Çıldır Gölü Havzasında Erozyon Risk Analizi

Yıl 2022, , 38 - 49, 15.11.2022

Dilek Aykır , Murat Fıçıcı

https://doi.org/10.46453/jader.1144699

Cited By: 4

Öz

Bu çalışmaya konu olan Çıldır Gölü Havzası, Türkiye’nin kuzeydoğusunda Doğu Anadolu Bölgesi’nin Erzurum - Kars Bölümü içerisinde yer almaktadır. Çıldır Gölü havzasında erozyon riskinin ve dağılışının belirlenmesi ile yıllık toplam toprak kaybının tespit edilmesi bu çalışmanın amacını oluşturmaktadır. İnceleme sahasında, havza ölçeğinde buna benzer bir çalışmanın bulunmaması ve aynı zamanda erozyonun, Çıldır Gölü üzerindeki etkilerinin belirlenmesi bu çalışmanın önemini arttırmaktadır. Sahadaki erozyon riskinin belirlenmesi için, günümüzde erozyon çalışmalarında sıklıkla kullanılan bir yöntem olan Düzenlenmiş Evrensel Toprak Kaybı Denklemi (RUSLE) tercih edilmiştir. Çalışmada altlık veri olarak 1/25.000 ölçekli topoğrafya paftaları kullanılmıştır. Sahaya ait arazi kullanım ve yağış verileri ile havzanın farklı noktalarından alınan toprak örnekleri, kullanılan diğer veri setlerini oluşturmaktadır. Çalışma kapsamında yapılan analizler ve üretilen haritalar sonucunda sahanın erozyon risk sınıfları ve yıllık toplam toprak kaybı miktarı hesaplanmıştır. Analizler sonucunda altı farklı erozyon risk sınıfı belirlenmiştir. Sahanın büyük bir bölümünün (% 82,75) çok hafif ve hafif erozyon risk sınıfları içerisinde kaldığı belirlenmiştir. Sahanın geri kalan kesiminin ise “orta derece” ve “çok yüksek” erozyon risk sınıfları içerisinde kaldığı tespit edilmiştir. Havzadaki yıllık toplam toprak kaybı ise 430.140 ton olarak hesaplanmıştır. Çalışmadan elde edilen sonuçlara göre sahada erozyon riski çok yüksek değildir, fakat gerekli önlemler alınmadığı durumda erozyon riski artabilir. Buna bağlı olarak, erozyon sonucu Çıldır Gölü’ne taşınacak olan sediment, göl alanının daralmasına neden olacak, inceleme alanındaki önemli geçim kaynaklarından olan balıkçılık bu durumdan olumsuz anlamda etkilenecek ve bölge halkı ekonomik kayıplara uğrayacaktır.

Anahtar Kelimeler

Çıldır Gölü Havzası, Erozyon, RUSLE, CBS

Erosion Risk Analysis in Çıldır Lake Basin (Türkiye)

Öz

Lake Çıldır Basin, the subject of this study, is located in the Erzurum - Kars section of the Eastern Anatolia Region in the northeast of Turkey. This study aimed to determine the erosion risk and its distribution in the Çıldır Lake Basin along with total annual soil loss. This study is significant since it focuses on the effects of erosion on Lake Çıldır and since similar studies do not exist in the research area at the basin scale. Regulated Universal Soil Loss Equation (RUSLE), which is a frequently used method in erosion studies today, was preferred in the study to determine the erosion risk in the field. In the study, 1/25,000 scaled topography sheets were used as base data. The land use and precipitation data of the field and the soil samples taken from different points of the basin constituted the other data sets utilized in the study. The generated maps and the analyses made within the scope of the study helped classify the erosion risk classes of the field and the amount of total annual soil loss. Six different erosion risk classes were identified based on the analysis results. It was found that a large part of the area (82.75%) remained within the “very low” and “low” erosion risk classes. The remaining part of the field fell within the “medium” and “very high” erosion risk classes. The total annual soil loss in the basin was calculated to be 430.140 tons. According to the results obtained from the study, the erosion risk in the field is not very high. However, the erosion risk may increase if the necessary precautions are not taken. The possible sediment transportation to Lake Çıldır as a result of erosion will cause the lake area to shrink; fishing, one of the important livelihoods in the study area will be adversely affected by this situation and the people of the region will experience economic losses.

