Aras, Çoruh ve Doğu Karadeniz Havzalarındaki Yüksek Rakımlı Göllerde Fitoplankton Tür Kompozisyonu ve Biyokütlesi

Yıl 2023, , 352 - 360, 30.09.2023

Tolga Çetin , Nilsun Demir

https://doi.org/10.35229/jaes.1274356

Öz

Aras, Çoruh ve Doğu Karadeniz havzaları topografik açıdan ortalama yüksekliği fazla olan nehir havzalarıdır ve Türkiye’nin kuzeydoğusunda yer alır. Yükseltinin fazla olmasından dolayı bu havzalarda birçok yüksek rakımlı göl bulunmaktadır. Ekstrem koşullarından dolayı yüksek rakımlı göller her zaman ilgi duyulan bir konu olmuştur. Bu çalışmada Aras, Çoruh ve Doğu Karadeniz havzalarında yer alan ve 2100 metrenin üzerinde bulunan doğal göllerin fitoplankton biyokütlesinin değerlendirilmesi amaçlanmıştır. Bu amaçla, Aras havzasında bulunan Aygır Gölü (2126 m), Çoruh havzasında bulunan Balık Gölü (2146 m) ve Boğa Gölü (2358 m) ile Doğu Karadeniz havzasında bulunan Camlı Gölü (2757 m) ve Çakır Gölü (2556 m) incelenmiştir. Doğu Karadeniz havzası için 2018 yılında, Aras ve Çoruh havzaları için ise 2019 yılında üç dönemde fitoplankton ve su örnekleri toplanmıştır. Toplamda 48 fitoplankton türü teşhis edilmiştir. Bu göllerin ekolojik durumlarının değerlendirilmesi için fitoplankton biyokütlesi ile nutrientler (toplam azot ve toplam fosfor) arasındaki ilişkiler incelenmiştir. Nutrientler ile uyum gösteren fitoplankton biyokütlesi sonuçlarına göre; Camlı ve Çakır Göllerinin ekolojik durumunun çok iyi, Aygır, Balık ve Boğa Göllerinin ise ekolojik durumunun iyi olduğu tespit edilmiştir. Çok iyi durumda olan Camlı ve Çakır göllerinin yüksek rakımda yer alan göller için referans alan olarak değerlendirilmesi ve göllerin mevcut durumunun korunması için gerekli tedbirlerin alınması önerilir.

Anahtar Kelimeler

Fitoplankton biyokütlesi, referans koşul, toplam azot, toplam fosfor, yüksek rakımlı göller

Destekleyen Kurum

T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı Su Yönetimi Genel Müdürlüğü

Proje Numarası

2011K050400

Teşekkür

Bu çalışma, T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı, Su Yönetimi Genel Müdürlüğü uhdesinde yürütülen “Türkiye’de Referans İzleme Ağının Kurulması Projesi” ile elde edilen veriler kullanılarak hazırlanmıştır.

Phytoplankton Species Composition and Biomass in High Altitude Lakes in Aras, Çoruh and Eastern Black Sea Basins

Öz

The Aras, Çoruh, and Eastern Black Sea basins are river basins in northeast Türkiye with a high average elevation due to topography. Because of the high altitude, these basins have several high altitude lakes. High altitude lakes have always been a subject of interest due to their extreme conditions. In this study, it was aimed to evaluate the phytoplankton biomass of natural lakes located in the Aras, Çoruh and Eastern Black Sea basins located above 2100 meters. For this purpose, Aygır Lake (2126 m) in the Aras basin, Balık Lake (2146 m) and Boğa Lake (2358 m) in the Çoruh basin, and Camlı Lake (2757 m) and Çakır Lake (2556 m) in the Eastern Black Sea basin were included in the study. Phytoplankton and water samples were collected three sampling period in 2018 for the Eastern Black Sea basin, and in 2019 for the Aras and Çoruh basins. A total of 48 phytoplankton species have been identified. In order to evaluate the ecological status of these lakes, the relationships between phytoplankton biomass and nutrients (total nitrogen and total phosphorus) were investigated. According to phytoplankton biomass results that are compatible with nutrients, the ecological status of Camlı and Çakır Lakes is high, and the ecological status of Aygır, Balık, and Boğa Lakes is good. It is recommended that the Camlı and Çakır lakes, which are in high status, should be used as a reference site for lakes at high altitudes, and the necessary measures should be taken to protect the current status of the lakes.

