Şanlıurfa İli Haliliye İlçesinde Kentsel Açık Yeşil Alanların Kurakçıl Peyzaj Yaklaşımıyla Değerlendirilmesi

Yıl 2025, Cilt: 10 Sayı: 2, 174 - 181, 27.03.2025

Erdi Ekren , Ibrahim Halil Hatipoglu , Ahmet Serkan Akharman , Kübra Kahya

https://doi.org/10.35229/jaes.1624463

Öz

Kentleşmenin, özellikle yarı kurak ve kurak bölgelerde, su kaynakları üzerindeki baskıyı artırdığı ve sürdürülebilir yönetimi zorlaştırdığı bilinmektedir. Şanlıurfa, uzun yıllar boyunca düşük yağış miktarları ve düzensiz yağış rejimi ile dikkat çeken bir bölge olarak, kurakçıl peyzaj yaklaşımının uygulanmasına uygun bir örnek teşkil etmektedir. Bu çalışma, Şanlıurfa ili Haliliye ilçesindeki kentsel açık ve yeşil alanların kurakçıl peyzaj (Xeriscape) yaklaşımı bağlamında değerlendirilmesini amaçlamaktadır. Çalışmada, Xeriscape yaklaşımının temel ilkeleri doğrultusunda alanın su kullanım ihtiyaçları, iklim koşulları ve bitki seçimi gibi unsurlar incelenmiştir. Araştırma kapsamında 85 farklı bitki taksonu tespit edilmiştir; bunların %40'ı (34 takson) doğal, %60'ı (51 takson) egzotik taksonlardır. Çalışma alanlarında tespit edilen tüm bitkilerin su istekleri değerlendirildiğinde 7 (%8) taksonun az, 38 (%45) taksonun az-orta, 34 (%40) taksonun orta, 2 (%2) taksonun orta-çok, 4 (%5) taksonun ise çok su isteği olduğu görülmüştür. Araştırma bulguları, su kaynaklarının sürdürülebilir yönetimi için düşük su tüketen bitki türlerinin ve etkili sulama yöntemlerinin önemini vurgulamaktadır. Ayrıca, Şanlıurfa’da kurakçıl peyzaj düzenlemelerinin yerel çevresel koşullara adaptasyon sağlayarak hem ekolojik dengeyi koruyabileceği hem de kentsel alanlarda estetik ve fonksiyonel katkılar sunabileceği sonucuna ulaşılmış ve çeşitli öneriler geliştirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kurakçıl peyzaj , kuraklık , iklim değişikliği , kentsel açık yeşil alanlar , Şanlıurfa

Evaluation of Urban Open Green Areas in Haliliye District of Şanlıurfa Province with Xeriscape Approach

Öz

Urbanization, especially in semi-arid and arid regions, is known to increase the pressure on water resources and make sustainable management difficult. Şanlıurfa, as a region characterized by low rainfall and irregular rainfall regime for many years, constitutes a suitable example for the application of arid landscape approach. This study aims to evaluate urban open and green areas in Haliliye district of Şanlıurfa province in the context of the Xeriscape approach. In the study, in line with the basic principles of the Xeriscape approach, factors such as water use needs of the area, climatic conditions and plant selection were examined. Within the scope of the study, 85 different plant taxa were identified; 40% (34 taxa) of these are native and 60% (51 taxa) are exotic taxa. When the water requirements of all plants identified in the study areas were evaluated, it was seen that 7 (8%) taxa had low water requirements, 38 (45%) taxa had low-medium water requirements, 34 (40%) taxa had medium water requirements, 2 (2%) taxa had medium to high water requirements and 4 (5%) taxa had high water requirements. Research findings emphasize the importance of low water consuming plant species and effective irrigation methods for sustainable management of water resources. In addition, it was concluded that Xeriscape applications in Şanlıurfa can both maintain ecological balance and provide aesthetic and functional contributions in urban areas by adapting to local environmental conditions and various recommendations were developed.