Anahtar Kelimeler

Çıldır Lake Basın, Erosion, RUSLE, GIS

Kaynakça

• Ardel, A. ve Kurter, A. (1969). Uygulamalı Klimatoloji. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları.
• Arnoldus, H. M. J. (1980). An Appoximation of the Rainfall Factor in the USLE. In M. D. Boodt & D. Gabriels (Eds.), Assessment of Erosion (127 – 132). Chichester: Wiley.
• Atalay, İ. (1978). Çıldır Gölü ve çevresinin jeomorfolojisi. Jeomorfoloji Dergisi, 7.
• Atalay, İ. (2011). Toprak Oluşumu, Sınıflandırması ve Coğrafyası. İzmir: Meta Basım Matbaacılık.
• Avcıoğlu, A., Bayrakdar, C., Sarı, E. ve Arslan Kaya, T. N. (2020). TanDEM-X12m Sayısal Yükselti Verisine Dayalı Toprak Erozyonu Tespiti (Rusle). Coğrafya Dergisi, 41: 93 - 107
• Bahtiyar, M. (2000). Toprak Erozyonu, Oluşumu ve Nedenleri. İçinde G. Kuran ve E. G. Sevinç (Ed.), Erozyonla Mücadele Tema Eğitim Semineri Notları.
• Fang, H. (2021). Quantifying farmland shelterbelt impacts on catchment soil erosion and sediment yield fort he black soil region, norteastern China. Soil Use and Management, 37(1): 181 – 195.
• Foster, G.R., Meyer, L. D. & Onstad, C. A. (1977). An erosion equation derived from basic erosion principles. Transactıons of the ASAE, 20(4): 678 - 682.
• Habtu, W. & Jayappa, K. S. (2022). Assessment of soil erosion extent using RUSLE model integrated with GIS an RS: the case of Megech – Dirma watershed, Northwest Ethiopia. Environmental Monitoring and Assessment, 194(5): 1 – 25.
• Hoşgören, M. Y. (2004). Hidrografya’nın Ana Çizgileri – Yeraltısuları – Kaynaklar – Akarsular. İstanbul: Çantay Kitabevi.
• Lane, L. J., Renard, K. G., Foster, G. R. & Laften, J. M. (1992). Development and Application of Modern Soil Erosion Prediction Technology – the USDA Experience. Soil and Water Management and Conservation, 30: 893 – 912.
• Mitasova, H., Hofieka, J., Zlocha, M. & Iverson, L. R. (1996). Modeling topographic potential for erosion and deposition using GIS. International Journal of Geographic Information Systems, 10: 629 - 641.
• Moore, I. & Burch, G. (1986). Physical Basis of the Length – slope Factor in the Universal Soil Loss Equation. Soil Science Society of America Journal, 50: 1294 – 1298.
• Morgan, R. P. C. (2005). Soil erosion and conservation. U.K: Blackwell Publishing.
• Mutlu, E. Y,, Soykan, A. ve Fıçıcı, M. (2021). Kille Çayı Havzası’nda (Balıkesir) Erozyon Risk Analizi. Jeomorfolojik Araştırmalar Dergisi, 6: 98 – 111.
• Nguyen, C. T., Whelan, M. & Nichols, D. J. (2022). Soil erosion response to land use change in a mountainous rural area of Son La Province of Vietnam. Environmental Monitoring and Assessment, 194(3): 1 – 12.
• Özşahin, E., Duru, Ü. & Eroğlu, İ. (2018). Land Use and Land Cover Changes (LULCC), a Key to Understand Soil Erosion Intensities in the Maritsa Basin. Water, 10(3): 1 – 15.
• Renard, K.G., Foster, G.R., Weeies, G.A. & Porter, J.P. (1991). RUSLE: Revised Universal Soil Loss Equation. Journal of Soil and Water Conservation, 46: 30 - 33.
• Renard, K.G., Foster, G.R., Yoder, D.C. & McCool, D.K. (1994). RUSLE revisited: Status, questions, answers, and the future. Journal of Soil and Water Conservation, 49(3): 213 - 220.
• Renard, K.G., Foster, G.R., Weesies, G.A., McCool, D. & Yoder, D. (1997). Predicting soil erosion by water: a guide to conservation planning with the Revised Universal Soil Loss Equation (RUSLE). United States Department of Agriculture Agriculture Handbook No 703.
• Uludağ, M. ve Fıçıcı, M. (2018). Saray İlçesinde (Tekirdağ) Toprak Erozyonunun RUSLE Yöntemiyle Değerlendirilmesi. Türk Coğrafya Dergisi, 70: 29 – 36.
• Ustaoğlu, B., İkiel, C., Dutucu, A. A. & Koç, D.E. (2021). Erosion Susceptibility Analysis in Datça and Bozburun Peninsulas, Turkey. Iranian Journal of Science and Technology, Transactions A: Science, 45: 557 – 570.
• Wischmeier, W.H., Johnson, C.B. , Cross, B.V. (1971). A soil erodibility nomograph for farmland and construction sites. Journal of Soil and Water Conservation, 26: 189 - 193.
• Wischmeier, W. H. , Smith, D. D. (1978). Predicting rainfall erosion losses. A Guide to Conservatıon Planning. Agricultural Research Service Handbook 537.
• United Nations. (2019). 24 billion tons of fertile land lost every year, warns UN chief on World Day to Combat Desertification. Erişim adresi: https://news.un.org/en/story/2019/06/1040561