Ortaokul Öğrencilerinde Deprem ve Tanrı Algısı (Gaziantep İli Örneği)

Yıl 2024, Cilt: 8 Sayı: 2, 174 - 196, 15.12.2024

Mehmet Turgut

https://doi.org/10.46595/jad.1570819

Öz

İnsan, doğanın karşısındaki çaresizliğini zaman zaman unutur. Mevcut teknolojik ilerlemeler ve maddi güçler bu unutuşu besleyen unsurlar arasında yer alır. Ancak doğanın kendini hatırlatması genellikle acı ve üzüntüyle doludur. Bu bağlamda, doğal felaketlerin en yıkıcı olanlarından biri de depremlerdir. Depremler, yer altındaki fay hatlarının hareket etmesi sonucu ortaya çıkar ve yeryüzünde büyük tahribatlar ve can kayıpları yaratır. Bu tür olaylar insanlar üzerinde derin etkilere sahiptir. Öyle ki maddi ve manevi birçok konu zihin süzgecinden geçirilerek sorgulanmaya başlanır. Depremler yalnızca fiziksel yıkımlara neden olmakla kalmaz, aynı zamanda psikolojik travmalara da yol açar. Özellikle bahse konu olan bireyler, bu tür sorunlardan doğrudan etkilenir. Ergenlik öncesi (Preadolescence) dönemde çocuklar; yeni bir kimlik arayışı içindedirler ve yaşadıkları deprem deneyimlerinden biçimlenirler. Bu dini gelişimin bir aşaması olarak kabul edilen süreçte, böyle bir tecrübenin nasıl bir yönlendirme sağlayacağı merak konusudur. Bu çalışma, depremin bahsi geçen çocuklar üzerindeki Tanrı algısını incelemeyi amaçlamaktadır. Doğal afetlerin, depremin, algının ve Tanrı imajının yanı sıra konuya dair psikolojik yaklaşımlar ve ön ergenlik döneminin dini gelişim özellikleri ele alınmıştır. Teorik çerçeve ışığında yapılan yarı yapılandırılmış görüşme formu eşliğinde nitel mülakatlarla öğrencilerin deprem ve Tanrı algısına ilişkin düşünceleri ortaya konulmuştur. Öğrenciler, Tanrı’nın mutlak güce ve her şeyi yaratma yetisine sahip olduğunu vurgulamışlardır. Ayrıca, depremin Allah tarafından insanlara bir uyarı veya ceza olarak algılandığını belirtmişlerdir. Deprem sonrasında ibadetlerin artması, çalışmanın dikkat çekici sonuçlarından biridir.

Anahtar Kelimeler

Din Psikolojisi, Afetler, Deprem, Psikoloji, Tanrı Tasavvuru, Travma.

Earthquake and God Perception in Secondary School Students (The Case Of Gaziantep Province)

Öz

Human beings sometimes forget their helplessness in the face of nature. Current technological advances, material powers and opportunities are among the elements that nourish this forgetting. However, nature's reminders are usually full of pain and sorrow. In this context, one of the most destructive natural disasters is earthquakes. Earthquakes occur as a result of the movement of underground fault lines and cause great destruction and loss of life on earth. Such events have a deep impact on people and many material and moral issues are questioned in mental processes. Earthquakes not only cause physical destruction but also psychological traumas. Especially individuals in early adolescence are directly affected by such problems. Preadolescence children are in search of a new identity and are shaped by their earthquake experiences. In this process, which is accepted as a stage of religious development, it is a matter of curiosity what kind of guidance such an experience will provide. This study aims to examine the perception of God on these children. In addition to natural disasters, earthquake, perception, God image, psychological approaches to the subject and religious development characteristics of pre-adolescence will be discussed. In the light of the theoretical framework, qualitative interviews accompanied by a semi-structured interview form revealed the students' thoughts on earthquake and God perception. The students emphasised that God has absolute power and has the ability to create everything. They also stated that the earthquake was perceived as a warning or punishment by God. The increase in worship after the earthquake is one of the remarkable results of the study.