Anahtar Kelimeler

Xeriscape , drought , climate change , urban open green areas , Şanlıurfa

Kaynakça

• Akkemik, Ü. (2018). Türkiye’nin doğal-egzotik ağaç ve çalıları. I. Orman Genel Müdürlüğü Yayınları, 736, Ankara.
• Ayva, C., Dutucu, A.A. & Ustaoğlu, B. (2023). İklim değişikliğinin su kaynaklarına etkisi ve uyum önerileri: Kirazdere havzası örneği. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 33(1), 47- 64.
• Bainbridge, D.A. (2015). Gardening with less water. Storey Publishing, 127, Massachusetts.
• Barış, M.E. (2007). Sarıya bezenen kentlerimizi kimler ve nasıl yeniden yeşertebilir. Erişim Tarihi: 20.07.2024. http://www.peyzajmimoda.org.tr/genel/bizden_d etay. php?kod= 1173&tipi=2&sube=0.
• Bayramoğlu, E. (2016). Sürdürülebilir peyzaj düzenleme yaklaşımı: KTÜ Kanuni Kampüsü’nün xeriscape açısından değerlendirilmesi. Artvin Çoruh Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 17(2), 119- 127.
• Çalışkan, H. & Öztürk, S. (2019). Kentleşme gelişiminin ekonomik büyüme üzerine etkisi: Türkiye örneği. Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 17, 677-694.
• Çetin, N. & Mansuroğlu, S. (2018). Akdeniz koşullarında kurakçıl peyzaj düzenlemelerinde kullanılabilecek bitki türlerinin belirlenmesi: Antalya/Konyaaltı örneği. Journal of Agriculture Faculty of Ege University, 55(1), 11-18. DOI: 10.20289/zfdergi.390690
• Çorbacı, Ö. L. & Bayramoğlu, E. (2021). Drought tolerant landscape design approach example of RTE Campus. Fresenius Environmental Bulletin, 30(11), 11948-11955.
• Çorbacı, Ö. L. & Ekren, E. (2022). Kentsel açık yeşil alanların kurakçıl peyzaj açısından değerlendirilmesi: Ankara Altınpark örneği. Peyzaj Araştırmaları ve Uygulamaları Dergisi, 4(1), 1-11. DOI: 10.56629/paud.1137410
• Çorbacı, Ö. L. & Özyavuz, M. (2024). Kentsel açık yeşil alanlarda kurakçıl peyzaj (Xeriscape) çalışmaları, İçinde: Kentsel Yeşil Alanların Sürdürülebilir Yönetimi İnce, K. (ed.), s. 109-171. İksad Publications, Ankara.
• Çorbacı, Ö.L., Özyavuz, M. & Yazgan, M.E. (2011). Peyzaj mimarlığında suyun akıllı kullanımı: Xeriscape. Tarım Bilimleri Araştırma Dergisi, 1, 25-31.
• Çöp, S. & Akat, H. (2021). Kurakçıl peyzaj çalışmalarında bitkisel uygulamalar: Muğla- Sarıgerme halk plajı örneği. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 12(2), 263-277. DOI: 10.29048/makufebed.934101
• Ercan Oğuztürk, G. & Bayramoğlu, E. (2020). Kurakçıl peyzaj açısından Rize Sahil Parkının incelenmesi. İnönü Üniversitesi Sanat ve Tasarım Dergisi, 10(21), 13-24. DOI: 10.16950/iujad.733326
• Gür, N., & Kahraman, Ö. (2024). Şanlıurfa kent dokusunda önemli yere sahip bazı tarihi ve kültürel alanların kurakçıl peyzaj açısından değerlendirilmesi. Journal of the Institute of Science and Technology, 14(1), 447-457. DOI: 10.21597/jist.1296301
• Hersek, G. & Korkut, A. (2021). Tekirdağ Namık Kemal Üniversitesi yerleşkesinin kurakçıl peyzaj tasarımı bağlamında değerlendirilmesi. Artium, 9(1), 1-10. DOI: 51664/artium.732611
• Kamer Aksoy, O., Akdoğan, S. & Sünbül, V. (2022). Çankırı kenti örneğinde kent parklarının kurakçıl peyzaj açısından irdelenmesi. Turkish Journal of Forest Science, 6(1), 327-338. DOI: 10.32328/turkjforsci.1079202
• Karakaş, T. (2017). Hızlı kentsel değişimin doğala yakın habitatlara etkisinin değerlendirilmesi: Ankara ili Bağlıca ve Yapracık mahallesi örneği. Ormancılık Araştırma Dergisi, 4(1), 77-89. DOI: 10.17568/ogmoad.321772