Anahtar Kelimeler

High altitude lakes, phytoplankton biomass, reference condition, total nitrogen, total phosphorus

Proje Numarası

2011K050400

Kaynakça

• Addinsoft. (2014). XLSTAT 5.03. Addinsoft, USA. Anonim. (2014). Yüzeysel sular ve yeraltı sularının izlenmesine dair yönetmelik; 11 Şubat 2014 tarih ve 28910 sayılı Resmi Gazete.
• Anonim. (2019). Aras havzası taşkın yönetim planı; T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı, Su yönetimi Genel Müdürlüğü.
• Anonim. (2020a). Türkiye’de referans izleme ağının kurulması projesi nihai rapor; T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı, Su yönetimi Genel Müdürlüğü.
• Anonim. (2020b). Çoruh havzası taşkın yönetim planı; T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı, Su yönetimi Genel Müdürlüğü.
• Anonim. (2020c). Doğu Karadeniz havzası taşkın yönetim planı; T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı, Su yönetimi Genel Müdürlüğü.
• Anonim. (2021). Yerüstü su kalitesi yönetmeliği; 16 Haziran 2021 tarih ve 31513 sayılı Resmi Gazete.
• APHA. (2012). Standard methods for the examination of water and wastewater. 22nd Edition. American Public Health Association. American Water Works Association, Water Environment Federation.
• Beshkova, M., Kalchev, R. & Cheshmedjiev, S. (2016). Phytoplankton assamblage pattern of eighteen high mountain lakes in Rila Mountains (Bulgaria) in relation to the environmental factors. Comptes rendus de l'Académie bulgare des Sciences, 69(4), 459-466.
• Çelekli, A., Kayhan, S. & Çetin, T. (2020). First assessment of lakes’ water quality in Aras River catchment (Turkey); Application of phytoplankton metrics and multivariate approach. Ecological Indicators, 117, 106706. DOI: 10.1016/j.ecolind.2020.106706
• Demir, N., Öterler, B., Sömek, H., Sevindik, T.O., Soylu, E.N., Karaaslan, Y., Çetin, T., Çelekli, A., Coşkun, T., Solak, C.N., Maraşlıoğlu, F., Parlak, M., Koca, M. & Manavoğlu, D.C. (2021). New records for the Turkish freshwater algal flora in twenty fıve river basins of Turkey, Part IV: Ochrophyta. Turkish Journal of Water Science and Management, 5(2), 204-229. DOI: 10.31807/tjwsm.835111
• Elibüyük, M. & Yılmaz, E. (2010). Türkiye’nin coğrafi bölge ve bölümlerine göre yükselti basamakları ve eğim grupları. Coğrafi Bilimler Dergisi, 8(1), 27-55. https://doi.org/10.1501/Cogbil_0000000104
• EN 15204. (2006). Su kalitesi - değiştirilmiş mikroskopi yöntemi (Utermöhl technique) kullanılarak fitoplanktonların sayılmasına dair standart kılavuz.
• Fakıoğlu, Ö., Arslan, H. & Köktürk, M. (2019). Kalitatif olarak buzul göllerin fitoplanktonunun araştırılması (Tortum, Erzurum). Iğdır Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 9(3), 1704-1709. DOI: 10.21597/jist.461249
• Guiry, M.D. & Guiry, G.M. (2023). AlgaeBase. World-wide electronic publication. Galway: National University of Ireland. 30.03.2023. https://www.algaebase.org/. Hillebrand, H., Dürselen, C.D., Kirschtel, D., Pollingher, U. & Zohary, T. (1999). Biovolume calculation for pelagic and benthic microalgae. Journal of Phycology, 35, 403-424. DOI: 10.1046/j.1529- 8817.1999.3520403.x
• Huber-Pestalozzi, G. (1950). Das phytoplankton des süsswassers, 3 teil. cryoptophyceen, chloromonadien, peridineen. In: A. Thienemann (Ed), Die Binnengewasser, E. Schweizerbart’sche Verlagsbuchhhandlung, Stuttgart.
• Huber-Pestalozzi, G. (1942). Das phytoplankton des süsswassers, 2 teil. diatomeen. In: A. Thienemann (Ed), Die Binnengewasser, E. Schweizerbart’sche Verlagsbuchhhandlung, Stuttgart.
• Ivankovic, A., Habul, E.V. & Knezovic, Z. (2011). Physicochemical characteristics of shallow, high mountain Lake Blidinje (in a karst area of Bosnia and Herzegovina) with emphasis on its trophic status. Ocean and Hydro 40, 19-27. DOI: 10.2478/s13545- 011-0025-4
• John, D.M., Whitton, B.A. & Brook, A.J. (2002). The freshwater algal flora of the British Isles. Cambridge Univ. Press, Cambridge.
• Komarek, J. & Fott, B. (1983). Chlorococcales, 7. teil. 1Halfte. In: J. Elster and W. Ohle (Eds). Das phytoplankton des süsswassers, E. Schweizerbart’sche Verlagsbuchhhandlung, Stuttgart.
• Lind, M.E. & Brook, A.J. (1980). A key to the commoner desmids of the English Lake District. Freshwater Biological Association Scientific Publications, 123.