Anahtar Kelimeler

Psychology of Religion, Disaster, Earthquake, Psychology, Perception of God, Trauma.

Kaynakça

• AFAD. Açıklamalı Afet Yönetimi Terimler Sözlüğü. AFAD, 2011. https://www.afad.gov.tr/aciklamali-afet-yonetimi-terimleri-sozlugu
• Akyüz, Züleyha. Gençlerde Benlik Saygısı Ve Tanrı Tasavvuru. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, 2010.
• Altun, Fatih. “Afetlerin Ekonomik Ve Sosyal Etkileri: Türkiye Örneği Üzerinden Bir Değerlendirme”. Sosyal Çalışma Dergisi 2/1 (2018), 1-15.
• Anuştekin, Mehmet Nesim. Ortaöğretim Öğrencilerinin Yalnızlık Düzeyleri ile Tanrı Algıları Arasındaki İlişki Üzerine Bir Araştırma. Erzurum: Atatürk Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2018.
• Atik, M. Kemal. “Kuran’a Göre Tanrı Tasavvuru”. KSÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi 7 (2016), 1-27.
• Atlı, Ayhan. Afet Yönetimi Kapsamında Deprem Açısından Japonya ve Türkiye Örneklerinde Kurumsal Yapılanma. Ankara: Asil Yayıncılık, 2006.
• Ayas, Mehmet. İlköğretim II. Kademe Öğrencilerinin Dua Anlayışlarının Çeşitli Değişkenler Açısından İncelenmesi. Samsun: Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Doktora Tezi, 2007.
• Aydın, Ali̇ Rıza. “Tanrı Algısına Jungçu Bir Bakış”. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 28 (2010), 53-61.
• Ayyürek, Osman. Eğitim Örgütlerinde Kriz Yönetimi: Van Depremi Örneği. Yüzüncüyıl Ünivesitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2014.
• Azap, Alpay. “6th February Earthquakes and Infectious Diseases: What are the Turkish Society of Clinical Microbiology and Infectious Diseases and Klimik Journal Doing?” Klimik Dergisi/Klimik Journal 36/1 (2023), 1- 2.
• Azzollini, Susana Celeste vd. “Applications of Psychological First Aid in Disaster and Emergency Situations: Its Relationship with Decision-Making”. Athens Journal of Social Sciences 5/2 (2018), 201-214.
• Bayraktar, Nurhan - Dal Yılmaz, Ümran. “Vulnerability of Elderly People in Disasters: A Systematic Revieew”. Turkish Journal of Geriatrics 21/3 (2018), 467-482.
• Bedir, Fatma Nur. “Yetişkinlerin Çocukluk Anılarındaki Tanrı İmgesinin Analizi”. Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 16/32 (30 Aralık 2017), 717-740.
• Belen, Fatıma Zeynep - Demi̇r, Şükriye. “10-14 Yaş Grubundaki Öğrencilerde Öz Saygı ile Tanrı Algısı Arasındaki İlişkinin İncelenmesi”. Kırıkkale Üniversitesi İslami İlimler Fakültesi Dergisi 8/15 (2023), 60-88.
• Bilici, Ali Baz. 0-6 Yaş Çocuklarda Dini Gelişim Süreci ve Din Eğitimi. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi, Doktora Tezi, 2014.
• Bozkurt, Veysel. Deprem ve Toplum. Alfa Yayıncılık, 1999.
• Çakır, Özlem - Atalay, Gülseren. “Afetlerde Özel Gereksinimli Grup Olarak Yaşlılar”. Resilience 4/1 (30 Haziran 2020), 169-186.
• Çapçıoğlu, Fatma - Açıkgöz, Öznur Kalkan. “Nitel Araştırmalarda Kullanılan Araştırma Teknikleri”. Bilimsel Araştırma Süreçleri. ed. Özcan Güngör. 209-228. Ankara: Grafiker Yayınları, 2. Basım, 2022.
