The main purpose of this study is to explain the morphotectonic features of the Delibekirli Basin, located in the south of Anatolia, in the middle part of the Amanos Mountains (Middle Amanos), with geomorphic indices. The Delibekirli Basin and its surroundings are tectonically located at the point where the Dead Sea Fault, Karasu Fault and Cyprus-Antakya Transform Fault meet. The average slope value of the basin is 20.1°; the highest point is Daz Hill (1795 m) located in Amanoslar. The average temperature value of the basin is 21.1 °C; annual precipitation is 579 mm; the annual average wind speed is 1.5 m/s. Within the purpose of the study, the SL (Stream Length-Length Gradient Index) index developed to reveal both the eroding power of the stream and the carrying capacity of the eroded materials; Hc (Hypsometric Curve) and Hi (Hypsometric Integral), which are used to determine and interpret the geomorphological development stages of the field; Vf (Valley Floor Length-Height Ratio) index to understand whether the area is morphologically approaching the youth stage; Smf (Dağönü Sinusity) index, which is used to reveal the relationship between landforms and faults numerically; Lineament analysis to determine the structural element deformations of the field and to understand the tectonic structure; T (Topographic Symmetry) and Af (Asymmetry Factor) were applied to understand the intensity and direction of active tectonic deformation. The study area, which consists of different lithological rocks, continues its geomorphological development under the influence of tectonic movements, climate, karstification and stream erosion. Lineaments in the basin are controlled by the tectonic structure. It is understood that while tectonic processes continue their activities actively and uplift the field, on the other hand, fluvial processes continue their activities and are affected by tectonic activity. It was concluded that in the rising area, the rivers excavated their beds deeply, the area was tectonically distorted and the main stream branch was tilted to the left according to the flow direction. Again, stream offsets and lineaments indicate the emplacement of left lateral oblique faults.
Geomorphic Indices Fluvial Geomorphology Basin Morphotectonics Amanos Mountains
Bu çalışmada temel amaç Anadolu’nun güneyinde, Amanos Dağları’ nın orta kesiminde (Orta Amanoslar) yer alan Delibekirli Havzası’nın morfotektonik özellikleri jeomorfik indislerle açıklamaktır. Delibekirli Havzası ve yakın çevresi, tektonik açıdan Ölü Deniz Fayı, Karasu Fayı ve Kıbrıs-Antakya Transform Fayı’nın karşılaştığı bölgeye yakın bir konumdadır. Ortalama eğim değeri 20,1° olan havzanın en yüksek noktası Amanoslar’da yer alan Daz Tepesi (1795 m)’dir. Kırıkhan Meteoroloji İstasyonu verilerine göre havzanın ortalama sıcaklık değeri 21,1 °C; yıllık yağış miktarı 579 mm; yıllık ortalama rüzgar hızı 1.5 m/sn ‘dir. Çalışmanın amacı kapsamında, akarsuyun hem aşındırma gücünü hem de aşındırdığı malzemelerin taşıma gücünü tespit için geliştirilen SL (Akarsu uzunluk-Boy Gradyan İndisi) indisi; sahanın jeomorfolojik gelişim evrelerinin belirlenmesi ve yorumlanmasında kullanılan Hc (Hipsometrik Eğri) ve Hi (Hipsometrik İntegral); sahanın morfolojik açıdan gençlik evresine yaklaşıp yaklaşmadığını anlamak için Vf (Vadi taban uzunluğu-Yükseklik Oranı) indisi; yerşekillerini faylar ile ilişkisini sayısal bir şekilde ortaya çıkarmaya yarayan Smf (Dağönü Sinüsitesi) indisi; sahanın yapısal unsur deformasyonlarını belirlemek ve tektonik yapıyı anlayabilmek için çizgisellik analizi; aktif tektonik deformasyonun şiddeti ve yönünü anlayabilmek için ise T (Topoğrafik Simetri) ve Af (Asimetri Faktörü) uygulanmıştır. Farklı litolojik birimlerden oluşan çalışma sahasının jeomorfolojik gelişimi tektonik hareketler, iklim, karstlaşma ve akarsu aşındırmasının etkisi altında sürdürmektedir.
Havzadaki çizgisellikler tektonik yapı tarafından denetlenmektedir. Tektonik süreçler aktif olarak etkinliklerini sürdürüp sahayı yükseltmeye (uplift) devam ederken diğer yandan flüvyal süreçlerin de etkinliklerini sürdürdüğü ve tektonik aktiviteden etkilendiği anlaşılmaktadır. Yükselen sahada akarsuların yataklarını derine doğru kazıdığı, sahasının tektonik manada çarpıldığı ve ana akarsu kolunun, akış istikametine göre sol yönlü olduğu (tilt) sonucuna varılmıştır. Yine akarsu ötelenmeleri ve çizgisellikler sahaya sol yönlü oblik fayların yerleştiğini göstermektedir.
Jeomorfik İndis Flüvyal Jeomorfoloji Havza Morfotektonik Amanos Dağları
Birincil Dil | Türkçe |
---|---|
Konular | Fiziksel Coğrafya ve Çevre Jeolojisi |
Bölüm | Makaleler |
Yazarlar | |
Erken Görünüm Tarihi | 30 Haziran 2023 |
Yayımlanma Tarihi | 15 Ekim 2023 |
Gönderilme Tarihi | 20 Kasım 2022 |
Kabul Tarihi | 19 Nisan 2023 |
Yayımlandığı Sayı | Yıl 2023 Sayı: 11 |