• Karaman, S. & Gökalp, Z. (2010). Küresel ısınma ve iklim değişikliğinin su kaynakları üzerine etkileri. Tarım Bilimleri Araştırma Dergisi, 3(1), 59-66.
• Kayan, A. & Mardinli, İ. (2020). Kentleşme-sosyal değişme ve ekonomik gelişme ilişkisinin değerlendirilmesi. GÜ İslahiye İİBF Uluslararası E-Dergi, 4(4), 256-271.
• Korkut, A., Gültürk, P. & Üstün Topal, T. (2016). Kentsel peyzaj yapılarında zemin geçirimliliği üzerine bir araştırma: Tekirdağ örneği. Kastamonu Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 16(2), 412-422.
• Küçükali, U.F. (2013). Suyun stratejik yönetiminde peyzaj planlama’nın önemi. Planlama, 23(3), 105-108.
• MGM (2024). Meteoroloji Genel Müdürlüğü, 2023 Yılı Yağış Değerlendirmesi Raporu. Erişim Tarihi: 15.05.2024. https://www.mgm.gov.tr/FILES/arastirma/yagis- degerlendirme/2023yagisdegerlendirmesi.pdf.
• Partigöç, N.S. & Soğancı, S. (2019). Küresel iklim değişikliğinin kaçınılmaz sonucu: kuraklık. Resilience, 3(2), 287-299. DOI: 10.32569/resilience.619219
• Penick, P. (2016). The water-saving garden: how to grow a gorgeous garden with a lot less water. Ten Speed Press, 246, New York.
• Pouya, S., Selçuk, E.B. & Bayramoğlu, E. (2020). İnönü Üniversitesi (Malatya-Türkiye) yerleşkesinde bulunan bitkilerin kurakçıl peyzaj ilkeleri açısından irdelenmesi. Toprak Bilimi ve Bitki Besleme Dergisi, 8(2), 107-117. DOI: 10.33409/tbbbd.755835
• Sağlam, S. (2006). Türkiye'de iç göç olgusu ve kentleşme. Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları (HÜTAD), 5, 33-44.
• Satır Reyhan, A. & Reyhan, H. (2016). Küresel ısınmanın nedenleri, sonuçları, çözümleri üzerine yeni değerlendirmeler. Memleket Siyaset Yönetim, 11(26), 1-24.
• Sezen, İ., Esringü, A. & Yardımcı, K. S. (2018). Water efficient use for sustainability of water resources in urban areas: xeriscape. Kent Akademisi, 11(4), 474-485.
• Şahin, G. & Gökdemir, L. (2019). Kentleşmenin çevre kalitesi üzerindeki etkisi: Türkiye olgu örneği. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 7(18), 187-213. DOI: 10.33692/avrasyad.595488
• Taşçıoğlu, S., Günaydın, A.S. & Yücekaya, M. (2019). Kampüs alanlarında xeriscape yaklaşımı: Kilis 7 Aralık Üniversitesi kampüsü. İçinde: Mimarlık Planlama ve Tasarım Alanında Araştırma ve Değerlendirmeler Kaya L.G. (ed.), s. 47-60, Gece Akademi, Ankara.
• Türkeş, M. (2012). Türkiye’de gözlenen ve öngörülen iklim değişikliği, kuraklık ve çölleşme. Ankara Üniversitesi Çevrebilimleri Dergisi, 4(2), 1-32. DOI: 10.1501/Csaum_0000000063 URL-1. Google Earth (2024). https://earth.google.com/web/, Erişim Tarihi: 20.07.2024.
• Uygur Erdoğan, B. (2022). İçme suyu havzalarında kentleşme baskısı: Büyükçekmece gölü havzası’nda arazi kullanım değişiminin zamansal analizi. Bartın Orman Fakültesi Dergisi, 24(2), 365-375.
• Ünal Çilek, M. (2022). Kurakçıl peyzaj tasarımının yedi basamağı: Arizona Eyalet Üniversitesi kampüsü. ArtGRID, 4(2), 222-239. DOI: 10.57165/artgrid.1202067
• Williams, S. (2013). Creating the prairie xeriscape. Coteau Books, 336, Canada.
• Yazıcı N., Dönmez Ş. & Kuş Şahin C. (2014). Isparta kenti peyzaj düzenlemelerinde kullanılan bazı bitkilerin kurakçıl peyzaj tasarımı açısından değerlendirilmesi. Journal of Forestry Faculty of Kastamonu University, 14(2), 199-208.