• Demir, Rıza. Afet Psikolojisi Ve Sosyolojisi Ders Kitabı. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Açık ve Uzaktan Eğitim Yayınları, 2016.
• Dilmaç, Bülent - Çifçi, Ayşenur. “Investıgatıon Of The Relatıonshıp Between God Perceptıon And Psychologıcal Resılıence In The 14-18 Age Group”. Necmettin Erbakan Üniversitesi Ereğli Eğitim Fakültesi Dergisi 1/1 (2019), 14-28.
• Doğan, Murat. Ergenlerde Tanrı Algısı ve Karar Verme Stilleri Arasındaki İlişki Üzerine Bir Araştırma. Erzurum: Atatürk Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2016.
• Fırat, Muhammet. “Deprem ve Toplumsal Etkileri”. Tezkire Dergisi 80 (2022), 47-72.
• Güler, Özlem. “Tanrı Algısı Ölçeği (ta): Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 48/1 (2007), 123-133.
• Güngör, Özcan (ed.). Bilimsel Araştırma Süreçleri Yöntem Teknik ve Etiğe Giriş. Ankara: Grafiker Yayınları, 2. Basım, 2022.
• Hayta, Akif. Bağlanma Kuramı ve Tanrı Tasavvuru İlişkisi Üzerine Bir Araştırma. Bursa: Uludağ Üniversitesi, Doktora Tezi, 2017.
• Hayta, Akif. “Nesne İlişkileri Kuramı ve Tanrı Tasavvuru Üzerine Eleştirel Bir Değerlendirme”. Değerler Eğitimi Dergisi 8/20 (2010), 39-79.
• İmamoğlu, Abdülvahit - Ferşadoğlu, Saliha. “Psikolojik Açıdan Ergenlerde Dini Tutum ve Davranışların Tahlili”. Bingöl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 1/1 (2013).
• Kadıoğlu, Mikdat - Özdamar, Emin. Afet Zararlarını Azaltmanın Temel İlkeleri. Ankara: JICA Türkiye Ofisi Yayınları, 1. Baskı., 2008.
• Kar, Sait. “Bütün Dinler Aynı Hakikate mi Götürür? Tanrı Anlayışları Bağlamında Bir Değerlendirme”. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 41 (2014), 419-436.
• Karacoşkun, Mustafa Doğan. “Modern Psikolojide Dine Yaklaşımlar”. Din Psikolojisi El Kitabı. ed. Mustafa Doğan Karacoşkun. Ankara: Grafiker Yayınları, 2. Basım, 2013.
• Karakaya, Handan. “Türkiye’de Göç Süreci Ve Suriye Göçünün Etkileri”. Fırat Üniversitesi, İİBF Uluslararası İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi 4/2 (2020), 93-130.
• Kavas, Erkan. “Demografik Değişkenlere göre Dini Tutum”. Akademik Bakış Dergisi 38 (2013).
• Koç, Mustafa. “Gelişim Psikolojisi Açısından Ergenlik Dönemi ve Genel Özellikleri”. Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 17 (Şubat 2004), 231-256.
• Koç, Talat vd. “Çanakkale Kar Fırtınası Afetinin Sosyal ve Ekonomik Etkilerinin Değerlendirilmesi”. Sivil Savunma Dergisi 181 (2005), 5-20.
• Köse, Ali - Ayten, Ali. Din Psikolojisi. İstanbul: Timaş Yayınları, 3. Basım, 2013.
• Kula, Tahsin. Ergenlerde Öfke Duygusu; Benlik Algısı, Tanrı Algısı, Suçluluk ve Utanç Duyguları Açısından Bir Değerlendirme (Diyarbakır Örneklemi). Ankara Üniveristesi, Doktora Tezi, 2012.
• Kurt, Ediz - Gülbahçe, Arzu. “Van Depremini Yaşayan Öğrencilerin Travma Sonrası Stres Bozukluğu Düzeylerinin İncelenmesi”. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 23/3 (2019), 957-972.
