2011.
• Tarhan, Nevzat. Güzel İnsan Modeli Ailede, Toplumda, Siyasette Değerler Psikolojisi. İstanbul: Timaş Yayınları, 6. Basım, 2013.
• Tokat, Latif. “Dünya Görüşü-Din İlişkisi”. Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 5/9 (30 Haziran 2006), 41-63. https://dergipark.org.tr/tr/pub/hititilahiyat/issue/7696/100826
• Tokur, Behlül. “Ahlaki Çözülme, İdeal İnsan ve Hayatın Anlamı Bağlamında Atebetü’l-Hakâyık”. Bilimname 2019/40 (31 Aralık 2019), 173-194. https://doi.org/10.28949/bilimname.597315
• Tokur, Behlül. Klasik ve Güncel Konularıyla Din Psikolojisi. Ankara: Son Çağ Yayınları, 1.Basım, 2020.
• Topuz, İlhan. “Yaşamın Anlamı ve Di̇n: Gençler Üzeri̇nde Bi̇r Araştırma”. İslam Medeniyeti Araştırmaları Dergisi 1/4 (30 Haziran 2016), 540-560. https://doi.org/10.20486/imad.69708
• TÜİK, Türkiye İstatistik Kurumu. İstatistiklerle Yaşlılar, 2023 (27 Mart 2024). https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Istatistiklerle-Yaslilar-2023-53710
• Yalom, Irvin D. Varoluşçu Psikoterapi. çev. Zeliha Babayiğit. İstanbul: Kabalcı Yayıncılık, 2. Basım, 2014.
• Yıldırım, Ali. "Nitel Araştırma Yöntemlerinin Temel Özellikleri ve Eğitim Araştırmalarındaki Yeri ve Önemi". Eğitim ve Bilim 23 (1999), 7-17. https://eb.ted.org.tr/index.php/EB/article/view/5326
• Yıldırım, Ali – Şimşek, Hasan. Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 8. Basım, 2011.