• Maraşlıoğlu, F., Öterler, B., Sevindik, T.O., Soylu, E.N., Demir, N., Çelekli, A., Sömek, H., Coşkun, T., Solak, C.N., Çetin, T., Karaaslan, Y., Temizel, B., Koca, M., Güzel, U., Tunca, H., Manavoğlu, D.C. & Yılmaz, E. (2022). New records for the Turkish freshwater algal flora in twenty-five river basins of Turkey, Part II: Chlorophyta, Cyanobacteria, Euglenozoa. Turkish Journal of Fisheries & Aquatic Sciences, 22(8), DOI: 10.4194/TRJFAS19319
• Morales-Baquero, R. & Perez-Martinez, C. (2016). Saharan versus local influence on atmospheric aerosol deposition in the southern Iberian Peninsula: significance for N and P inputs. Glob. Biogeochem. Cycles 30, 501–513. DOI: 10.1002/2015GB005254
• Morales-Baquero, R., Pulido-Villena, E. & Reche, I. (2013). Chemical signature of saharan dust on dry and wet atmospheric deposition in the south-western mediterranean region. Tellus B: Chem. Phys. Meteorol. 65, 18720. DOI: 10.3402/tellusb.v65i0.18720
• Olenina, I., Hajdu, S., Edler, L., Andersson, A., Wasmund, N., Busch, S., Göbel, J., Gromisz, S., Huseby, S., Huttunen, M., Jaanus, A., Kokkonen, P., Ledaine, I. & Niemkiewicz, E. (2006). Biovolumes and size-Classes of phytoplankton in the Baltic Sea. Helsinki: HELCOM Baltic Sea Environment Proceedings, 106.
• Öztürk, M.Z., Şimşek, M. & Utlu, M. (2021). Anadolu’nun sirk gölleri. Türk Coğrafya Dergisi, 78, 49-60. DOI: 10.17211/tcd.998089
• Padisak, J., Crossetti, L.O. & Naselli-Flores, L. (2009). Use and misuse in the application of the phytoplankton functional classification: a critical review with updates. Hydrobiologia, 612, 1-19. DOI: 10.1007/s10750-008-9645-0
• Prescott, G.W. (1973). Algae of the western great lakes area, 5th edition. Wm C Brown Company Publishers, Dubuque.
• Popovski, J. & Pfiester, L.A. (1990). Dinophyceae (Dinoflagellida), Band 6. In: H. Ettl, J. Gerloff, H. Heynig, & D. Mollenhauer (Eds). Süsswasserflora von Mitteleuropa, Gustav Fisher Verlag, Jena.
• Pulatsü, S., Topçu, A. & Atay, D. (2014). Su kirlenmesi ve kontrolü. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayın No: 1617, Ankara, 384p.
• Reynolds, C.S., Huszar, V., Kruk, K., Naselli-Flores, L. & Melo, S. (2002). Towards a functional classification of the freshwater phytoplankton. Journal of Plankton Research, 24, 417-428. DOI: 10.1093/plankt/24.5.417
• Rott, E. (1981). Some results from phytoplankton counting intercalibrations. Schweiz. Z. Hydrologie, 43, 34-62. DOI: 10.1007/BF02502471
• Søndergaard, M., Jeppesen, E., Jensen, J.P., & Amsinck, S.L. (2005). Water Framework Directive: ecological classification of Danish lakes. Journal of Applied Ecology, 42, 616-629. DOI: 10.1111/j.1365- 2664.2005.01040.x
• Sömek, H. & Ustaoğlu, M.R. (2016). Yaz aylarında Batı Anadolu’nun bazı dağ göllerinin (Denizli-Muğla) fitoplankton kompozisyonu ve trofik durum indeksi değerleri. Ege Journal of Fisheries and Aquatic Sciences, 33(2), 121-128. DOI: 10.12714/egejfas.2016.33.2.05
• Şahin, B. (2000). Algal flora of lakes Aygır and Balıklı (Trabzon, Turkey). Turkish Journal of Botany, 24, 35-45.
• https://journals.tubitak.gov.tr/botany/vol24/iss1/5 Şahin, B. & Barinova, S. (2022). Role of altitude in formation of diatom diversity of high mountain protected glacier lakes in the Kaçkar Mountains National Park, Rize, Turkey. Environments, 9, 127. DOI: 10.3390/ environments9100127
• Şengül, F. & Müezzinoğlu, A. (1995). Çevre kimyası, D.E.Ü. Mühendislik Fakültesi Basım Ünitesi, 243p.
• Taş, B. (2016). Phytoplankton community and ecological state of a high-mountain lake within an important natural area (Eastern Black Sea, Turkey). Fundamental and Applied Limnology, 189(1), 51- 61. DOI: 10.1127/fal/2016/0966
• Taş, B. & Gönülol, A. (2007). Derbent baraj gölü (Samsun)’nün planktonik algleri. Journal of Fisheries Sciences, 1(3), 111-123. DOI: 10.3153/jfscom.2007014
• Uslu, O. & Türkman, O. (1987). Su kirliliği ve kontrolü, T.C. Başbakanlık Çevre Genel Müdürlüğü Yayınları Eğitim Dizisi, 364p.
• Utermöhl, H. (1958). Zur vervollkommnung der quantitativen phytoplankton- methodik. Mitteilungen der Internationale Vereinigung der theoretische und Angewandte Limnologie, 5, 567– 596. DOI: 10.1080/05384680.1958.11904091.