• Kuşat, Ali. “İbadetlerde Niyetin Ahlaki Gelişim Düzeyi ile İlişkisi”. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 12/2 (2012), 157-183.
• Küçük, Emine. Ergenlerin Duasına Psikolojik Yaklaşım (Edirne/Keşan Örneği). Kayseri: Erciyes Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2010.
• Küşat, Ali. “Ergenlerde Allah Tasavvuru”. Dindarlığın Sosyo-Psikolojisi. ed. Ünver Günay - Celaleddin Çelik. 113- 157. Adana: Karahan Kitapevi, 1. Basım, 2006.
• Levent, Adem. “Afetin Ekonomik Etkileri”. Afet Sosyolojisi. 219-233. Konya: Çizgi Kitapevi, 2020.
• Magda, Robu. “The Cognıtıve Aspects Of God Representatıon”. University of Debrecen. https://dea.lib.unideb.hu/server/api/core/bitstreams/6e3f7017-63c0-4edb-9ebe-3ad790588b2b/content
• Mehmedoğlu, Ali Ulvi. Tanrıyı Tasavvur Etmek. İstanbul: Çamlıca Yayınları, 2011.
• North, C. S. “Psychiatric Epidemiology of Disaster Responses in Trauma and Disaster An”. Review of Psychiatry 22 (2003), 37-62.
• Okçay, Hale. “Çocuğun Dinsel Sosyalizasyonunda Ailenin İşlevi”. Sosyoloji Dergisi 3 (1992), 131-145.
• Orak, Oya vd. “Yaşlı Hastalarda Tanrı Algısı Ölüm Kaygısını Etkiler Mi?” Uluslar Arası Sosyal Araştırmalar Dergisi 8/38 (2015).
• Özbaydar, Belma. Din ve Tanrı İnancının Gelişmesi Üzerine Bir Araştırma. İstanbul: Baha Matbaası, 1970.
• Özel, İsa. Ergenlik Döneminde Dua. Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, 2003.
• Peker, Hüseyin. Din Psikolojisi. İstanbul: Çamlıca Yayınları, 20. Basım, 2022.
• TMMOB. Türkiye’de Deprem Gerçeği ve TMMOB Makina Mühendisleri Odası’nın Önerileri Oda Raporu. TMMOB Yayınları: Türk Mühendis Ve Mimar Odaları Birliği, 2012.
• Tokur, Behlül. Klasik Ve Güncel Konularıyla Din Psikolojisi. Ankara: Sonçağ Akademi, 2020.
• Tokur, Behlül. Stres ve Din. İstanbul: Çamlıca Yayınları, 1. Basım, 2017.
• Turgut, Mehmet. Ortaokul Öğrencilerinde Deprem ve Tanrı Algısı (Gaziantep İli Örneği). Ankara: Yıldırım Beyazıt Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2024.
• Uysal, Veysel vd. “Ergenlerin Tanrı Algılarıyla Sosyal Kaygı Ve Umut Düzeyleri Arasındaki İlişkiler”. Marmara Üniverisitesi Öneri Dergisi 11/42 (2014), 221-237.
• Wulf, David M. Psychology of Religion (Classic and Contemporary). New York: Jonh Wiley and Sons, 2. Basım, 1997.
• Yavuz, Kerim. Çocukta Dini Duygu ve Düşüncenin Gelişmesi. İstanbul: Boğaziçi Yayınları, 3. Basım, 2012.
• Yıldız, Mualla. İlköğretim Öğrencilerinin Tanrı İmgesinin Belirlenmesi ve Farklı Değişkenler Açısından İncelenmesi. Ankara: Ankara Üniversitesi, Doktora Tezi, 2012.
• Yıldız, Murat. Çocuklarda tanrı tasavvurunun gelişimi. İzmir: İzmir İlahiyat Vakfı Yayınları, 2007.
• Yılmaz, Gaye Gökalp. “Afetlere Sosyolojik Bakış ve Türkiye’de Afet Yazınına Kuramsal Bir Yaklaşım”. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 9/1 (2021), 194-204.
• Yüksel, Ayşe Şule. “Dini Gelişim”. Din Psikolojisi. 111-126. Ankara: Grafiker Yayınları, 2. Basım, 2013.